Làng chài quê tôi ở Nam Trung Bộ, nơi ấy có bến cá thân quen, theo tháng năm neo đậu lòng người… 

Ai trong đời đã một lần nghe câu hát da diết trong bài Mừng tuổi mẹ, mắt có cay cay: "Gió lay mẹ rụng, con phải mồ côi. Mồ côi tội lắm ai ơi; đói cơm khát nước, biết người nào lo…". Nghe hai chữ ấy sao tự nhiên thấy mình bơ vơ trong cuộc đời đến lạ.

Hôm đó chị bệnh, tự dưng uể oải sau một ngày ngồi phơi nắng ở vườn nho để tỉa cành. Chị đóng cửa vườn, về nhà nghỉ ngơi một lát. Chị chợt thèm rau muống xào tỏi. Món ăn rất dân dã, chẳng chế biến cầu kỳ đó đối với chị là đặc sản. Chị dặn anh ra chợ chồm hổm mua cho chị bó rau muống. Từ nhà tới chợ chồm hổm đâu xa, vậy mà đợi mãi, khi nắng đã tắt từ lâu, anh vẫn chưa về.

Cả ngày qua tâm trạng rất khó tả, khi biết tin từ ngày mai thành phố nới lỏng giãn cách, cho một số hoạt động được phép trở lại, dù chỉ ở nội vùng phường xanh của mình. Chiến thắng rồi, chúng ta khống chế được dịch bệnh rồi… Trong lòng cứ muốn reo lên điều ấy. 

Xưa, chị tôi lấy chồng sớm. Lúc ấy, gia đình nghèo lắm, chị có 3 con, tay bế, tay bồng. Chị đi dạy học bằng chiếc xe đạp với cái lốp xe bứt may lại.

Có lẽ, nhiều người sống ở Nha Trang dù đã lâu nhưng vẫn nghĩ rằng nơi đây chỉ có hai mùa mưa nắng, và mùa thu chỉ là cảm nhận trong thơ ca nhạc họa. Vậy mà, Nha Trang có một mùa thu đúng nghĩa với gió se se dịu mát, bầu trời xanh cao với những làn mây lớt phớt mỏng manh; còn dưới mặt đất, những tàng cây đã đỏ lá lác đác theo gió rụng đầy trên thềm vắng. Với mây trời và biển, nếu tinh ý một chút, mùa thu Nha Trang cũng là mùa mưa. Những cơn mưa chiều và đêm, sớm mai khi bình minh lên nhất định bầu trời sẽ căng phồng xanh thẳm với vệt mây lưa thưa còn sót lại thật gợi cảm.

Giữa những ngày giãn cách này, có thứ gì mà người ta chẳng nhớ tới. Những góc phố, cung đường, những mùi những vị, những bà hàng thân quen mỗi buổi chợ, hay thậm chí nghe một bài ca vọng từ đâu đó cũng làm mình rưng rưng...

Những ngày giãn cách ở Sài Gòn trong đợt phong tỏa bùng dịch Covid-19 lần thứ 4, mở facebook nghe lại clip bạn quay livestream đêm nhạc của ca sĩ Tuấn Ngọc ở cà phê Hòn Kiến vào dịp đầu năm nay khiến tôi nhớ Nha Trang đến quay quắt.

"Trăng đã dậy rồi khơi bếp hồng lên nhé...". Tiếng hát véo von của Oanh làm Nga đang soạn bài cũng phải dừng tay để nghe. Chị mỉm cười: ''Cái con bé này, lúc nào cũng hát được". Gấp quyển giáo án lại, Nga bước ra sân. Chà! Trăng sáng thật. Vầng trăng tròn đường bệ ngự trên bầu trời xanh ngắt, lấm tấm những vì sao nhỏ. Hình như ở miền sơn cước này trăng sáng và to hơn ở miền xuôi thì phải.

