Cho đến bây giờ tôi vẫn không thể nào xác định được vị trí chính xác của hòn đảo ấy ngoài khơi Nha Trang, dù đã cẩn thận phóng to rà soát từng chút một trên bản đồ.

Quê nội của bé Hoa ở ngoài Bắc, bố mẹ Hoa là công nhân nông trường trong này từ lâu lắm rồi. Mấy nhà quanh nhà Hoa cũng ở ngoài đó vào. Cả xóm có đến hơn chục đứa bằng tuổi nhau và cùng học lớp 4 trường tiểu học ngay trung tâm xã.

Qua facebook, cô em họ ở Sài Gòn khoe mới mở một shop hoa, bảo chị bấm like và chia sẻ. Em chọn kinh doanh loài hoa vương giả: hoa lan. Những lẵng hoa em kết, trưng lên thật đẹp, này 2 nhành lan kết thành trái tim, này lẵng hoa hình cây thông Noel…

Có những lúc mỏi mệt trong cuộc hành trình cơm áo, tôi thường mơ được trở về 2 ngôi nhà cũ ở Thành. Một là nơi tôi sinh ra, một là khi tôi lớn lên và rời đi.  

Một ngày giữa tháng Tư, tôi đi trên con đường ngút ngàn thông xanh, chạy dọc theo hồ Suối Vàng, ngang qua cây thông cô đơn, qua khu du lịch Làng Cù Lần để vào trang trại cà phê Mountain's Legend, cách trung tâm TP. Đà Lạt khoảng 40 cây số.

Chiều hôm đó, ông coi bộ phim Ván bài lật ngửa chiếu trên truyền hình, đang coi dở thì đến giờ tới bệnh viện lấy thuốc. Ông đành tắt tivi mà tiếc. Phim này hồi xưa ông thích lắm. Mà năm nào cứ đến những ngày lễ như thế này, truyền hình cũng hay chiếu lại, ông coi hoài vẫn thấy hay, thấy thích.

Đó là con đường đặc biệt, rất hấp dẫn hai giới: xe đạp và nhiếp ảnh. Mỗi sáng sớm, từ 4 giờ, các cua-rơ đã ra khỏi nhà và hành trình của họ là cung đường thú vị này, không chỉ vắng xe mà bởi địa hình đèo dốc thử độ dẻo dai của đôi chân.

Tuy ở gần biển nhưng ít khi nào ông đi tắm biển. Thỉnh thoảng, bà con ở quê vào thăm, ông mới dắt mọi người đi chơi đó đây, tắm biển. Hàng ngày, ông chỉ lo làm việc, lo lắng cho gia đình, con cái, lúc rảnh rỗi chăm sóc vườn hoa lan trên sân thượng.

Những lần đi qua Ninh Hòa, tôi hay dừng lại để ăn một món đã trở thành danh thực: Bún cá Ninh Hòa. Món ăn đậm chất dân dã này đã được đưa vào Bách khoa toàn thư: "Bún cá Ninh Hòa là một món ngon đặc sản của vùng biển Ninh Hòa, Khánh Hòa.

Nhà không giàu, ăn lương tháng nuôi cả đàn con, không hiểu sao năm 1968, ba má tôi đã sắm được cái ti vi, gần như là nhà đầu tiên trong xóm có.  

40 năm đã làm cho bao nhiêu dòng sông đổi dòng, những cây con nho nhỏ ven đường trở thành cổ thụ, để một đứa trẻ trở thành người lớn. Nhưng khi thượng đế tạo ra trái tim người, trái tim ấy không thay đổi khi nó vẫn còn đập.

Tôi và Kiên quen rồi yêu nhau khi cả hai cùng học ở Trường Đại học Nha Trang. Trong khi nhà tôi khá giả thì Kiên xuất thân từ một làng chài nghèo ở Vạn Ninh. Tốt nghiệp phổ thông, anh đi nghĩa vụ quân sự và được phân công ra Trường Sa.

