Yêu cầu cao, khó đạt

Tuy Chính phủ đã sửa đổi một số tiêu chí của Bộ Tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới, nhưng hiện nay vẫn còn một số tiêu chí bất cập. Việc đầu tư đồng bộ các công trình để hoàn thiện các tiêu chínông thôn mới  khiến các địa phương gặp nhiều khó khăn.

Tuy Chính phủ đã sửa đổi một số tiêu chí của Bộ Tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới (XDNTM), nhưng hiện nay vẫn còn một số tiêu chí bất cập. Việc đầu tư đồng bộ các công trình để hoàn thiện các tiêu chí NTM  khiến các địa phương gặp nhiều khó khăn.

Không làm cho đủ

Trong những năm qua, triển khai Chương trình XDNTM, các địa phương trong tỉnh đã có nhiều nỗ lực để thực hiện Bộ Tiêu chí quốc gia về XDNTM, đặc biệt là các xã điểm. Tuy nhiên, trong tình hình nguồn lực còn nhiều khó khăn, nhiều tiêu chí yêu cầu quá cao so với thực trạng hiện nay tất yếu dẫn đến những khập khiễng và khó khăn khi hoàn thiện các tiêu chí, đặc biệt là một số tiêu chí về cơ sở vật chất. Ông Nguyễn Đình Bá - Chủ tịch UBND xã Diên Phước (Diên Khánh) cho rằng, một số tiêu chí về cơ sở vật chất dự báo trước cho tương lai hàng chục năm tới nên yêu cầu rất cao, trong khi nguồn lực chưa đáp ứng nổi. Cụ thể như: Việc xây dựng các nhà văn hóa, khu thể thao thôn, xã.  Theo tiêu chí nhà văn hóa xã phải có diện tích 2.000 - 3.000m2, sân bãi thể thao 8.000 - 12.000m2, nhà văn hóa thôn 200m2, trong khi quỹ đất ngày càng thu hẹp. Bên cạnh đó, việc xây dựng nhà văn hóa thôn đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn, ít nhất 700 triệu, còn nhà văn hóa xã phải lên đến vài tỷ đồng, nên cấp xã không thể bảo đảm. Những xã có nhiều thôn, tình hình lại càng căng thẳng, mỗi thôn có tính độc lập riêng, hai thôn không thể dùng chung nhau một nhà văn hóa. Nhưng với yêu cầu cao như vậy, xã rất khó để đạt Bộ tiêu chí vào năm 2015.

Bà Nguyễn Thị Thạnh - Chủ tịch UBND huyện Cam Lâm cho biết: Các xã XDNTM đều yêu cầu có nhà văn hóa, chợ nông thôn và nhiều tiêu chí khác nhưng ở xã Sơn Tân, một xã miền núi, dân cư thưa thớt, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số thì xây chợ làm gì? Việc xây dựng đồng bộ các thiết chế văn hóa ở xã, thôn khiến huyện gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, Cam Lâm cũng chỉ mới tập trung nguồn lực cho các xã điểm.

Nhà văn hóa thôn Tân Đức Tây, xã Vạn Lương (Vạn Ninh).

Việc triển khai thực hiện các tiêu chí trong một thời gian ngắn, đặc biệt là các tiêu chí về cơ sở vật chất trong tình trạng thiếu nguồn lực tất yếu dẫn đến nhiều bất cập. Có xã do tâm lý muốn đẩy nhanh việc thực hiện các tiêu chí nên khảo sát chưa kỹ, dẫn đến một số tiêu chí khi xây dựng xong rơi vào tình trạng lãng phí, khó phát huy hiệu quả một số công trình như: Chợ nông thôn, nhà văn hóa thôn, xã...

Bài học nhãn tiền về các khu vui chơi thiếu nhi, chợ, bưu điện văn hóa... để hoang hóa, xuống cấp hay hoạt động kém hiệu quả đã để lại nhiều hệ lụy không tốt trong việc đầu tư các công trình thiết yếu ở cơ sở. Chính vì thế, để thực hiện các tiêu chí XDNTM, các địa phương không nên đua nhau làm cho có, cho đủ, trong khi hiệu quả công trình thấp, kém hiệu quả, lãng phí...

Giải pháp nào?

Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL), hiện nay toàn tỉnh có 855 thiết chế văn hóa thể thao, trong đó cấp thôn có 452 thiết chế (trong đó có 399 nhà văn hóa, khu thể thao) và cấp xã có 356 thiết chế (trong đó có 46 nhà văn hóa, khu thể thao). Việc quản lý, phát huy tác dụng của những thiết chế này, trong đó có mạng lưới nhà văn hóa, khu thể thao thôn, xã đang là bài toán làm đau đầu các nhà quản lý.

Ông Ngô Hưởng - Trưởng Phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình, Sở VH-TT-DL bày tỏ, trước yêu cầu cao của các tiêu chí về văn hóa (tiêu chí 6 và 16) sẽ gây nhiều khó khăn cho các xã điểm phấn đấu từ nay đến năm 2015 để hoàn thành 19 tiêu chí. Tiêu chí 6, e rằng khó đạt vì các lý do: Thực lực đầu tư và quỹ đất hiện nay. Giả sử, tỉnh có đủ kinh phí đầu tư đi nữa thì các yêu cầu trên cũng khó thực hiện bởi bộ máy quản lý không có kinh phí để chi trả, kinh phí đâu để hoạt động của hàng trăm, hàng ngàn thiết chế, đào tạo cán bộ...  

Trong khi các văn bản của Trung ương chỉ mới điều chỉnh một số tiêu chí liên quan đến vấn đề: Chợ, thu nhập, lao động, y tế, giáo dục (Quyết định 342/QĐ-TTg ngày 20-2-2013), còn nhiều tiêu chí khác cần phải điều chỉnh mới phù hợp. Như vậy, để phấn đấu đạt Bộ tiêu chí quốc gia về XDNTM, nhất là tại các xã điểm hiện đang khó khăn và cần có phương án tháo gỡ. Ngoài giải pháp tập trung đầu tư, tỉnh cần kiến nghị Chính phủ sửa đổi cho phù hợp, đồng thời đề xuất việc “cho nợ” hoặc xây dựng từng bước. Cụ thể như: Đối với các xã chưa thể hoàn thành chỉ tiêu đầu tư nhà văn hóa xã, thôn theo quy định có thể xây dựng với quy mô nhỏ trên cơ sở diện tích của các trường mẫu giáo cũ, từng bước hoàn thiện dần vào các năm sau...

V.L