Mỗi năm, những trận lụt sau khi để lại lớp phù sa dày cho mùa màng tốt tươi cũng chịu nói lời tạm biệt Ninh Hòa, trả lại vẻ hiền hòa cho dòng Dinh tươi mát. Thế nào chị tôi cũng gọi qua nói chuyện quê nhà, kể lúc đi giẫm nước lụt đã đời, hay bà con chộn rộn dọn dẹp bùn non chất lớp.

Không biết từ khi nào mà phong trào "tất niên xóm" lại rộ lên vào dịp cuối năm, nhất là ở những khu đô thị mới. Thay vì mời nhau đến nhà ăn tất niên xoay vòng, cứ tổ chức tất niên tập thể như thế hóa lại hay, âu cũng là dịp để hàng xóm láng giềng gần gũi, hiểu nhau hơn…

Khi bà nội còn sống, bà hay nói: "Tết hồi xửa hồi xưa". Rồi má cũng nói: "Hồi xửa hồi xưa Tết như vầy nè…".  Tết bây giờ gần như người ta không còn gọi là ăn Tết, mà nhắc đến hai chữ "đoàn viên". Hồi xửa hồi xưa, cả dòng họ sum vầy ở chung khu phố.

Tết bây giờ đã khác xưa nhiều. Cuộc sống xã hội hôm nay, đặc biệt là lớp trẻ họ tận hưởng, ngẫu hứng ùa nhau về phố thị ăn Tết, du xuân, rồi rủ nhau phượt tập thể, lên rừng, xuống biển, leo đèo lội suối cho đằm đã cuộc chơi.

1. Gia đình tôi đi qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt, gia sản tiêu tan. Những năm bao cấp khó khăn, má tôi một nách mười mấy đứa con, cộng thêm bầy cháu nhóc nheo, vẫn lo đủ ăn, cho chúng tôi đến trường.

Như gỗ lũa ở trên rừng, thời gian cứ trôi qua, bào mòn những gì thuộc về vỏ ngoài, chỉ để còn lại lõi gỗ cứng như sắt. Những phong tục đón Tết cổ truyền bao đời nay được lưu giữ cũng hệt như vậy.

Từ ngày trên 80 tuổi, bố không đi ăn cỗ nhà ai nhưng có một bữa tiệc cuối năm bố rất mong chờ đó là gặp cán bộ thành phố. Có năm do giấy mời thất lạc, không biết để dự, bố thẫn thờ như mất một cái gì rất quý. Tôi nói, bố có ăn được đâu, tiếc làm gì, nhưng sau đó lại thấy hối hận về lời nói của mình. Bởi với bố, đó không phải bữa ăn bình thường, người trẻ không thể hiểu được điều thiêng liêng này.

Ngày trước chị ít khi đi xem bói. Thỉnh thoảng, bạn bè thường rủ chị đi xem cho vui. Coi xong, đại loại thầy thường bảo: "Xui rủi những ngày tháng…, may mắn những ngày tháng…, hậu vận tốt…". Mấy ngày đầu chị còn lo lắng để ý đến những ngày xui rủi, sau công việc bận rộn nên hầu như không nhớ đến nữa. Thường thì trong cuộc sống, chị may mắn ít, xui rủi thì nhiều.

- An ơi, cháu soạn đồ xong chưa? - Cháu soạn sắp xong rồi ngoại ơi! - Ừ. Ngày mai, mấy cô chú ở thôn sẽ sang nhận để chuyển lên miền núi cho các em nhỏ nghèo rồi đấy!

Anh với bạn học chung lớp từ thời đại học. Thời ấy, anh với bạn thường hay photo tài liệu học chung, rồi cà phê, mượn tiền qua lại… Nhiều lần, bạn đưa anh về quê bạn chơi. Nhà bạn nghèo nhưng tình cảm thì chân tình và ấm áp. Với anh, những kỷ niệm đẹp cũ một thời giữa anh và bạn luôn ở trong lòng, khó quên.