Thế là tháng Tư đã về rồi đấy. Tháng Tư với trời xanh mây trắng, và hoa Osaka nở vàng rực kiêu hãnh thả bung từng chùm vàng thắm, mặc cho làn gió đưa mềm đong đưa trên cành, theo vũ khúc của riêng mình.

Khi một cậu em 7x quê Nha Trang lâu ngày gặp lại than phiền, về đây tình cờ đi lại mới phát hiện ra nhiều người không hề biết cái "bồn nước" thần thánh mới chợt giật mình.

Tôi chọn cho mình môn thể thao mà bạn bè cười là rẻ nhất trái đất, đó là đi bộ và tắm biển. Đúng là không thể rẻ hơn, chỉ sắm mỗi đôi giày và sự kiên trì hàng sáng. Cũng chả phải tự nhiên mà có tinh thần thể thao đâu nhé.

Một trưa nào đó, trong một góc nhỏ của quán cà phê, có một người lặng ngồi và ngắm đất ngắm trời. Vu vơ bóng nắng loang loáng trên vỉa hè, tán lá đong đưa rủ mềm như làn tóc mai phất phơ bờ vai gầy theo năm tháng.

Năm khoảng trên dưới 20 tuổi, tâm hồn trong veo và đầy lý tưởng, anh có gần cả trăm người bạn, nào là bạn từ thời cấp một, cấp hai, bạn cùng lớp, cùng khối, bạn ở xóm. Ra đường gặp ai cùng lứa tuổi, nói chuyện với nhau một hai lần hợp là kết bạn thân ngay. Có những người bạn thân yêu quý đến nỗi, hàng tuần viết thư tay qua lại cho nhau, chia sẻ niềm vui nỗi buồn.

 Nhớ một thời, sách là giải trí duy nhất, vớ cuốn nào đọc cuốn đó. Say sưa, quên thời gian. Ngốn cả những quyển rất khó... nhằn, vượt quá tầm của mình. Đọc mà không hiểu đọc gì chỉ vì không còn giải trí nào khác. 

Một buổi tối, sau khi chia tay với Mẫn, tôi lang thang trên mạng. Cuộc tình giữa tôi và Mẫn kéo dài đúng 6 tháng, tôi đã đưa Mẫn từ một cô gái nhà quê lên phố, đưa cô ấy trở thành một ngôi sao...

Bữa ấy mới 4 giờ 30 thôi, trời vẫn còn mờ tối. Tôi chở em đến trạm xe buýt để đưa em ra sân bay cho một chuyến đi xa thành phố. Tôi và em. 

Tình cờ, tôi gặp lại chồng của một bệnh nhân tâm thần mà tôi đã khám từ 2 năm trước. Sở dĩ tôi còn nhớ anh vì đây là một trường hợp khá đặc biệt…  

Người Nha Trang ai cũng nói rằng, dù có đi đâu, sống ở đâu thì vẫn nhớ Nha Trang. Không biết vì sao lại nhớ nhưng ai đi xa rồi lúc nào cũng muốn có lần quay lại...

Tuổi thơ của mình lớn lên dưới bóng mát cây bàng trước ngõ. Biết gọi tên cây cỏ là đã quen thân. Mấy mươi năm cùng chơi, cùng buồn vui... mặc nhiên như người trong một nhà. Cây bàng ngày tỏa bóng mát, đêm lại thành một thế giới vô cùng âm u huyền bí, dơi bay loạt soạt. Những đốm sáng bí ẩn xuyên qua kẽ lá nhảy múa trên sân, con nít đi ngang là nhắm mắt ù té chạy.

Bố tôi mất sau một cơn bạo bệnh. Hơn hai phần ba cuộc đời cùng mẹ bươn trải khắp nơi, đến lúc tuổi xế chiều, tưởng được an nhàn thì bố tôi lại ra đi, bỏ lại mẹ tôi với nỗi đau khôn tả.

