Bảo tồn và phát triển đầm Nha Phu: Cần có đề án tổng thể

Đầm Nha Phu (thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa) được đánh giá là thủy vực giàu tài nguyên và đa dạng sinh học. Tuy nhiên, hiện nay, nguồn lợi trong đầm đang bị khai thác quá mức, dẫn đến cạn kiệt và suy giảm chất lượng môi trường. Thực trạng trên đòi hỏi phải có một đề án tổng thể để bảo tồn và phát triển đầm Nha Phu.

Cạn kiệt tài nguyên

Hiện nay, các hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản diễn ra khá lộn xộn, phá vỡ quy hoạch của đầm Nha Phu. Hàng loạt nò (đăng đáy), cọc nuôi vẹm, hàu trong vùng đã phong tỏa các luồng lạch của tàu thuyền, khiến hoạt động du lịch gặp khó khăn. Bên cạnh đó, việc khai thác thủy sản bằng các dụng cụ lạm sát đã làm cạn kiệt nguồn lợi trong đầm. Ông Trương Chí Hiếu (thôn Ngọc Diêm, xã Ninh Ích) - ngư dân sống nhiều năm với nghề khai thác ven bờ cho biết: “Bây giờ, nguồn lợi trong đầm chỉ còn một phần nhỏ so với trước. 15 năm trước (năm 1997), một đêm ra biển, tôi có thể đem về 4 - 5kg tôm, nhưng nay chưa được 1kg. Nguồn lợi trong đầm sa sút khiến đời sống người dân làm nghề biển tại đây gặp khó khăn”.

Để khảo sát nguồn lợi trong đầm, tỉnh đã giao Viện Hải dương học Nha Trang thực hiện đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học bảo vệ đa dạng sinh học đầm Nha Phu” từ năm 2010 đến 2012. Theo kết quả nghiên cứu, đầm Nha Phu là thủy vực giàu tài nguyên đa dạng sinh học; là nơi sinh sản của nhiều loài cá, tôm… Tuy nhiên, do sử dụng nhiều loại công cụ mang tính hủy diệt nên nguồn lợi cá giảm hơn 50%, thân mềm giảm 60%, giáp xác giảm 90% so với 5 năm trước. Một số loài thân mềm không còn thấy xuất hiện như: Mực nang, mực lá, sò huyết, ốc sút… Tác động lớn nhất đến đa dạng sinh học là việc phá rừng ngập mặn để nuôi tôm. Hoạt động này đã làm mất cân bằng sinh thái, mất nơi quần cư, sinh sản của sinh vật và giảm chức năng lưu giữ trầm tích từ đất liền. Cùng với đó là sự suy giảm chất lượng môi trường, tiềm ẩn suy giảm đa dạng sinh học và những thiệt hại trong khai thác, nuôi trồng thủy sản.

Nuôi trồng thủy sản làm hạn chế luồng lạch tàu bè qua lại trên đầm Nha Phu.

Hiện nay, việc quản lý, bảo tồn và phát triển gặp rất nhiều khó khăn. Đầm Nha Phu tiếp giáp với 6 xã trong khu vực (gồm 5 xã thuộc thị xã Ninh Hòa và 1 xã thuộc TP. Nha Trang) nên chính quyền các địa phương rất lúng túng trong công tác quản lý. Ông Võ Đình Long - cán bộ phụ trách kinh tế xã Ninh Ích cho biết, xã có 38 hộ hành nghề nò, 42 tàu giã cào, 1.400 lồng nuôi cá, 32 hộ nuôi hàu thương phẩm… Trong đó, nghề nò và giã cào là thủ phạm gây cạn kiệt nguồn tài nguyên, nhưng xã không thể giúp được người dân chuyển đổi nghề. Còn ông Hồ Ngọc - cán bộ nông nghiệp, giao thông, thủy lợi xã Ninh Phú cho biết, do nguồn lợi suy giảm nên người dân đã tự chuyển đổi sang một số lĩnh vực khác như: Nuôi trồng thủy sản, làm rẫy, rừng, chỉ còn một số hộ khai thác con nghêu, con phi…

Chờ đề án tổng thể

Thời gian qua, chính quyền các địa phương đã nhận thấy những khó khăn, hạn chế trong việc quản lý, khai thác nguồn lợi đầm Nha Phu. Sự phối hợp trong quản lý tàu thuyền; phòng, chống lụt bão; quy hoạch vùng nuôi, vùng khai thác; phối hợp xử lý đối tượng khai thác bằng các phương tiện mang tính hủy diệt hay việc bảo tồn, phát triển các loài sinh vật, quy hoạch luồng tàu; phát triển du lịch; chuyển đổi nghề cho người dân trong vùng… đã vượt khỏi tầm tay của chính quyền các xã ven đầm, ngay cả thị xã cũng gặp nhiều khó khăn. Công tác quản lý theo lãnh thổ, theo đơn ngành không còn phát huy tác dụng. Vì vậy, việc quản lý đòi hỏi phải có một đề án tổng thể về môi trường, bảo tồn, phát triển và những kế hoạch sinh kế giúp đỡ, hỗ trợ nhân dân…

Theo ông Tôn Mỹ Khánh - Chủ tịch UBND xã Ninh Phú, xã đã vận động thanh niên đi làm việc tại các lĩnh vực như: Đông lạnh, mây tre lá; lao động nghề biển chuyển sang làm thuê cho các đìa nuôi trồng thủy sản; giao đất rừng để người dân quản lý, sử dụng… Thế nhưng, việc vận động chỉ là hình thức, bởi cần có nguồn lực hỗ trợ. Ông Nguyễn Công Toàn - Chủ tịch UBND xã Ninh Ích cho rằng, thời gian qua, xã đã vận động người dân và các tổ chức nước ngoài phục hồi rừng ngập mặn được 15ha, còn việc hỗ trợ chuyển đổi nghề cho ngư dân đang gặp khó khăn do địa phương không đủ nguồn lực. Việc triển khai các hoạt động sinh kế cho người dân chỉ mới bước đầu. Hiện nay, các ngành chỉ mới manh nha thực hiện một số dự án đơn lẻ trong khu vực…

Ông Nguyễn Văn Đẩu - Chi cục phó phụ trách Chi cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, tỉnh đang giao ngành Nông nghiệp phối hợp với thị xã Ninh Hòa xây dựng đề án tổng hợp nhằm bảo tồn và phát triển đầm Nha Phu trên cơ sở xây dựng một chương trình tổng thể, can thiệp sâu rộng vào các lĩnh vực từ nuôi trồng, khai thác đến tạo sinh kế cho người dân… Tuy nhiên, bản đề án tổng thể vẫn còn đang trong giai đoạn soạn thảo, đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn. Vì vậy, tỉnh cần huy động nguồn lực của các tổ chức quốc tế hỗ trợ.

PHÚ LÂM