Nghịch lý thu, đổi ngoại tệ

Sau vụ đổi 100USD bị phạt 90 triệu đồng ở Cần Thơ, hoạt động thu đổi ngoại tệ trái phép ở Nha Trang có dấu hiệu trầm lắng. Tuy nhiên, sau một thời gian “án binh bất động”, tình trạng thu đổi ngoại tệ “chui” đã nhộn nhịp trở lại, dù ai cũng biết mức phạt cho hành vi này rất cao.

 

 

Tấp nập nơi đổi trái phép...

 

Đến khu vực chợ Đầm vào đầu giờ chiều, các tiệm vàng ở đây đã tấp nập người vào ra. Tuy là tiệm vàng, nhưng hầu như giao dịch vàng khá ít, khách đến chủ yếu để mua, bán ngoại tệ. Ở tiệm vàng H.T (đường Nguyễn Thái Học), trong không gian chưa tới 10m2, tiếng máy đếm tiền chạy liên tục, các nhân viên cặm cụi đếm ngoại tệ. Khi chúng tôi hỏi tỷ giá USD, một phụ nữ trung niên, tay cầm một sấp Nhân dân tệ chẳng kịp nhìn mặt khách trả lời cụt lủn: “Đô mua vào 23.180 đồng, bán ra 23.210 đồng. Đổi nhiêu?”. Đứng ở tiệm vàng này chưa tới 10 phút, chúng tôi ghi nhận có đến hàng chục lượt người đến để mua, bán ngoại tệ. Tiệm này thu mua tất cả các loại tiền và các mệnh giá, song giao dịch chủ yếu là USD và Nhân dân tệ. Khách hàng đến giao dịch đa phần là những người kinh doanh dịch vụ du lịch và luôn đổi với số lượng lớn. 

Theo Điều 22 của Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005 (được sửa đổi, bổ sung năm 2013), mọi giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo, báo giá, định giá, ghi giá trong hợp đồng… đều không được thực hiện bằng ngoại hối, trừ các trường hợp được phép theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Như vậy, hành vi đổi ngoại tệ tại tiệm vàng được coi là hành vi vi phạm pháp luật và bị xử phạt hành chính theo Nghị định 96/2014/NĐ-CP. Cụ thể, Điểm a, Khoản 3, Điều 24 của nghị định này chỉ rõ: hành vi mua, bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ sẽ bị phạt tiền từ 80 đến 100 triệu đồng.

 

Tương tự, các hiệu vàng: M.T, T.M (đều ở xung quanh chợ Đầm) cũng là địa điểm mà khách hàng có thể vô tư mua, bán các loại tiền khác nhau với số lượng không giới hạn. Lâu nay, vẫn nghe giới kinh doanh dịch vụ du lịch kháo nhau, khu vực chợ Đầm là “thủ phủ” của thu, đổi ngoại tệ. Ở đây, loại ngoại tệ nào cũng mua, bán được, muốn số lượng bao nhiêu cũng được đáp ứng. Anh Nguyễn Thanh Trí (hướng dẫn viên du lịch) tiết lộ: “Trong các địa điểm đổi Đô la hay Nhân dân tệ thì tiệm vàng N.M, H.T, M.T là những địa điểm có tỷ giá tốt nhất. Những người dân đổi nhỏ lẻ thì có thể đổi ở các tiệm vàng bất kỳ, nhưng những người đổi số lượng tiền lớn tất cả đều đến các địa điểm này để mua, bán”.

 

Việc thu, đổi ngoại tệ không chỉ diễn ra tại các tiệm vàng, ở các khu vực cầu cảng, địa điểm tập trung khách du lịch, hoạt động mua, bán các loại tiền cũng diễn ra công khai. Trên tuyến phố Tây của TP. Nha Trang như: Hùng Vương, Nguyễn Thiện Thuật, Biệt Thự..., tình trạng thu, đổi Nhân dân tệ diễn ra hàng ngày. “Em muốn đổi bao nhiêu anh bán lại cho. Giá là 3.335 đồng/tệ, nếu mua nhiều anh bớt cho còn 3.334 đồng/tệ. Em muốn mua bao nhiêu anh cũng có, không thiếu”, người đàn ông ngoài 40 tuổi ở một quầy đổi ngoại tệ trái phép trên đường Hùng Vương mời chào.

 

Tìm hiểu được biết, từ trước đến nay Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Khánh Hòa chưa cấp phép thu, đổi ngoại tệ cho bất cứ tiệm vàng nào trên địa bàn. Ngoài các ngân hàng thì chỉ một số khách sạn được ủy quyền thu, đổi ngoại tệ nhưng số lượng rất hạn chế. Đặc biệt hiện nay, chưa có đơn vị nào được cấp phép thu, đổi đồng Nhân dân tệ.

 

Đìu hiu địa điểm được cấp phép

 

Trái với cảnh tấp nập của những điểm thu, đổi ngoại tệ trái phép, tại các địa điểm được cấp phép, hoạt động này khá ảm đạm. Tại các ngân hàng, hầu như không thấy người dân đến đổi ngoại tệ. Trong vai người đi đổi USD, chúng tôi đến Vietinbank Khánh Hòa và được một nhân viên hướng dẫn làm thủ tục đổi tiền. Chúng tôi đổi 300USD và được nhân viên thông báo tỷ giá 22.943 đồng/1USD. Đem so sánh trên hệ thống Vietinbank thì tỷ giá này có sự khác biệt. Tỷ giá niêm yết tại Vietinbank vào ngày 3-1 có giao dịch mua vào là 23.143 đồng và bán ra 23.243 đồng. Nhân viên yêu cầu đọc họ tên, số chứng minh nhân dân, số điện thoại, lập bảng kê khai tiền để khách hàng cùng đại diện ngân hàng ký xác nhận. 

