Đã từng sống ở làng quê, mấy ai lớn lên lại không biết đến cái bếp của nhà mình. Hoặc nhỏ, hoặc to, dù cao hay thấp, có khi do hoàn cảnh, được đặt ngay dưới nền đất ở góc nhà để nấu nướng, nhưng nói đến cái bếp là nói đến một mảnh hồn quê đầy ắp kỷ niệm gắn liền với ngôi nhà yêu dấu mà mỗi lần đi xa không ai lại không nhớ tới.

Gió Đông Nam theo nắng chiều về lật nghiêng bờ tre trước ngõ, cuộn lên những lớp sóng xanh trên cánh đồng đang thì con gái. Mẹ lại ra nơi đầu ngõ ngồi dưới bóng mát lùm tre, nhìn xa xăm ngút tận cuối đường làng chờ đón con về.

Anh đẹp trai, học giỏi. Chị là hoa khôi của trường, học cũng giỏi. Cả hai thay phiên nhau đứng nhất, nhì trong lớp. Họ luôn ngưỡng mộ nhau. Thế nhưng, sắp đến ngày thi tốt nghiệp, gia đình chị không may bị nạn nên chị đành nghỉ học, lo cho gia đình.

Hồi mới sang Mỹ, đi chợ, hỏi ở đây có é trắng không dì? Bà già gần bảy chục, người miền Nam, ngước mắt nhìn tôi kiểu thằng này ở trển mới ghé lại trần gian, hỏi cái món gì mà hồi giờ tui chưa nghe đến. Ở đây chỉ có é quế thôi con.

Mùa hè đến rồi, dẫu hè năm nay do dịch bệnh mà học trò phải nghỉ trễ hơn mấy tháng. Nhưng đến kỳ thì những chùm hoa phượng đỏ chói vẫn bung nở, nhắc nhớ về một mùa hè với bao tâm tư trong trẻo tuổi học trò. Mùa hoa phượng vẫn đồng nghĩa với kỳ nghỉ hè của học trò. Mà nghĩ năm nay học trò phải nghỉ hè ngắn có khi là hay, đỡ phải cuống cuồng lao vào học hè, học thêm học bớt mà phụ huynh vẫn gọi là học kỳ ba.

Những ngày này đang mùa vải và mùa vải thì rất ngắn, chỉ độ hơn 2 tuần là hết. Cái thứ trái cây xa lắc ngoài Lục Ngạn, Bắc Giang những năm gần đây trở nên quen thuộc với người phương Nam, ngự đỏ rực các sạp trái cây ngoài chợ. Những người đi chợ mua về thắp nhang ngày mùng Một, ngày Tết 5-5… được các cô chủ sạp "khuyến mãi" câu mời "mua mau kẻo hết mùa, năm nay vải xuất khẩu hết rồi nên về chợ chả còn mấy trái…".

- Tao không muốn thi khối A! Nó vừa gào lên, vừa diễn màn tuyệt vọng úp mặt trên quyển sách Vật lý dày cộp. Nhỏ bạn đáp lại bằng một cái nhìn thờ ơ: - Thế mày nghĩ ba mẹ mày sẽ đồng ý à? ....

Quán cà phê nằm cuối một con ngõ nhỏ cách biệt với tiếng ồn ào của xe cộ trên con đường chạy ngang phía trước. Đó chỉ là một căn nhà cấp bốn có một khoảng sân nhỏ được bài trí lại cho hợp với quán cà phê sân vườn. Có một cái hồ cá nhỏ cho những con cá Koi đỏ vàng bơi qua bơi lại nằm giữa những chậu cây xanh cũng nho nhỏ.

Hồi đó, trước sân nhà có một khoảng đất nhỏ, mẹ để dành trồng rau muống. Đó là lý do rau muống là món ăn thường xuyên có mặt trên bàn, trong mỗi bữa cơm nhà chúng tôi.

Đến bây giờ, tôi chưa đủ tự tin tổng kết mình đã ăn bao nhiêu loại bánh gói lá (chuối, dong, dừa) trong đời, trên khắp các miền đất nước.

Như một thói quen và sở thích ăn sâu vào máu thịt, hễ thấy ở đâu bán ổi ngon là nó lại mua. Nào là ổi xá lị, nữ hoàng, không hạt, nào là ruột trắng, ruột hồng… Nhưng với nó, tất thảy đều không ngon bằng những trái ổi sẻ trong vườn của ba trồng. Cái giống ổi xưa trái nhỏ mà hột lại to, không có giá trị kinh tế so với những giống ổi bây giờ nhưng mùi ổi chín thơm lừng thì không lẫn vào đâu được.

