Bệnh sốt rét lây lan chủ yếu từ người này sang người khác qua trung gian là muỗi đòn xóc (muỗi Anopheles). Ký sinh trùng sốt rét sống chủ yếu trong hồng cầu máu và gây bệnh toàn thân, có thể có tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Thể sốt rét ác tính rất nguy hiểm.
Bệnh sốt rét lây lan chủ yếu từ người này sang người khác qua trung gian là muỗi đòn xóc (muỗi Anopheles). Ký sinh trùng sốt rét sống chủ yếu trong hồng cầu máu và gây bệnh toàn thân, có thể có tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Thể sốt rét ác tính rất nguy hiểm.
Theo bác sĩ Lê Anh Dũng - Giám đốc Trung tâm phòng chống Sốt rét - Ký sinh trùng côn trùng tỉnh, bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng trong máu Plasmodium spp gây ra, thường gặp ở các nước thuộc miền nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Biểu hiện lâm sàng kinh điển của bệnh sốt rét bao gồm các cơn sốt điển hình trải qua 3 giai đoạn: rét run, sốt cao, vã mồ hôi. Một cơn sốt thường kéo dài từ 2 - 8 giờ và ngoài cơn sốt bệnh nhân không có cảm giác bị bệnh. Ngoài ra, có thể có các triệu chứng đi kèm khác: nhức đầu, mệt mỏi, suy nhược, buồn nôn, đau cơ, rối loạn tiêu hóa...
Tập huấn phòng, chống sốt rét cho nhân viên y tế thôn bản tại Cam Lâm. |
Người mắc bệnh sốt rét thường xuyên bị thiếu máu, người gầy, da xanh, niêm mạc mắt nhợt. Sốt rét có thể làm cho lách to, phù nề do suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai mắc sốt rét dễ bị đẻ non, sảy thai, thai chết lưu, trẻ em mắc sốt rét dễ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn. Người mắc sốt rét không được điều trị sẽ chuyển thành sốt rét ác tính và chết. Nếu mắc bệnh sốt rét không được điều trị hoặc điều trị không đúng sẽ là nguồn bệnh để lây sang người khác làm cho nhiều người mắc bệnh, gây nên dịch sốt rét. Biểu hiện của bệnh sốt rét có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: loại ký sinh trùng mắc phải, tình trạng miễn nhiễm của ký chủ, cơ địa ký chủ (thai nghén, suy dinh dưỡng...). Thời kỳ ủ bệnh trong bệnh sốt rét là thời gian từ khi bị nhiễm ký sinh trùng cho đến khi xuất hiện các triệu chứng lâm sàng đầu tiên. Thời gian trung bình từ 9 - 30 ngày thay đổi tùy theo từng chủng loại ký sinh trùng sốt rét.
Bác sĩ Dũng cho biết, sốt rét ác tính thường do P.falciparum gây nên. Ở những trường hợp này, có nguy cơ đe dọa đến tính mạng bệnh nhân nếu không được điều trị kịp thời. Sốt rét thể não có thể xảy ra đơn thuần hoặc kèm theo các tổn thương nội tạng như: suy thận, suy gan, sốc, thiếu máu, phù phổi, suy hô hấp... Điều kiện thuận lợi cho các thể sốt rét nặng dễ xảy ra được ghi nhận là đối với những người mới vào vùng sốt rét lưu hành (không có miễn dịch sẵn, còn gọi là sốt rét sơ nhiễm), phụ nữ có thai; trẻ em trong lứa tuổi từ 6 đến 9 tháng tuổi; những người nghiện ma túy; những người lao động cường độ cao (làm rẫy, phá rừng, xây dựng, làm đường, cầu cống, hành quân dã ngoại,...); những người điều trị bệnh sốt rét không đủ liều lượng... Hiện tại, bên cạnh những loại thuốc điều trị bệnh sốt rét kinh điển (quinine, chloroquine, primaquine...), nhiều thuốc với dược chất mới (artemisinine, arterakin...) cũng được đưa vào điều trị, giúp bác sĩ có sự chọn lựa và phối hợp thuốc tốt nhất để điều trị cho bệnh nhân.
Khi chưa có vắc xin phòng ngừa sốt rét, thì việc phòng, chống muỗi truyền bệnh vẫn được xem là biện pháp phòng bệnh sốt rét hữu hiệu nhất. Các biện pháp có thể áp dụng: diệt muỗi bằng hóa chất; ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh bằng cách mặc quần dài, áo tay dài khi đi làm nương, làm rừng, bôi thuốc xua muỗi lên những nơi da hở, đốt hương muỗi, dọn dẹp nhà cửa gọn gàng; đóng lưới ở tất cả các cửa sổ cũng như cửa ra vào và sử dụng quạt máy để giảm tối đa sự xâm nhập của muỗi vào nhà. Điều quan trọng nhất, hữu hiệu nhất để phòng, chống sốt rét hiện nay là nên ngủ màn đã được tẩm hóa chất và phun hóa chất diệt muỗi.
Bác sĩ Tôn Thất Toàn
(Trung tâm Truyền thông GDSK tỉnh)