Trước năm 2020, có ai giàu trí tưởng tượng để nghĩ sẽ có một ngày, học trò không còn biết thế nào là bảng đen, phấn trắng? Có ai giàu trí tưởng tượng để nghĩ rằng câu hát "khi thầy viết bảng, bụi phấn rơi rơi…" sẽ có một ngày học trò chả hiểu là động tác gì.

Những ngày bình yên đó, chiều thứ Bảy anh chị không nấu cơm nhà mà cùng chở nhau ra phố. Con phố ấy rất quen từ khi hai người còn nhỏ, quen nhau năm anh học lớp 11 và chị học lớp 10. Anh chị cứ đi vòng phố là đi ra biển. Biển những ngày hai vợ chồng mới lớn chỉ là bãi cát dạt xô, những cây rau muống biển cứ tự nhiên phát triển, che khuất thềm cát và nở những bông hoa tim tím.

Đó là những sáng thức dậy thấy nơi mình ở vẫn còn bình an. Hoa vẫn nở trong nắng sớm, có tiếng chim ríu rít gọi bầy. Một con chim sẻ ở đâu sà xuống cành cây sứ trong chậu rồi vút cánh bay thật nhanh. Tôi cảm thấy mình may mắn như nhận được ân sủng trời ban vì bên ngoài kia, bao nhiêu gia đình đang rơi vào lo âu vì có ca nhiễm, các bác sĩ, nhân viên y tế, những người đang gồng mình ở tuyến đầu...

Thành phố luôn có những hàng cây xanh, có những con đường gợi nhớ và có biết bao nơi chốn quen để tìm tới. Những ngày đó, nếu thích chỉ cần lên một chuyến xe, hoặc thậm chí leo lên chiếc xe máy, đi dọc theo quốc lộ ôm ấp bao nhiêu chuyến xe đi và về. Đó là những ngày nắng tưng bừng hay cả những ngày mưa. Ta có thể dừng bất cứ một quán ven đường nào đó uống ly cà phê, hoặc gọi tô phở.

Mùa thu luôn gợi cảm hứng cho giới sáng tác, đặc biệt là âm nhạc. Chúng ta không thể không nhắc đến những nhạc sĩ thời tiền chiến với những nhạc phẩm bất hủ với chủ đề mùa thu như  Đoàn Chuẩn - "ông hoàng của những bản nhạc mùa thu" làm say đắm bao thế hệ như: Thu quyến rũ, Gửi gió cho mây ngàn bay, Tà áo xanh; Cung Tiến có Thu vàng; Đặng Thế Phong với Con thuyền không bến; đặc biệt là Văn Cao với Buồn tàn thu, Thu cô liêu, Thiên thai…

1. Hôm nọ, Út gởi chị Hai là tôi ít ớt xiêm và bịch rau muống thủy canh "cây nhà lá vườn". Món quà nhỏ nhưng rất quý giá mùa Covid-19.

Buổi sáng, một đồng nghiệp đi làm tới cơ quan mang theo những túi rau xanh nho nhỏ chia cho các đồng nghiệp, ai cũng mừng rỡ. Nhà của bạn ở vùng ven, vẫn có thể mua của hàng xóm được ít rau trong vườn. Rau xanh những ngày này trở thành của hiếm, nhất là khi được bạn cẩn thận mang theo sau bao nhiêu lần trình giấy tờ để qua các chốt phòng dịch. Một đồng nghiệp cao tuổi nhận quà xúc động: Y như thời bao cấp ngày xưa, kiếm được chút thức ăn là mừng húm hít, có ai nghĩ bây giờ lại được sống lại cái ấy cơ chứ(!)

Thế là lại một mùa Vu lan nữa đến. Năm nào cũng cứ bâng khuâng thảng thốt lắm khi nghe ba tiếng "Mùa Vu lan". Năm nay trong khung cảnh thực hiện giãn cách, mọi người phải ở trong nhà do dịch bệnh thì dư âm của ba tiếng ấy còn gợi lên biết bao điều.