Đó là mùi của hoa nguyệt quế nở trong đêm. Cây nguyệt quế hôm tôi mua ở nơi bán cây cảnh nhỏ xíu với giá 120.000 đồng. Nay trải qua bốn năm nó lớn và tỏa rộng, đều đặn nở trong đêm. Thật ra thì nguyệt quế cứ ra hoa và lén tỏa hương trong đất trời tinh khiết, bay vào nhà trong giấc ngủ đầy mộng mị.

Giữa phố phường nhộn nhịp, tôi luôn bị thu hút bởi những hàng rào xanh xanh hoa lá cây cỏ, phía sau nó luôn là một khoảng sân, bậc thềm, rồi mới tới mái nhà ẩn hiện. Rào đan phủ bằng cây xanh thường đủ thưa để có thể thấp thoáng nhìn xuyên qua, đủ thấp để đón nắng gió.

Khi bóng Chính đã khuất sau rặng muồng vàng cuối đường, cô giáo Tâm mới chầm chậm quay vào. Bước chân cô ngập ngừng như vẫn còn dư âm cuộc nói chuyện vừa mới đây.

Ở vùng quê, có một loại cây rất lạ, trừ gốc và những đoạn thân già, còn lại, đa số cành dài, cành ngắn đều là màu xanh, xanh đậm. Lạ hơn nữa là khi đến mùa ra trái, trên tất cả những cành xanh ấy lá rụng hết, chỉ để lại toàn trái, nhòn nhọn hai đầu, được người ta cột vào nhau thành chùm treo lên, chỗ ít, chỗ nhiều, buông thõng, lủng lẳng. Đó là cây gòn.

Gọi là Cồ vì từ bố mẹ và các anh chị em nhà Cồ, ai cũng có thân hình múp míp, đôi chân cao, đặc biệt cái đầu có một chỏm lông nhọn, nhìn rất ngầu.

Tuổi thơ lớn lên ở miền trung du hay sơn cước, với núi trập trùng núi, đồi nối tiếp đồi và suối khe miên man ngày hè tát đìa, câu cá…, những con đường quanh co làng núi, ngõ đá thân yêu cứ theo mãi bên tôi qua những năm đằng đẵng mưu sinh xa xứ.

Tôi không phải là dân Chụt nhưng nếu có câu hỏi nơi nào khơi gợi nỗi nhớ Nha Trang nhất, tôi sẽ không ngần ngại trả lời đó là Chụt. Hồi ở Nha Trang, một tuần có 3 ngày tôi lang thang xuống Chụt, chụp hình, ăn quà vặt. Bây giờ, mỗi lần về Nha Trang, dù thế nào tôi cũng phải xuống Chụt ít nhất một vòng.

Nhà có hai vợ chồng, đúng hơn là có thêm một con chó và một con mèo. Căn nhà nằm xa phố, trước nhà là con đường đất, bạn bè ghé thăm vẫn hay hỏi: "Khi nào thì con đường được đổ nhựa?". Câu hỏi không thể trả lời được. Còn bây giờ thì mỗi ngày nhìn con đường với những ngôi nhà lô xô ra vào cũng quen, quen cả hàng xóm đã cùng ra vào gặp mặt mấy chục năm.

Anh làm bác sĩ ở một thị trấn nghèo. Thời học phổ thông, anh có nhiều hoài bão, ước mơ về sau làm bác sĩ chuyên khoa nổi tiếng, làm ở bệnh viện lớn, mặc áo blouse trắng, âm thầm và lặng lẽ cứu người. 

Sáng nào anh cũng uống cà phê ở gần nhà rồi đi bộ về chuẩn bị đi làm. Sáng nay, đi bộ về đến nhà, anh thấy một bà cụ ôm rổ bánh cam, đứng trước đường và vẫy tay quá giang xe. Dòng xe vẫn vội vã chạy nhanh. Bà cụ không quá giang xe nào được. Bà nói, sáng nay bà đi bán bánh trở lại. Sáng nào bà cũng đến chùa Long Sơn để bán cho mọi người, bà quen chỗ bán ấy rồi. Anh nói bà chờ một chút, anh vào lấy xe chở bà vì anh cũng đi làm qua đó.