Đã và sẽ có một khoảng bất chợt nào đó trong cuộc đời, đứa con cảm thấy một niềm hạnh phúc vô tận khi nhớ tới mẹ mình, nhớ tới một cảm giác yêu thương đơn sơ giữa mẹ và con. "Quả chuối ngọt trên bàn tay má ngọt trên lưng" - đó là cảm giác của tôi khi nhớ về má mình sau ngót 50 năm, ngày tôi đi chiến trường. Chế Lan Viên - người có không ít những câu thơ cầu kỳ - đã có một câu thơ thật giản dị: "Con dù lớn vẫn là con của mẹ/Đi suốt đời lòng mẹ vẫn theo con".

Sáng đầu tuần, bệnh viện đông nghịt người. Tiếng ồn ào, mùi kháng sinh xộc lên đầy khó chịu. "Không biết bao nhiêu lần, cô phải vay mượn tiền rồi van xin, lạy lục người ta để họ tha cho nó" - người phụ nữ gần 60 tuổi kể về đứa con trai ngỗ nghịch của mình với cô gái cũng đang ngồi chờ tới lượt khám bệnh.

Không biết đã tự mấy trăm năm rồi, cây sộp già làng Tân Mỹ, thị trấn Vạn Giã, huyện Vạn Ninh quê tôi vẫn đứng sừng sững bên trời tuế nguyệt.

Trước ngày vào Nha Trang nhập học, mẹ tôi dặn dò đủ thứ. Nào là phải luôn chú ý giữ đồ đạc, phải cảnh giác, không được tin người lạ, không được nghe lời tán tỉnh của mấy đứa con trai… Tôi dạ liên hồi rồi ngủ lúc nào không hay trong tiếng rù rì của mẹ. Tôi tự tin vì khi đến Nha Trang, Hà, cô bạn cùng làng sẽ ra đón rồi về nhà trọ mà nó đã thuê trước.

Ai rồi cũng sẽ đến tuổi này. Biết là sẽ phải, quờ tay là đụng mà vẫn nhắm mắt ngó lơ cứ như hy vọng một bà lão sáu mươi nào đó không liên quan gì tới mình. Nhớ bà nội bà ngoại hồi xưa tóc búi củ hành chải dầu dừa, răng đen thui, miệng không nhai trầu thì bập thuốc điếu Cẩm Lệ đi tới đâu là ngát mùi trước tới đó.

Lễ cả năm không bằng rằm tháng Giêng. Anh chả hiểu mấy về ý nghĩa thật sự của câu này. Vì rằm với mùng một nào thì nhà anh cũng sắp đĩa trái cây, thắp nén nhang trầm hướng về cội gốc mà thôi. Nhưng chỉ riêng rằm này, có điều gì đó thôi thúc bước chân, dẫn anh lên chùa.

Đây là hình ảnh quá quen thuộc ở làng quê và phố phường miền Trung xưa. Bình thường chẳng ai để ý tới những bóng cây bình dị mọc trước sân, bên bờ rào hay la đà trước ngõ. Nhưng rồi tới Tết đến xuân về, từ các cành cây trụi lá đơm hoa vàng rực, ít ngày sau lộc non mỡ màng như lụa biếc.

Nếu có ai hỏi: "Miền đất nào khiến em nhớ nhung nhiều nhất?", thì em sẽ trả lời ngay đó là thành phố này, nơi ba mẹ em đã coi là quê hương. Ở đó, có những người thân, thầy cô, bạn bè vẫn luôn bên em hàng ngày, và những cảnh vật cùng những mùa theo năm tháng đi qua. Em yêu tất cả. Kể cả nắng nơi đây.

Ngày còn nhỏ thường được dắt ra biển chơi, cha tôi hay chỉ trời chỉ đất giảng giải đủ thứ cho con mình từ con còng, vỏ ốc dưới chân cho tới ngôi sao Hôm mọc sớm. Kìa là Hòn Tre trước mặt án ngữ phong ba, bên trái là Hòn Rùa trầm mặc xanh rêu, xa xa Hòn Yến lấp lánh. Những đứa trẻ con nghe miết nhìn miết muốn thuộc làu. Chỉ có mỗi dãy núi Cô Tiên xoãi dài chạy theo bờ biển phía tây bắc là để lại trong lòng tôi bao nghi hoặc

Họ đi bên nhau những ngày cuối năm. Phố biển gió vẫn thổi về dào dạt trên những hàng dừa còn sót lại bên bờ kè đá. Nắng vẫn hào phóng chảy tràn khắp trời đất bao la. Người xe vẫn đan xen tấp nập trên đường. Bóng dáng họ lẫn trong dòng người ấy.

