Rối loạn Lipid máu - nguy cơ tương đương với tăng huyết áp

Dễ gây nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não

Rối loạn lipid máu là bệnh thường gặp hiện nay. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ người Việt Nam có cholesterol máu cao chiếm gần 30%; ở thành thị 45% người có cholesterol máu cao; 63% người cao tuổi và 42% lứa tuổi trung niên có rối loạn lipid máu. Một nghiên cứu tại Hà Nội, nhóm tuổi 4 - 9 ở trẻ em bị thừa cân béo phì cho kết quả tăng cholesterol máu là 15%, tăng triglycerid là 30,7%, tăng LDL 12,6%, giảm HDL 5,3%.

Lipid máu (mỡ máu) gồm các thành phần cholesterol và triglycerid. Cơ thể có cholesterol và triglycerid từ nguồn thức ăn (mỡ) chúng ta ăn vào (chiếm 20%), cơ thể tự sản xuất ra cholesterol và triglycerid tại gan (chiếm 80%). Cholesterol tham gia cấu tạo nên màng tế bào, một số hormon giúp tiêu hóa các chất béo trong ruột, hấp thu tốt các vitamin A, D, E, K, kích thích sản sinh tế bào mới. Cơ thể không tồn tại nếu thiếu cholesterol. Còn triglycerid là nguồn năng lượng cho hoạt động chuyển hóa của cơ thể, là những khối mỡ nằm dưới da, bám vào nội tạng. Vì không tan trong nước, để di chuyển được trong máu, các lipid kết hợp với các protein gọi là lipoprotein. Có tất cả 6 loại lipoprotein, nhưng 2 loại quan trọng nhất là LDL-C (lipoprotein tỷ trọng thấp) và HDL-C (lipoprotein tỷ trọng cao). LDL-C là loại cholesterol có hại và HDL-C là loại cholesterol có ích cho cơ thể.

Khám bệnh tại Trung tâm Y tế huyện Cam Lâm.

Có thể nói, rối loạn lipid máu có nguy cơ tương đương với tăng huyết áp, là nguyên nhân hàng đầu của nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. Khi nồng độ LDL-C trong máu cao sẽ gây tổn thương thành mạch máu, rối loạn quá trình vận mạch khởi phát, tạo mảng xơ vữa động mạch, làm mất đi tính mềm mại của thành động mạch. Còn HDL-C lại có nhiệm vụ thu dọn, chuyên chở cholesterol dư thừa không cần thiết trở về gan để phân hủy và thải qua đường tiêu hóa. Vì vậy, nồng độ HDL-C trong máu càng cao sẽ càng giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Bình thường cholesterol có chỉ số toàn phần từ 3,9 - 5,2mmol/l; Triglycerid (TG) < 1,7mmol/l. Mỗi ngày, gan là cơ quan chịu trách nhiệm chính sản xuất cholesterol một lượng vừa đủ để thỏa mãn nhu cầu cơ thể; khi chúng ta ăn nhiều thức ăn có cholesterol, gan tự động giảm sản xuất để cân bằng. Một khi cơ thể không thể tự điều chỉnh được các thành phần cholesterol sẽ rối loạn, cao thấp bất thường và gây hại nhiều cho sức khỏe. Một vấn đề cần lưu ý là rối loạn lipid máu ít có triệu chứng rõ ràng, bệnh diễn tiến âm thầm, vì vậy đang trở thành mối đe dọa cả cộng đồng.

Ai dễ bị rối loại lipid máu?

Những người bị thừa cân, béo phì, uống nhiều rượu, bia, ăn nhiều thức ăn có chứa chất béo sẽ làm tăng lượng triglycerid trong máu. Những người bị đái tháo đường, hội chứng thận hư, suy tuyến giáp, bệnh gan; người có người thân trong gia đình bị bệnh mạch vành, tăng huyết áp, nghiện thuốc lá...

Để phòng bệnh rối loạn lipid máu cần thực hiện chế độ ăn giảm các chất béo bão hòa như thịt mỡ, bơ, phomat..., nên ăn các loại chất béo chưa bão hòa như dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu mè...; không ăn nhiều thức ăn có cholesterol cao như lòng đỏ trứng, thịt có màu đỏ, gan, phủ tạng động vật; nên ăn cá nhiều hơn thịt; giảm uống rượu, bia; ăn nhiều rau quả, các loại trái cây như táo, bưởi, cam, quýt, bắp cải, cải xanh, cà rốt, cà chua, đu đủ... Những người thừa cân, béo phì, người có tích tụ nhiều mỡ vùng bụng cần chú ý ăn uống kết hợp thêm tập luyện. Bữa ăn sáng cần được xem là bữa ăn cung cấp năng lượng chính trong ngày. Tập thể dục đều đặn sẽ giúp ích cho việc giảm cân, phát triển khối cơ, xương, khớp, giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành, bệnh tăng huyết áp, ung thư đại tràng và đái tháo đường.

Để là một người khỏe mạnh, chúng ta cần nhớ và thực hiện: không hút thuốc, đi bộ 3km mỗi ngày hay 30 phút tập thể dục, huyết áp tối đa không được vượt quá 140mmHg, phòng tránh tăng cân, đái tháo đường và chỉ số LDL-C < 3mmol/l.

Bác sĩ Tôn Thất Toàn
(Trung tâm Truyền thông Giáo dục Sức khỏe tỉnh Khánh Hòa)