Ông cố ngủ đi! Người đàn bà khẽ thầm thì và hơi cúi xuống khi nói câu ấy. Ngả bên chiếc ghế cạnh bà là người đàn ông với mái tóc bạc phơ xòa trên vầng trán cao. Mở mắt và cảm nhận được ánh nhìn khích lệ của bà, ông khẽ khép mắt lại. Ngoài kia, biển vẫn rầm rì như phụ họa cùng bàn tay xoa nhẹ của bà. 

Đã thấy nắng dần đổi màu sang hạ. Trong cái nóng oi oi, các hàng cây xanh bắt đầu cong lá, vậy mà trên những con đường và bên những hàng rào nhà ai hoa giấy đã bung đầy.

Trưa Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, chợt nhìn từng chùm phượng cháy đỏ thẫm vào tiếng ve khan xõa xuống hàng mộ đồng đội lặng nằm mà thắt lòng:

Thấm thoắt đã 45 năm, những ai đã trải qua ngày 30 tháng Tư năm ấy, dù ở ngoài Bắc hay trong Nam, dù đón nhận theo chiều nào cũng mãi mãi không thể quên những phút giây in sâu trong lòng.

Tháng Tư có những khoảnh khắc kỳ diệu lạ thường. Đó là những buổi sáng rét nàng Bân phương Bắc làm cóng tay bà già ngồi đan áo bên thềm. Thi thoảng có buổi chiều mùa thu dịu êm hay những trưa mưa xuân trắng trời, nhưng trên tất cả vẫn là nắng hè mới sang long lanh sắc phượng.

Mẹ tôi gần 90 tuổi, nhiều bệnh, ở với gia đình em gái tôi. Đã gần hai tháng nay tôi không dám đến thăm mẹ dù hai nơi cách nhau chỉ 30 phút đi xe máy. Tôi và anh trai chỉ hỏi thăm mẹ qua em gái. Đa phần câu trả lời của em là mẹ ổn.

Mới đó mà ngỡ như xa lắc xa lâu rồi, những ngày thành phố nghẹt khách du lịch, xe lớn xe nhỏ nối đuôi nhau trên mọi ngõ ngách. Dòng xe máy của người đi làm khẩu trang che bụi kín mặt, hoặc kiên nhẫn nhích theo dòng xe ùn tắc, hoặc nóng lòng tìm một khe hở nào đó để chen vào mong về nhà nhanh hơn tí chút… Có thời gian đâu mà để ý xung quanh?

Có lẽ không nói quá thì người Nha Trang là một trong những cộng đồng yêu biển nhất. Tình yêu của người Nha Trang với biển không rực rỡ, lấp lánh, họ thích sự êm đềm giản dị trìu mến và nhẹ nhàng như những cơn sóng lăn tăn trong buổi bình minh tinh khôi.

Buổi sáng Nha Trang bây giờ đẹp lắm. Có khác chăng là vào những ngày thành phố chấp hành quy định giãn cách xã hội nên con phố vắng. Vắng lắm, dẫu vẫn có xe chạy trên đường. Tất cả đều vội đi và vội về, kệ thành phố đang chuyển mùa, mặt trời cũng đã chếch nghiêng và hoa đang nở.

Đang mùa dịch, trẻ con nghỉ học, được gửi sang nhà ông bà. Ở nhà hoài cũng buồn, chúng hết chơi trò này đến trò khác, rồi lại cắm đầu vào điện thoại, máy tính bảng. Nhìn đống đồ chơi hiện đại như ô tô chạy pin, trực thăng điều khiển từ xa, robot... cho cháu trai, đồ hàng làm bánh, nấu bếp, búp bê đủ loại... cho cháu gái, tôi chợt nhớ những món đồ chơi giản dị tự làm thuở ấu thơ...

1. Nhà chuyển về cách trung tâm thành phố 5 cây số nhưng tôi vẫn thích đi chợ Xóm Mới (cách nhà cũ khoảng 700m), cho dù trên đường về, nếu tôi đi đường Vĩnh Thái thì qua 2 cái chợ, còn vòng Lương Định Của - Ngọc Hiệp thì tôi qua đến 4 cái chợ. Chợ nào cũng đầy thịt, rau, cá tươi xanh.

Không phải thỉnh thoảng mà thường những lúc nửa đêm, khi nhiều người đã say nồng giấc ngủ, những ai bất chợt tỉnh hay ngủ muộn bỗng nghe văng vẳng tiếng rao "Ai vịt lộn không… âu ơ… Ai vịt lộn không?" trên đường phố Nha Trang...