Ngày ấy, trong một trận chiến ác liệt, anh bị thương nặng, được đưa về trạm xá quân đoàn. Tỉnh dậy sau cuộc phẫu thuật, người đầu tiên anh thấy là chị, đang cúi xuống đắp lại chăn cho anh. Chị reo lên mừng rỡ: "Anh tỉnh lại rồi. Vậy mà… em lo quá". Mọi người xung quanh nhìn chị vui vẻ: "Bác sĩ phẫu thuật mát tay mà, việc gì phải lo chứ?". Chị nhoẻn cười.

Nơi tôi ở là một chung cư nhỏ, chỉ có một block nhà với khoảng hơn trăm hộ dân. Do không nhiều dân nên tôi nghĩ việc quản lý dân cư ít phức tạp hơn những nơi khác và mọi người biết nhiều về nhau hơn.

Đêm qua trong giấc ngủ ta nghe êm êm rủ rỉ trên mái khuya một cơn mưa. Sáng ra những hạt mưa vẫn đuổi nhau hoài ngoài ngõ. Vừa mới nghĩ mới đó đã tháng 7 rồi, chợt nghe tiếng ai ngoài ngõ: "Tháng 7 mưa ngâu. Nhớ quê quá!". Ta mới nghĩ ra " Ở ngoài quê giờ đã mùa ngâu".

Có một lần Nha Trang sau cơn bão, sáng đó, tôi ra biển thấy đàn bồ câu vẫn chạy nhảy trên bãi cát đỏ au. Rồi chúng bay lên chấp chới với bầu trời còn rợn mây trắng xóa. Tôi đã chụp được bức ảnh tự nhiên đó rồi đăng trên mạng xã hội như một thông điệp rằng "Thành phố của tôi vẫn bình an sau bão". Đúng thế, chỉ cần nhìn đàn chim bồ câu bay, ai cũng hiểu đó là sự thanh bình.

Nha Trang những ngày thực hiện giãn cách xã hội. Cũng như mọi người, mình ở trong nhà, loanh quanh với mạng Internet, xem tivi, đọc sách... Thực phẩm cần thiết thì đặt mua trên mạng, có người giao tận nhà... Bước ra cửa, dù đi đổ rác, cũng đeo khẩu trang cẩn thận...

Tôi không nghĩ lần này mình xa nhà ở Nha Trang lâu đến thế. Mấy năm đi về Nha Trang - Sài Gòn để giúp đỡ con cái đang làm việc ở trong này, cao nhất là 2 tháng tôi về một lần. Mỗi lần về ở 1 tháng. Đã 5 tháng trôi qua, tôi vẫn chưa biết khi nào về lại được.

Cảm tưởng cuộc sống của chúng ta đang hối hả, tất bật, vùn vụt trôi theo thời gian với tốc độ của đoàn tàu cao tốc, chợt có một cú thắng gấp… khiến tất cả đổ xô, chồng đống dúi dụi lên nhau, không theo một trật tự nào.

Mới đây thôi chứ nhiêu, có những ngày công việc sếp giao bề bộn, đưa con đi học thêm cả ngày lẫn đêm… áp lực quá đã thầm mong sớm được nghỉ hưu như chú Ba nhà bên. Thấy chú sáng nào cũng rề rà bên bình trà, coi báo đã đời rồi lúi húi xịt tưới mấy giò lan bé xíu mà thèm. Ai dè cầu được ước thấy, chưa cần về hưu đã có được những ngày sống nhàn tản hệt chú Ba, sáng cũng rề rà mì gói, cà phê hòa tan rồi lướt mạng, chờ đến trưa phụ nấu cơm, quẩn quanh trong mấy bức tường…

Những ngày này, không chỉ có lời kêu gọi của chính quyền các cấp phát đi trên các phương tiện thông tin đại chúng, mà trên các trang mạng xã hội, cụm từ "Hãy ở yên trong nhà" xuất hiện rất nhiều. Đó là thông điệp, là lời kêu gọi, đồng thời cũng là mệnh lệnh, vì dịch Covid-19 rất nguy hiểm, lại lây lan rất nhanh. Khi chưa có đủ vắc xin thì giãn cách là một biện pháp quan trọng cần thực hiện. Người cách ly với người. Nhà cách ly với nhà. Tổ dân phố cách ly với tổ dân phố. Phường, xã cách ly phường, xã…