Nhà mới lắp đặt wifi. Tuổi già cũng lọ mọ với cái smartphone con mua cho. Quẹt tới quẹt lui rồi dừng lại bài viết chia sẻ của một du học sinh đi học bên Anh trở về bảo rằng giá cả ở Việt Nam quá đắt đỏ so với thu nhập làm ra. Ăn một viên kem bé bé cũng mất gần trăm ngàn đồng.

Ngày ấy, vào một buổi chiều đông mưa lạnh, trên bến sông quê, tôi và em đã đứng bên nhau thật lâu. Dưới chân đê, từng con sóng cứ ì oạp vỗ bờ, mặt sông hư ảo, bồng bềnh trong khói sương. 

Những ngày cuối năm trời chuyển lạnh, có chút mưa. Nhìn tờ lịch cuối cùng của năm, tự dưng thấy nhiều cảm xúc lẫn lộn. Chắc hẳn ai đó cũng sẽ giật mình thảng thốt, sao thời gian qua nhanh thế…

Ai gặp nàng rồi cũng bảo nàng có đôi mắt thật buồn, một đôi mắt buồn biết nói. Nàng tự nhủ, đôi mắt nàng chẳng có gì đặc biệt nên nàng cũng chóng quên. 

Chị ngồi chấm bài kiểm tra, chăm chú đọc thật kỹ, thi thoảng nhoẻn miệng cười, rồi lại cẩn thận sửa lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu cho học sinh. Bao giờ cũng thế, chị chấm bài rất kỹ, chỉ mong học trò biết rút kinh nghiệm từ lỗi sai để rồi tiến bộ.

Má nhất quyết dành một khoảng đất để trồng rau khi chúng tôi dọn về nhà mới. Đó là ngôi nhà ở khu đô thị mới mở. Tất nhiên là tôi không thể nào cản được má. Má vẫn nhớ vườn rau ngày xưa ở Tuy Hòa, cái thuở hàn vi nghèo khó, thuở cuộc sống của cả gia đình đủ ăn đủ mặc cũng từ vườn rau của má.

Sau bữa cơm chiều, chính trị viên Vũ rủ trung úy Bình ra chỗ đám cây phong ba, nói là có chuyện cần hỏi. Bình im lặng đi theo, vừa đi vừa lo, không biết mình đã phạm lỗi gì vì ông chính trị viên này thương lính đảo hết mực nhưng cũng rất nghiêm khắc.

1. Khoảng 20 năm trước, mỗi dịp hè về, sông Dinh trơ đáy. Lũ thượng nguồn chẳng chịu chảy về. Gió Nam khô khốc làm nước bốc hơi. Cá tôm đi đâu sạch bách. Cây cỏ xanh um dọc hai bờ héo úa đến thảm thương. Trơ đáy. Dòng sông như một vũng nước trâu nằm. Bãi bồi cát trắng nằm sâu dưới đáy giờ trồi lên lấp lánh dưới ánh mặt trời khát cháy.

Anh với bạn có nhiều kỷ niệm đẹp. Thuở nhỏ ở quê, hai đứa cùng nhau chăn bò, cắt cỏ, tắm sông, đá dế… Song lớn lên, mỗi người một số phận khác nhau. Bạn học hành dở dang, có vợ có con sớm, quanh năm gắn liền với ruộng đồng, tất bật với miếng ăn.

Bạn kể, một buổi tối trời se lạnh, cuộn tròn người trong chiếc chăn ấm, đứa trẻ 9 tuổi nhà bạn bỗng thủ thỉ rằng, giờ con biết rồi mẹ ạ, người ta chụp ảnh để lưu giữ những khoảnh khắc, những kỷ niệm đẹp, thời ấu thơ mà sau này chúng ta không tìm lại được, bởi thời gian trôi qua không bao giờ trở lại. Là nội nói với con vậy đó. Hồi nhỏ, mỗi lần ba mẹ bảo chụp ảnh, con cứ lắc đầu hoài. Giờ đi đâu con cũng sẽ chụp lại ảnh, mẹ nhé!

