Phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững

Ngày 22-12, Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết số 34 về phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Báo Khánh Hòa phỏng vấn ông Nguyễn Hải Ninh - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy về những nội dung cốt lõi của nghị quyết.

Ông Nguyễn Hải Ninh - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa

* Bảo đảm hài hòa giữa bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa

- Thưa ông, công tác bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh trong những năm gần đây đã được thực hiện như thế nào?

- Thực hiện Chỉ thị số 21 ngày 13-9-2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh đã được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện hiệu quả. Hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di tích dần đi vào nề nếp. Một số giá trị di sản văn hóa của các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh bước đầu được nghiên cứu, tạo tiền đề cho việc đầu tư, hình thành sản phẩm du lịch đặc sắc của tỉnh, mang lại nguồn thu ổn định. Qua đó, góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa, con người Khánh Hòa, tạo sự gắn kết với phát triển du lịch, thu hút du khách trong và ngoài nước… Tuy nhiên, đánh giá một cách toàn diện, việc phát huy giá trị của di tích lịch sử, bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với sự phát triển kinh tế - xã hội (nhất là hoạt động du lịch) còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng, thiếu sự đồng bộ giữa các vùng, miền. Việc triển khai trùng tu các di tích xuống cấp còn chưa kịp thời; chưa quy định rõ trách nhiệm trong công tác quản lý, tu bổ di tích giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương…

Những hạn chế, tồn tại nêu trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Trong đó có việc một số cấp ủy, chính quyền, nhất là người đứng đầu chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc và toàn diện về vai trò, ý nghĩa của công tác giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, nhất là trong bối cảnh mới hiện nay; phương thức lãnh đạo và quản lý văn hóa chậm đổi mới, chưa thích ứng kịp thời với sự vận động và phát triển văn hóa trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Mối quan hệ giữa bảo tồn, phát triển giá trị các di sản văn hóa với sinh kế của người dân chưa được giải quyết hài hòa; đầu tư cho hoạt động bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa còn hạn chế; thiếu cơ chế, chính sách hiệu quả để kêu gọi nguồn lực xã hội hóa…

 - Từ thực tế đó, Tỉnh ủy đã đề ra quan điểm như thế nào về phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững của tỉnh trong giai đoạn sắp tới thưa ông?

- Qua thảo luận, Tỉnh ủy đã thống nhất quan điểm: Việc giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và cần sự tham gia, chung tay, góp sức của các tổ chức, cộng đồng doanh nghiệp và người dân trên địa bàn tỉnh. Trong đó, người dân vừa là chủ thể, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa. Tôn trọng, bảo vệ và phát huy các giá trị di sản văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Khánh Hòa, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh trong thời kỳ mới. Đồng thời, phải bảo đảm mối quan hệ hài hòa giữa giữ gìn, phát huy các giá trị di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững theo nguyên tắc di sản là tài nguyên du lịch không thể thay thế. Di sản vật thể và phi vật thể cùng hệ thống di tích lịch sử, văn hóa, thiên nhiên phong phú, đa dạng của tỉnh chính là nguồn tài nguyên du lịch đặc sắc, tạo sản phẩm du lịch hấp dẫn, độc đáo. Ngược lại, hoạt động du lịch sẽ giúp quảng bá, giữ gìn và phát huy giá trị di sản, mang lại lợi ích cho cộng đồng.

* Đẩy mạnh bảo tồn để phát triển du lịch văn hóa

- Với Nghị quyết số 34, Tỉnh ủy đặt ra những mục tiêu gì về phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững trong giai đoạn sắp tới, thưa ông?