Má sinh em trai trong những ngày chiến tranh thiếu thốn, vậy mà nó vẫn tròn trĩnh. Lớn lên trong thời bao cấp nghèo khó, ăn uống chẳng có gì, nhưng nó vẫn cao lớn, đẹp trai.  

Phòng của tôi có khung cửa sổ nhỏ nhìn ra phía bên kia là vạt rừng hiếm hoi còn sót lại. Đêm qua thức giấc, tôi thấy một ô vuông sáng bên ngoài. Khẽ mở rèm cửa, tôi thấy một vầng trăng mờ ảo chênh chếch trên nền trời. Thì ra hôm nay là 17 âm lịch. Trăng sau rằm lại làm tôi nhớ đến em.

Nha Trang những ngày giãn cách. Ngồi nhà, nhìn ra trái chín màu cam vàng rượi, ký ức một thời thơ ấu chợt ùa về...

Vào dịp Tết năm con Chuột 2020, ai đó giàu trí tưởng tượng nhất cũng không nghĩ chỉ hơn năm sau, Nha Trang lại như thế này. Từ một thành phố có lượng du khách đông gấp 10 lần số dân địa phương, đường phố ùn tắc bởi các đoàn xe, nhà hàng mở ra như nấm, khách sạn trung bình mỗi tuần có một cái khai trương… giờ đây vắng lặng, dây cảnh báo giăng khắp nơi công cộng. Nhân lực ngành du lịch tan tác, và dân lao động tự do lãnh hậu quả trước tiên.

Thành phố giới hạn người ra đường, nói theo kiểu của mọi người là thành phố đang bệnh. Mùa hè, những hàng cây trên phố hồn nhiên đến lạ, cứ hớn hở đón ánh nắng mặt trời, bung mình với những tán cây xanh xanh. Mùa này, những cây me đang ra hoa, những bông hoa rụng cứ trải vàng dưới gốc cây. Hoa me có vị chua chua, các bạn trẻ thường nghịch ngợm hái để nếm.

Những ngày này, những ngày thành phố giãn cách, còn họ, những đứa con trong lòng thành phố, bỗng một sáng, một chiều bâng quơ nhìn và cảm theo cách của mình. Một lối về quen thuộc, một đôi bóng người quen thuộc, một bầy chim sẻ có lẽ cũng quen nốt. Họ chừng như đang nhớ. Hẳn là nhớ biển, nhớ những thanh âm ồn ã hôm nao… Ừ, thì chỉ là một chút tìm quen…

Quê nghèo, ruộng mỗi năm một vụ lúa xơ xác vì khô hạn. Anh rời quê ra đi lúc hơn mười tuổi.

Chủ nhật, tôi định ngủ nướng thêm một chút thì chuông điện thoại reo liên hồi. Tôi bắt máy, giọng hơi gắt gỏng:   

Hôm đó tôi nói chuyện với người dì ở Mỹ. Tôi chuẩn bị đi ngủ, còn bên ấy, dì đang ngồi ở hiên sau nhà nhìn ra vườn nhâm nhi ly cà phê sáng. Dì nói, lát nữa dì hái rau tía tô để nấu nước uống cả ngày, làm vài việc lặt vặt trong vườn như nhổ cỏ, vun đất cho cây và ngắm hoa. Dì nói thêm: "Cả nhà uống nước lá tía tô thay trà, uống riết ghiền luôn. Bên này nhà nào có vườn đều trồng tía tô để nấu nước uống. 