Buổi chiều hôm ấy có một cơn gió to thổi vào thành phố. Cơn gió lay cả hàng cây cao trên đường, lá bay vòng vòng rụng xuống. Anh ngồi nép bên vỉa hè, ly cà phê để trên một chiếc ghế dựa nhỏ, bị cơn gió hất tung, ngã xuống. Anh chưa kịp uống hớp cà phê nào. Bà chủ quán vội pha cho anh ly khác: "Để tôi bù cho anh, chỉ là gió to thôi mà".

Tịnh về nhà mà mẹ không hề hay biết. Khi đó, tiếng còi báo hiệu của doanh trại quân đội gần đó mới vừa vang lên. Với mẹ thì những âm thanh đó trở thành quen, nên mẹ vẫn tiếp tục ngủ. Bên kia đường, quán cháo lòng đối diện nhà đang chuẩn bị bán buổi sáng.

Có những loài hoa gắn liền với kỷ niệm và mỗi mùa hoa nở, màu hoa lại khơi bùng lên những kỷ niệm trong ta.

Ngày ấy, dọc đường quê tôi, những cây hoa dẻ cứ lẩn khuất trong từng bụi rậm như thẹn thùng, né tránh một điều gì. Để mỗi độ thu sang, khi những cơn gió nồm nhẹ nhàng lướt qua mang theo hương hoa dịu dàng hòa tan vào không khí. 

Hơn trăm năm trước, cụ Tú Xương trào lộng: "Lẳng lặng mà nghe nó chúc con; sinh năm đẻ bảy được vuông tròn; phố phường chật chội người đông đúc; bồng bế nhau lên nó ở non". Câu thơ chua chát bật lên trong bi phẫn vì lận đận thi cử, vì nghèo túng…

Mấy hôm nay mưa lớn, bùn đất nhão ra như nước. Con đường đến trường đầy bùn, có chỗ bùn ngập đến bắp chân, tràn cả vào sân trường. Sân trường cũng bằng đất, toàn bùn. Ngôi trường nhỏ xíu, thực chất là 3 ngôi nhà dựng tạm.

1. Xe đêm từ Yangon đến Bagan chạy đúng 8 tiếng. Đêm sâu, chập chờn giấc ngủ; vậy mà đến nơi, chúng tôi không về khách sạn mà đi ngắm mặt trời mọc luôn. Vé vào khu bảo tồn là 25 ngàn Kyats cho một người. Hơn 400.000VNĐ nhưng quả thật rất xứng đáng.

Đang ngồi hóng mát ở thềm nhà, bỗng nhiên anh bảo: "Anh nhớ nhà quá. Anh muốn về quê". Vẫn biết điều đó luôn hiện diện trong tâm trí anh nhưng chưa bao giờ nghe anh nói ra. Em biết rằng, anh đang nhớ mẹ.

Vợ chồng anh chị đều là công nhân, làm việc tám tiếng mỗi ngày, tối về lo con cái học hành, hôm sau lại đi làm, công việc luôn bận rộn. Vì vậy, để sắp xếp thời gian cho phù hợp, cuối tuần, anh thường chở chị đi chợ mua thật nhiều thức ăn, sau đó về nhà chia ra từng gói nhỏ, bỏ trong tủ lạnh rồi để dành ăn hàng ngày.

Sáng nay, bóc tờ lịch trên tường mà chợt giật mình. Thời gian trôi nhanh quá. Đã nghe bước chân ngày tháng cuối năm đang trôi. Sắp đến ngày 20-11. Lại bâng khuâng nhớ về những kỷ niệm bụi phấn, sân trường. Nhớ về ngày đi nhận nhiệm sở ở vùng cao.

Anh là mối tình đầu, cũng là mối tình cuối cùng của chị. Nhiều khi anh nói đùa rằng nếu anh không lấy chị thì giờ này chị vẫn độc thân. Chị chẳng tự ái và chẳng bao giờ so sánh anh với bất cứ người đàn ông nào khác ở ngoài đời. Cách yêu của chị đơn thuần và trong trẻo, không so đo tính toán như mọi cô gái trên thế gian.