Dịch Covid-19 bùng phát khiến cuộc sống gia đình đảo lộn. Chồng làm trong ngành du lịch nên tạm thời nghỉ việc. Là nhân viên văn phòng nên mình may mắn hơn, được ở nhà làm việc online. Công việc không nhiều, lại không phải tất bật đưa đón con đi học nên mình rảnh rỗi hơn...

Tất cả em gái của anh đều gọi tôi là: "Chị Hai yêu dấu". Lúc đầu, nhìn thấy một bầy con gái đủ mọi lứa tuổi, tôi thật sự lo lắng, bởi với chừng đó đứa thì nó nhiều chuyện đến chừng nào. Anh cười bảo nhà anh có 7 nàng tiên nên chuyện gì cũng có thể giải quyết hết. Và quả thật là tôi đã có những ngày vui.  

Đi khám bệnh là chuyện chẳng đặng đừng, vì tôi vốn sợ không khí của bệnh viện. Nỗi sợ này thường trực trong lòng từ ngày còn bé tí, khi mẹ dẫn đi tiêm phòng… 

Một cách gần gũi, người ta gọi đó là Lầu Ông Tư, để chỉ ngôi nhà 3 tầng lầu kiến trúc hình hộp giản dị nằm cuối con đường biển, gần giáp với cửa sông, bốn mặt thông thoáng lộng gió. Bên kia sông là Xóm Cồn, nơi những ngư dân đầu tiên của vùng đất này ngụ cư bám biển sinh nhai....

Những con số ca bệnh nhiễm Covid-19 vẫn được cập nhật hàng ngày, hàng giờ. Và dĩ nhiên là con số tăng, cứ vài ca một ngày. Thay vì hốt hoảng như trước, có lẽ bây giờ nhiều người quan tâm tới số ca khỏi bệnh hơn. Ít ra những con số bé nhỏ này cũng mang lại cho họ sự lạc quan hơn trong những ngày cách ly toàn xã hội.  

Mấy ngày qua, câu hỏi "Ở nhà làm gì?" bỗng trở thành hot trend trong cộng đồng. Câu hỏi hẳn không phải để hỏi, cũng chẳng cần trả lời, khi mà điều này bây giờ trở thành ý thức trách nhiệm của mỗi công dân ở đất nước mình, ở bao nhiêu đất nước nữa trên thế giới này, như một cách hữu hiệu góp phần chống lây lan dịch bệnh Covid-19 đang ngày càng diễn biến phức tạp. 

Những ngày này đi dạo biển, nhiều người có tuổi đều có cảm nhận bãi biển, đường phố thoáng đãng hơn so với trước đây. Người ta nói rằng "Nha Trang đang trở lại biển ngày xưa", điều mà cách đây mấy tháng không ai nghĩ đến. Nguyên nhân thì ai cũng hiểu. Nhưng bất cứ lúc nào, nếu đi dạo trên con đường biển này, ai cũng có cảm xúc khó quên.

Những năm gần đây, thế giới đã từng trải qua bao phen khốn đốn với đủ loại dịch bệnh, nào là Ebola, cúm Trung Đông Mers, đại dịch SARS, Zika, cúm gia cầm lây cho người… Nguy hiểm như bệnh SARS, nhân viên y tế điều trị chỉ sơ sẩy một chút là lây nhiễm chết người, nhưng cũng chưa từng thấy đáng sợ như lần đại dịch Covid-19 này. 

Thảo, con gái tôi không thuộc loại chăm chỉ nên kết quả học tập chỉ xếp loại trung bình. Bù lại, con bé có năng khiếu hội họa nên tôi cho con học vẽ. Vì thế, cháu rất hứng thú học và sống thoải mái.

Mùa dịch bệnh Covid-19, nhiều gia đình chọn cách ăn uống ở nhà, giảm hẳn một khoản chi phí đi ăn ngoài, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Những bà nội trợ ra sức chế biến, đổi món mỗi ngày bởi mọi thành viên trong gia đình về nhà đúng giờ cơm chiều mà trước kia có thể là con trai học thêm, con gái sau giờ làm việc còn lang thang mua sắm với bạn, rồi ăn ngoài, ông chồng thì làm vài ve mới về với vợ… khiến mâm cơm ít khi đông đủ.