09:12, 09/12/2016

Ngẫu hứng với đèn kéo quân

Sau những cuộc chơi về thư pháp, hí họa, nghệ sĩ Trần Quốc Ẩn đang theo đuổi thú chơi đèn kéo quân. Khác với đèn kéo quân truyền thống hoạt động dựa trên nguyên lý khí động học, anh làm đèn kéo quân bằng điện, ....

Sau những cuộc chơi về thư pháp, hí họa, nghệ sĩ Trần Quốc Ẩn đang theo đuổi thú chơi đèn kéo quân. Khác với đèn kéo quân truyền thống hoạt động dựa trên nguyên lý khí động học, anh làm đèn kéo quân bằng điện, sử dụng kỹ thuật in ấn thay cho hình cắt giấy kiểu cũ…


Trần Quốc Ẩn cho biết, thuở bé, mỗi lần đến Tết Trung thu, nhìn những chiếc đèn kéo quân với hình ảnh quan trạng vinh quy bái tổ, cảnh tứ linh nhảy múa, mục đồng chăn trâu… là anh mê mẩn. Ở độ tuổi thiếu niên, anh đã nhiều lần làm đèn kéo quân theo kiểu truyền thống, với các con vật ngộ nghĩnh do mình vẽ ra. Qua thời gian, ngày càng ít người chơi đèn kéo quân nên anh cũng quên bẵng đi thú vui này. Mãi gần đây, khi một người bạn nhắc đến đèn kéo quân, anh mới nghĩ đến chuyện làm đèn. Anh chia sẻ: “Tôi làm đèn kéo quân để muốn giữ lại một nét văn hóa truyền thống, đồng thời muốn mở rộng tính ứng dụng của loại đèn này”.

 

Anh Trần Quốc Ẩn bên những chiếc đèn kéo quân
Anh Trần Quốc Ẩn bên những chiếc đèn kéo quân


Đèn kéo quân theo kiểu truyền thống làm rất công phu, nhưng lại không có độ bền cao, thế nên anh Ẩn đã nghĩ đến việc làm đèn kéo quân bằng điện. Đèn kiểu truyền thống được làm tương tự rối bóng, với mặt ngoài dán giấy bóng kính màn ảnh, bên trong các hình ảnh được dán trên các tán đèn. Bây giờ, anh Ấn sử dụng kỹ thuật in ấn để in các hình ảnh lên 6 mặt lục giác bằng nhựa mica bên ngoài, cũng như ruột đèn hình trụ bên trong (đèn kéo quân của anh có đến 2 lớp hình ảnh). Thay vì sử dụng nến để đốt nóng không khí làm chong chóng quay để kéo các hình ảnh, anh loại bỏ luôn chong chóng và dùng mô tơ điện để làm ruột đèn quay theo ý muốn. “Trên thị trường, các loại mô tơ dùng cho cánh quạt thường quay 2 chiều nên không thể sử dụng. Để đèn quay theo một chiều, tôi phải đặt làm mô tơ riêng”, anh nói.

 

Mẫu đèn kéo quân trang trí hình nhân vật xì trum
Mẫu đèn kéo quân trang trí hình nhân vật xì trum


Hiện tại, anh Ẩn cho ra khá nhiều mẫu đèn kéo quân như: hoa sen, bát tiên quá hải, đạt ma; đèn trang trí các nhân vật truyện tranh, hoạt hình như: xì trum, Tôn Ngộ Không, Doreamon. Anh cho biết: “Nếu khách yêu cầu mẫu gì, tôi sẽ chọn lựa hình ảnh để làm theo mẫu đèn đó. Khách có thể sử dụng hình ảnh cá nhân để trang trí cho đèn. Năm trước, tôi từng làm một chiếc đèn kéo quân rất lớn với các hình ảnh mô tả các công đoạn của nghề trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa ở mặt ngoài; phía trong là dòng chữ mang thương hiệu của doanh nghiệp”.


Khi biết anh Ẩn làm đèn kéo quân, nhiều bạn bè trong giới nghệ sĩ đã đặt hàng, trong đó mẫu đèn được ưa thích nhất là đèn kéo quân hoa sen. Ở chiếc đèn này, 6 mặt có 6 bức tranh thủy mặc về hoa sen, bên trong là bức tranh vẽ 9 con cá cùng 3 chữ phúc - lộc - thọ. Khi đèn quay có cảm giác như đang xem cá bơi lội dưới mặt ao sen. Có thể những người yêu thích chiếc đèn kéo quân theo kiểu truyền thống chưa hẳn đã thích kiểu đèn kéo quân kiểu “công nghiệp” của anh Trần Quốc Ẩn. Tuy nhiên, so với đèn kéo quân truyền thống, đèn kéo quân của anh có độ bền cao hơn rất nhiều, có thể dùng để chơi trong các dịp lễ, Tết, đồng thời sử dụng làm đèn ngủ hoặc trang trí ở phòng khách.


THÀNH NGUYỄN

 



Đèn kéo quân (hay còn gọi đèn cù) là một loại đồ chơi bằng giấy có nguồn gốc từ Trung Quốc. Ngày xưa, đèn kéo quân phổ biến trong nhiều dịp lễ, Tết, nay chỉ còn xuất hiện trong dịp Tết Trung thu. Đèn hoạt động dựa trên nguyên lý khí động học, khi thắp nến nhiệt sẽ làm không khí bay lên làm quay cánh quạt, những hình ảnh được thiết kế bên trong sẽ hiện ra trên mặt đèn giống như rối bóng và xoay vòng theo cùng một chiều liên tục không dừng lại. Ban đầu, đèn sử dụng những tích chuyện về việc nghĩa, cảnh quân lính xung trận (nên mới có tên gọi “kéo quân”), sau này người ta mở rộng nhiều đề tài khác như: ông quan trạng vinh quy bái tổ, cảnh tứ linh nhảy múa, mục đồng chăn trâu, kéo co, đấu vật…