Khi lớn tuổi, người ta thường nhớ về những chuyện đã qua. Có khi tự nhiên dòng ký ức bất chợt thức dậy trong tâm trí, song cũng có khi do một sự việc nào đó dù rất nhỏ diễn ra chung quanh làm người ta liên tưởng rồi nhớ lại những kỷ niệm của một thời.  

Bây giờ là đầu tháng Bảy, đã qua nửa buổi chiều mà nắng vẫn còn gay gắt trên ngọn cây cau kiểng trước nhà. Hai người ngồi trước hiên, bên cạnh hồ nước nhỏ có mấy con cá Koi mới lớn bơi vòng vòng đuổi theo bọt nước. Không gian oi nồng hơi nóng cuối ngày làm cho chị không thấy thoải mái y như cảm giác ban đầu khi gặp lại ông ấy.   

Buổi sáng, đến một nơi quen, để xe bên lề, nhìn xuống đất thấy rất nhiều trái bàng chín rụng. Cuộc xoay vần trời đất đã đủ chu kỳ cho một mùa cây trái chín, cây bàng cũng đơm hoa kết trái và chín rụng. Trong những trái bàng chín rụng ấy, trái nguyên vẹn thường màu vàng hoặc phớt vàng đỏ, còn trái là thức ăn của những chú dơi đêm ghé nương nhờ thì vỏ loang vỡ.

Nha Trang thực hiện những ngày giãn cách xã hội lần thứ 2. Bạn sau khi đọc thông báo người từ TP. Hồ Chí Minh về các tỉnh, thành đều phải cách ly 7 ngày ở nhà, xét nghiệm 3 lần thì thở dài, cả nước vậy thì bao giờ mới thấy khách nước ngoài? Cái khách sạn mini của bạn đóng cửa từ Tết năm ngoái đến giờ, làm cả nhà như ngồi trên lửa. Có ai nghĩ sẽ có một ngày đường phố vắng hoe, trong lòng thấp thỏm khi nghe tiếng còi hú của xe cứu thương ngày đêm.

Mùa hè năm nay là một mùa hè đặc biệt trong dòng ký ức của các học sinh. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, năm học kết thúc trong vội vã và lặng lẽ. Con tôi và các bạn đang trải qua một mùa hè thật khác…

Vừa kêu ca cái nóng mùa hè, bạn liền nghe từ xa vẳng lại tiếng chuông leng keng. Bạn hí hửng ra đứng đợi trước cổng nhà. Chiếc xe đạp chầm chậm hiện ra sau khúc cua. Thoáng thấy ông già bán cà rem, bạn khẽ giật mình, đó chính là ông già đã bán cà rem cho bạn suốt cả tuổi thơ. Bạn lớn lên, đi học xa, rồi đi làm xa. Mãi đến khi dịch xảy ra, thất nghiệp, bạn trở về nhà, tức là gần 20 năm đã trôi qua, ông già 60 tuổi nay trở thành ông lão 80, vậy mà ông vẫn chưa được nghỉ ngơi, vẫn phải đạp xe đi bán cà rem hàng ngày.

Góc phố đó - ngã ba đường Lê Thánh Tôn và Bùi Thị Xuân (TP. Nha Trang) có đèn xanh đèn đỏ. Cái ngã ba dùng dằng của những con người chỉ dừng lại mấy mươi giây rồi vội vàng lướt qua nhau, mỗi ngày cứ như thế. Cũng góc phố đó có 2 mảnh đời trong cuộc mưu sinh, kiên trì chờ đợi những người khách khi dừng lại ở ngã ba để bán hàng.

Cái thôn nhỏ nằm ven quốc lộ, cách trung tâm thành phố khoảng 20 cây số, vừa chạy xe vừa nhìn ngắm cảnh vật hai bên đường một thoáng là tới nơi. Con đường vừa quen vừa lạ nhưng thân thuộc, giống như không có quá nhiều năm tháng đã trôi qua. Thuở ấy, con đường này chưa rộng thênh thang như bây giờ. Bọn tôi đi qua con đường này bằng xe đạp, vào những ngày đầu tuần và cuối tuần.