- Về tổng thể, tỉnh đặt mục tiêu: Xây dựng, gìn giữ, bảo tồn các giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể trên địa bàn tỉnh nhằm tôn vinh, phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh, vì lợi ích của toàn xã hội; sáng tạo ra những giá trị văn hóa mới, làm giàu văn hóa truyền thống Việt Nam và góp phần mở rộng giao lưu văn hóa quốc tế, tăng doanh thu du lịch, góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh theo Nghị quyết số 09 của Bộ Chính trị về xây dựng, phát triển tỉnh Khánh Hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Để hoàn thành mục tiêu tổng thể đó, tỉnh đã đưa ra mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn. Đến năm 2025, tỉnh sẽ hoàn thành việc lập hồ sơ quản lý chi tiết đối với các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể trên địa bàn tỉnh; tổ chức Hội thảo khoa học giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững; xây dựng 3 chương trình phát triển du lịch văn hóa tại 3 địa phương trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, tỉnh lập hồ sơ trình cấp có thẩm quyền công nhận bảo vật quốc gia đối với đàn đá Khánh Sơn và xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đối với Bia chủ quyền Trường Sa và Tháp Bà Ponagar (TP. Nha Trang); thực hiện việc tôn tạo, bảo quản, tu bổ, phục hồi 23 di tích được cấp có thẩm quyền xếp hạng, ưu tiên các di tích có dấu hiệu xuống cấp nghiêm trọng. Bên cạnh đó, tỉnh sẽ lập Đề án bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Diên Khánh; hoàn thành việc xây dựng Đề án về du lịch văn hóa của tỉnh, trong đó lấy huyện Diên Khánh với Thành cổ Diên Khánh làm trung tâm kết nối các tuyến du lịch văn hóa trên địa bàn tỉnh, góp phần đưa huyện Diên Khánh trở thành đô thị sinh thái, văn hóa truyền thống theo mục tiêu Nghị quyết số 09 của Bộ Chính trị đề ra.

Tỉnh cũng phấn đấu hoàn thành việc xây dựng Bảo tàng Trường Sa tại huyện Cam Lâm; nghiên cứu, bố trí quỹ đất và khởi công xây dựng mới công trình Bảo tàng tổng hợp tỉnh tại TP. Nha Trang; chuyển đổi công năng Trung tâm Hội nghị tỉnh (tại 46 Trần Phú, Nha Trang) thành Trung tâm biểu diễn nghệ thuật tỉnh (mô hình Nhà hát lớn) - giai đoạn 1. Tỉnh cũng chỉ đạo các địa phương tiến hành phục dựng các lễ hội truyền thống tiêu biểu, đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số thuộc Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” tại các huyện: Khánh Sơn, Khánh Vĩnh và thị xã Ninh Hòa; trong đó xây dựng ít nhất 3 điểm đến du lịch tiêu biểu.

 Đến năm 2030, tỉnh sẽ hoàn thành việc xây dựng mới và đưa vào hoạt động có hiệu quả các thiết chế văn hóa trọng điểm của tỉnh, gồm: Bảo tàng Alexandre Yersin; Bảo tàng tổng hợp tỉnh; Trung tâm biểu diễn nghệ thuật tỉnh (giai đoạn 2). Đồng thời, tỉnh thực hiện việc tôn tạo, bảo quản, tu bổ, phục hồi 31 di tích được cấp có thẩm quyền xếp hạng; trong đó hoàn thành trùng tu, tôn tạo đối với 100% di tích có hiện trạng xuống cấp nghiêm trọng. Lập hồ sơ đề nghị công nhận tượng Tháp Bà Thiên Y A Na tại Khu di tích Tháp Bà Ponagar (Nha Trang) là bảo vật quốc gia…

Trên cơ sở làm tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, phải đưa du lịch văn hóa trở thành một trong một các dòng sản phẩm chủ đạo của ngành du lịch tỉnh; góp phần đưa Khánh Hòa trở thành trung tâm du lịch vùng duyên hải Nam Trung Bộ, là điểm đến du lịch đẳng cấp, thương hiệu, hấp dẫn, có tính cạnh tranh cao không chỉ trong nước mà còn trong khu vực và quốc tế.

* Huy động nhiều nguồn lực

- Để hoàn thành mục tiêu nêu trên, tỉnh cần tập trung thực hiện những giải pháp gì, thưa ông?

- Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững là định hướng dài hơi, mang tầm chiến lược. Để hoàn thành mục tiêu này cần thực hiện linh hoạt, đồng bộ, hiệu quả nhiều nhiệm vụ, giải pháp. Trước hết, cần phải tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền đối với công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững; nâng cao hiệu quả phối hợp của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch.

Các cô gái Chăm biểu diễn điệu múa truyền thống phục vụ khách du lịch tham quan Khu di tích Tháp Bà Ponagar (TP. Nha Trang).