Mỗi ngôi nhà đều có một cái bếp. Bếp tùy vùng miền, tùy thôn quê hay thành thị mà có thay đổi khác nhau. Nếu bếp ở những ngôi nhà chung cư chiếm một phần nhỏ bé trong nhà, thì những ngôi nhà được xây dựng rộng, bếp giống như một chỗ riêng cho sự tụ họp của gia đình.

Có đôi khi ngồi một mình ở chiếc ghế đá đã cũ trong con hẻm nhà mình, tự dưng nghĩ ngợi bâng quơ rằng, một Nha Trang trang hoàng lộng lẫy ngoài kia, trong ý nghĩ của người đi xa trở về, của những người đang miền miệt thở trong bầu không khí của nó hàng ngày, có khác gì nhau?

Mỗi khi cúc, mai đã bắt đầu vàng ngõ, không khí xuân gõ cửa xóm làng, người xa  quê không khỏi bùi ngùi nhớ đến những hương vị Tết quê ngày xưa. Đó là mùi của nếp rang, mùi của những chiếc bánh in, bánh nổ, bánh thuẫn sấy than thoang thoảng hương thơm.

Tết bây giờ không còn nhộn nhịp như xưa. Cuộc sống quá bận rộn nên Tết đến xuân về ít ai còn rim mứt, gói bánh, nấu  bánh… như ngày xưa. Một nguyên nhân khác nữa là do ngoài chợ luôn tràn ngập các loại mứt Tết, đủ loại, rất đẹp, rất bắt mắt. Bánh chưng bánh tét cũng được bán ê hề tại các quầy hàng, cửa hiệu, trên đường phố…

Mỗi năm, những trận lụt sau khi để lại lớp phù sa dày cho mùa màng tốt tươi cũng chịu nói lời tạm biệt Ninh Hòa, trả lại vẻ hiền hòa cho dòng Dinh tươi mát. Thế nào chị tôi cũng gọi qua nói chuyện quê nhà, kể lúc đi giẫm nước lụt đã đời, hay bà con chộn rộn dọn dẹp bùn non chất lớp.

Không biết từ khi nào mà phong trào "tất niên xóm" lại rộ lên vào dịp cuối năm, nhất là ở những khu đô thị mới. Thay vì mời nhau đến nhà ăn tất niên xoay vòng, cứ tổ chức tất niên tập thể như thế hóa lại hay, âu cũng là dịp để hàng xóm láng giềng gần gũi, hiểu nhau hơn…

Tết bây giờ đã khác xưa nhiều. Cuộc sống xã hội hôm nay, đặc biệt là lớp trẻ họ tận hưởng, ngẫu hứng ùa nhau về phố thị ăn Tết, du xuân, rồi rủ nhau phượt tập thể, lên rừng, xuống biển, leo đèo lội suối cho đằm đã cuộc chơi.

Khi bà nội còn sống, bà hay nói: "Tết hồi xửa hồi xưa". Rồi má cũng nói: "Hồi xửa hồi xưa Tết như vầy nè…".  Tết bây giờ gần như người ta không còn gọi là ăn Tết, mà nhắc đến hai chữ "đoàn viên". Hồi xửa hồi xưa, cả dòng họ sum vầy ở chung khu phố.

1. Gia đình tôi đi qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt, gia sản tiêu tan. Những năm bao cấp khó khăn, má tôi một nách mười mấy đứa con, cộng thêm bầy cháu nhóc nheo, vẫn lo đủ ăn, cho chúng tôi đến trường.