Mưa ở nơi nào: núi rừng, nông thôn, phố phường cũng ảm đạm, làm cho con người thấy bé nhỏ theo những giọt nước thánh thót rơi. Nhưng với biển mùa đông, mưa có vẻ đẹp lạ kỳ đầy khác biệt: sự ảm đạm trầm lắng với màu úa xám mù mịt ở chân trời, làm cho ta thấy quý hơn, nhớ hơn tới mái nhà thân thương của mình. Giống như chú mèo nhỏ muốn về góc bếp nồng ấm mùi củi lúc chiều hôm.

Mưa càng ngày càng nặng hạt. Từng cơn gió thốc mạnh, quất những giọt nước vào tấm phên ràn rạt. Nước mưa dâng lên, vào tận nền nhà. Đủ thứ rác rưởi trôi lềnh bềnh. Dưới mái tranh nặng oằn nước, tôi ôm gối ngồi thu lu.

Mấy hôm nay, thời tiết ẩm ương. Đã thế, thông tin về những đứa trẻ bị bỏ rơi cứ liên tiếp xuất hiện khiến một người đang ở cữ như chị càng thêm buồn.

Những ngày đó khởi đầu vào một ngày tuổi 33 đặt lá đơn lên bàn vị giám đốc.

Trời đã tốt mịt từ lúc nào. Những ánh đèn pha loang loáng lướt qua bên cạnh cô như những tia chớp. Cô cứ đi, đi mãi, lang thang hết con đường này sang ngõ phố khác, vô định. Đầu óc mông lung, trống rỗng…

Nhiều khi cứ nghĩ bài lai rằng, sẽ thật thiệt thòi cho những ai tuổi thơ không lớn lên với một góc vườn. Ý nghĩ ấy đến với tôi khi nhìn những cậu bé, cô bé chơm chớm dư ký, theo cha mẹ đi cà phê mà miệt mài dán mắt vào điện thoại.

Buổi tiệc tổ chức ở một nhà hàng nằm sát bờ sông Cái. Chị đích thân gọi từng đứa em một, bảo chị muốn làm một bữa tiệc gặp mặt tất cả trước khi chị đi Sài Gòn.

Tôi không nhớ thơ của ai. Lúc đầu cứ nghĩ là thơ Chế Lan Viên, nhưng tìm mãi trên mạng không thấy. Hóa ra, đó là hai câu thơ của Việt Phương trong bài "Thành phố của ta như người đồng đội", bài thơ viết về Hà Nội thời chiến tranh chống Mỹ, sáng tác tháng 9-1967.

Trời đã bắt đầu nhá nhem tối. Mảnh trăng mờ của những ngày đầu tháng cũng đã treo lên giữa trời. Gió hiu hiu thổi. Mẹ ngó mâm cơm, ngó chiếc đồng hồ treo tường rồi lại đi ra đi vào. Mẹ buông tiếng thở dài, lo lắng:

70 tuổi, hơn 40 năm ông sống ở phố, lại là một thành phố ở miền Nam, cách xa nơi ông sinh ra cả ngàn cây số. Cuộc sống ở phố có lúc này lúc kia, nhưng cũng đủ làm ông yên lòng với gia đình nhỏ nhoi của mình.

- Chị có khách ạ. Sau câu nói nhã nhặn của cô văn thư, chị vừa ngửng lên cũng là lúc người ấy vừa bước vào. Một phụ nữ không còn trẻ, tóc đã lơ thơ đôi sợi bạc, cặp mắt trũng sâu u uẩn, một dáng vóc tầm thước.

Tôi hay nhớ về những ngày thơ dại, nhớ về những ngày còn cùng với các anh chị em sống trong vòng tay cha mẹ. Những kỷ niệm của ngày ấy thường không rõ ràng bởi đã quá nhiều năm tháng trôi qua, thời gian đã mang theo ít nhiều về nơi nào đó xa lắc xa lơ.