Đồng thời, phải nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa; xây dựng môi trường và đời sống văn hóa giàu bản sắc văn hóa truyền thống. Trong đó, tập trung nghiên cứu, bảo tồn, giữ vững các danh hiệu di sản văn hóa đã được công nhận là di sản quốc gia và thế giới; phân loại, kiểm kê, lập hồ sơ khoa học đối với các di sản văn hóa vật thể và hoàn thành việc đánh giá hiện trạng, xác định giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học... của các loại hình di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa bền vững; xây dựng hệ thống dữ liệu số hóa về di sản văn hóa Khánh Hòa; ứng dụng công nghệ số trong quản lý khai thác di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch văn hóa. Cùng với đó, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xã hội hóa hoạt động bảo tồn, phát huy các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; định hướng hoạt động du lịch và các hoạt động dân sinh khác trong lòng di sản một cách bền vững; quy định chi tiết về quy tắc ứng xử với di sản; khuyến khích cộng đồng địa phương chủ động cùng tham gia quản lý di sản, gắn lợi ích của cộng đồng địa phương với việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, phát triển du lịch cộng đồng, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa phát triển văn hóa và phát triển kinh tế - xã hội.

Trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, không phải làm một cách dàn trải mà phải nghiên cứu, lựa chọn các giá trị di sản văn hóa tiêu biểu, đặc sắc để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch bền vững. Trong đó, phải sớm nghiên cứu khai thác các tour về nguồn, đến với các di tích lịch sử, “địa chỉ đỏ” để giới thiệu về truyền thống cách mạng vẻ vang của quân và dân tỉnh Khánh Hòa; lựa chọn không gian văn hóa dân tộc tiêu biểu ở các làng bản nhằm bảo lưu các loại hình văn hóa truyền thống, như: Kiến trúc, nghề thủ công, ẩm thực, các loại hình dân ca, dân vũ, dân nhạc, lễ hội... nhằm tạo ra các sản phẩm văn hóa đặc trưng, đa dạng, hấp dẫn đáp ứng nhu cầu du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa; xây dựng chiến lược phát triển du lịch văn hóa phù hợp, trong đó lựa chọn sản phẩm du lịch dựa trên phát huy giá trị di sản văn hóa; phát triển du lịch có trách nhiệm gắn với văn hóa cộng đồng…

Đặc biệt, phải xây dựng cơ chế, chính sách để huy động được các nguồn lực cho bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc. Cùng với nguồn ngân sách địa phương phải lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình mục tiêu ngân sách trung ương hỗ trợ để thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa được phê duyệt theo quy định hiện hành. Đồng thời, phải nghiên cứu ban hành những chính sách khuyến khích các hoạt động hợp tác, liên kết trong bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa; huy động mọi nguồn lực, nhất là nguồn lực xã hội hóa cho công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp các dân tộc gắn với phát triển du lịch. Nghiên cứu việc thành lập quỹ từ nguồn xã hội hóa để động viên, khuyến khích các tầng lớp nhân dân và các tổ chức, cá nhân chung tay, góp sức vào việc bảo quản, tu bổ, tôn tạo di tích.

Cùng với đó, củng cố, kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về văn hóa, du lịch phù hợp với tình hình thực tế của tỉnh; thực hiện có hiệu quả phân cấp quản lý di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; tăng cường liên kết, hợp tác trong bảo tồn, phát huy bản sắc di sản văn hóa tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch bền vững. Trong đó, cần nâng cao hiệu quả, chất lượng tổ chức các chương trình, sự kiện văn hóa - du lịch của tỉnh; chủ động, tích cực tham gia các hoạt động văn hóa diễn ra trong và ngoài nước để quảng bá giá trị văn hóa của Khánh Hòa, gắn hoạt động giao lưu văn hóa, nghệ thuật với hoạt động đối ngoại, quảng bá du lịch và xúc tiến thương mại, hợp tác đầu tư… để phát huy giá trị của di sản văn hóa trong việc phát triển kinh tế - xã hội, nhất là phát triển du lịch bền vững của tỉnh.

  - Xin cảm ơn ông!

XUÂN THÀNH (Thực hiện)