 

 

Hiện nay, một số ngân hàng đã có máy ATM đa năng có chức năng đổi ngoại tệ. Về cấu tạo, ATM đa năng cơ bản giống với những chiếc máy ATM thông thường nhưng có thêm 1 cửa nhận tiền. Khi khách hàng có nhu cầu đổi ngoại tệ, chỉ cần chọn phím chức năng đổi tiền trên máy. ATM đa năng chuyển sang màn hình thông báo cho phép thực hiện giao dịch đổi tiền. Khách hàng sẽ phải nhập số chứng minh nhân dân để làm căn cứ xác nhận giao dịch. Hiện tại, Vietinbank đang áp dụng đổi ngoại tệ cho USD và Euro với các mệnh giá từ 50USD và 50Euro trở lên. Tuy nhiên, việc đổi ngoại tệ qua ATM cũng khá phức tạp và chưa phù hợp với thói quen tại Việt Nam nên chưa được phổ biến.

 

Ông Phan Ngọc Kính - Giám đốc Vietcombank Nha Trang cho biết, số lượng khách mua bán ngoại tệ tại ngân hàng rất ít. Nguyên nhân là do ngân hàng chỉ giao dịch một số ngoại tệ phổ biến như: Canada, Euro, USD… Riêng đồng Nhân dân tệ không nằm trong danh sách giao dịch tại ngân hàng. Bên cạnh đó, tỷ giá mua bán tại ngân hàng thường chênh lệch bất lợi cho khách hàng so với đổi tại các tiệm vàng và các cơ sở bên ngoài, đây cũng là một nguyên nhân khiến lượng giao dịch tại ngân hàng ít. “Khách hàng chủ yếu thanh toán bằng thẻ tín dụng nên việc đổi ngoại tệ tại ngân hàng khá hạn chế. Ngoài ra, những người đổi ngoại tệ thường xuyên thì có mối bên ngoài nên không vào ngân hàng. Thực ra người dân không có thói quen đến ngân hàng để mua bán ngoại tệ. Ngay cả Vietcombank Nha Trang khi thanh toán kiều hối cũng đến tận nhà khách hàng để trả bằng ngoại tệ”, ông Kính cho hay.

 

Vì sao biết sai vẫn làm?

 

Trước khi thâm nhập thực tế, chúng tôi đã không khỏi phân vân, tại sao với mức phạt cao như vậy nhưng người dân và các tiệm vàng vẫn cố tình vi phạm. Đem băn khoăn hỏi một người thường bán ngoại tệ, chúng tôi được chị Trần Thị Thông (tiểu thương tại chợ Xóm Mới) đang đổi USD tại tiệm vàng K.C cho biết: “Đổi ở các tiệm vàng muốn đổi khi nào cũng được. Lúc cần gấp ngoài giờ hành chính vẫn đổi được, giá lại cao hơn ngân hàng. Nhiều khi chỉ cầm vài chục USD đem ra ngân hàng họ làm thủ tục nửa tiếng đồng hồ, rất mất thời gian”. Khi được hỏi tại sao biết đổi “chui” sẽ bị phạt rất nặng nhưng vẫn đổi, chị Thông cười nói: “Trước đây, tôi cũng không biết hành vi này bị phạt nặng như vậy, nhưng từ khi nghe vụ đổi 100USD ở Cần Thơ bị phạt 90 triệu đồng thì mới biết. Song, người ta đổi được thì mình đổi được, chỉ có mấy trăm USD chẳng lẽ lại lên tận ngân hàng. Mà từ trước đến giờ ở Nha Trang đã thấy ai bị phạt vì hành vi này đâu”. 

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước tỉnh, hiện toàn tỉnh có 50 tổ chức kinh tế làm đại lý đổi ngoại tệ với 73 địa điểm, đáp ứng nhu cầu đổi tiền của du khách. Riêng Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, do lượng khách giao thương, đi du lịch tăng mạnh nên đã phát triển lên 18 điểm thu đổi ngoại tệ. Phần lớn các điểm còn lại đặt tại quầy lễ tân các resort, khách sạn lớn trên địa bàn tỉnh, một số khác đặt tại siêu thị và trung tâm thương mại ở Nha Trang.

 

Đây cũng là suy nghĩ chung của không ít người dân hiện nay. Trong khi đó, các tiệm vàng, cửa hàng thu đổi ngoại tệ tự do dù biết hoạt động mua bán ngoại tệ bị cấm nhưng vẫn giao dịch bình thường bởi có cung ắt có cầu. Một lãnh đạo ngân hàng nhìn nhận, thị trường tự do không diễn ra công khai các giao dịch, nhưng mua bán ngoại tệ vẫn âm thầm xảy ra, rất khó để phát hiện xử lý. Cơ quan quản lý dù có các đợt kiểm tra cũng chỉ dừng ở các hoạt động thanh toán, niêm yết giá hàng hóa, dịch vụ, quảng cáo bằng ngoại tệ... Lý do là không đủ nhân lực, thời gian để kiểm soát hết các đơn vị. Việc chấp hành các quy định của pháp luật về ngoại hối vẫn trông chờ vào ý thức của đơn vị kinh doanh và người dân. Hiện nay, mạng lưới các ngân hàng thương mại chủ yếu nằm ở nội thành, không phủ đủ khắp thành phố, lại làm việc giờ hành chính nên khi người dân có nhu cầu đổi USD hay ngoại tệ khác thường tới tiệm vàng. Thủ tục giao dịch ngoại tệ tại ngân hàng phức tạp, trong khi ra tiệm vàng đơn giản, nhanh chóng. 

 

Đình Lâm - Văn Kỳ