Người lính du kích và ký ức một thời

Trong ký ức của người lính du kích Nguyễn Tiên Tri năm xưa, một thời, mỗi dân chài đều là chiến sĩ, mỗi con thuyền đều thành vũ khí...

Ông Tri hiện là Chi hội trưởng Hội Cựu chiến binh phường Vĩnh Trường (TP. Nha Trang). Ông đã có ngót 20 năm liên tục làm Trưởng Ban quản lý đình Trường Đông. Mười Lý là cái tên mà người dân làng chài ở đây thường gọi ông.

Ông Mười Lý bên thùng làm mắm truyền thống

Trong câu chuyện với chúng tôi, ông hay nhìn về phía xa xa nơi Hòn Tằm, Hòn Ngoại, Hòn Mun, Sông Tắc và dãy Hoàng Ngưu, gương mặt đầy nỗi xúc động về một thời trai trẻ... Ông kể, trong những năm chống Mỹ, vịnh Nha Trang là một điểm tập trung lực lượng của hải - lục - không quân của Mỹ - Ngụy. Chứng kiến những chiến sĩ cách mạng của ta bị chúng tử hình man rợ ở Đồng Bò, Nha Trang..., ông Mười cùng một số thanh niên làng chài phẫn uất, lòng căm thù giặc trào lên như sóng nước. Những cơ sở, tổ du kích bắt đầu nhen nhóm. Tổ hoạt động của ông gồm các đồng chí như: Nguyễn Liền, Trần Tây, Phạm Dữ, Đinh Ngặn... được giao nhiệm vụ theo dõi đường đi lối lại, giờ tuần tra trên biển của địch; nhận và tiếp tế vũ khí, lương thực cho các căn cứ của ta ở chiến khu Đồng Bò, Hòn Tằm... Họ phải giấu vợ con để hoạt động bí mật. Hoàn cảnh lúc bấy giờ, ai cũng vừa hoạt động, vừa lo kiếm ăn nuôi sống gia đình, ngày đi biển kiếm sống, tối đi làm nhiệm vụ... “Nhà thùng” Cửa Bé - nơi sản xuất nước mắm cá cơm truyền thống cũng là nơi che giấu, ẩn nấp cho bộ đội, thương binh của ta hoạt động bí mật. Thuyền nan, thuyền ván, thuyền thúng là những phương tiện đánh bắt gần bờ ngày đó, nhưng với người du kích, đó đều là những mũi tiến công mau lẹ và hiệu quả.

Vào một đêm năm 1967, cơ sở của Mười Lý được tổ chức phân công kết hợp với bộ đội đặc công Mật khu Hòn Tằm bám sát và công phá tàu hàng của địch. Kế hoạch đánh tàu địch đã được bàn bạc và triển khai bí mật, bất ngờ. Nửa đêm, từ lạch biển, các mũi tiến công nhanh chóng tiếp cận tàu địch. 12 giờ 30 phút khuya, sau cái lóe đèn pin là những tiếng nổ rung trời, rung biển, chiếc tàu giặc đã bị đắm chìm.

Để chuẩn bị cho chiến dịch Mậu Thân, tổ của ông Mười Lý được giao nhiệm vụ từ căn cứ Đồng Bò đi tiền trạm chở hàng tiếp tế ra đảo Hòn Tằm. Đêm đó, bo bo của biệt kích tuần tra ráo riết, sục sạo các cửa biển. Vậy nhưng, với nhiều năm kinh nghiệm trên sông nước, đúng 3 giờ sáng, Mười Lý trong vỏ bọc ngụy trang của ngư dân đi câu cá, từ mũi Phú Ông một mình xuất phát. Tay cầm lái, tay cầm lựu đạn M26, chiếc thuyền nan đêm ấy đã len lỏi qua các vọng gác và mạng lưới tuần tra dày đặc của địch đến điểm hẹn đúng theo kế hoạch. Các đồng đội ôm lấy Mười Lý, những giọt nước mắt trào ra vì xúc động...

Sau 7 năm hoạt động, cơ sở du kích của Mười Lý đã bị lọt vào mắt địch. Một chiều tháng 3-1969, Mười Lý bị bắt cùng 2 cán bộ nằm vùng tại nhà mình. Sau gần 4 năm bị giam cầm qua các nhà tù, không khai thác được gì, tháng 10-1972, ông được thả về. Trở lại làng chài chưa kịp tìm lại tổ chức, ông bị ép đi lính cho ngụy quyền. Không muốn đi lính làm tay sai cho địch, ông đã cắn răng tự chặt đứt ngón tay cái của mình...

Nhận xét về người đồng đội năm xưa, ông Nguyễn Đưa, người tổ trưởng liên lạc trở về từ khám Chí Hòa, từ nhà tù Côn Sơn nói: “Đây là người du kích kiên gan, nhanh lẹ và đặc biệt có tài xoay xở chèo chống trên sông nước”.

Tôi tạm biệt làng chài, chia tay người du kích năm xưa khi trưa đã tròn bóng nắng, nơi cửa biển, nhìn những chiếc thuyền thúng, nhà thùng, ghe câu, tôi bỗng thấy tự hào về một thời mỗi dân chài đều là chiến sĩ, mỗi con thuyền đều trở thành vũ khí...

Duy Hoàn