Kỳ 2: Thu hồi đất hay di dời Nhà máy nước Tô Hạp?

Nguồn nước cung cấp cho Nhà máy nước Tô Hạp đang có nguy cơ bị nhiễm độc, nhưng chính quyền huyện Khánh Sơn còn lúng túng trong việc thu hồi đất sản xuất ở đầu nguồn suối Gia Ôi hay di dời Nhà máy nước Tô Hạp?

Nguồn nước cung cấp cho Nhà máy nước Tô Hạp đang có nguy cơ bị nhiễm độc, nhưng chính quyền huyện Khánh Sơn còn lúng túng trong việc thu hồi đất sản xuất ở đầu nguồn suối Gia Ôi hay di dời Nhà máy nước Tô Hạp?

Nhà máy nước xuống cấp

Nhà máy nước Tô Hạp hiện nay đang xuống cấp nghiêm trọng. Tại đập đầu mối thu nước, chân mái taluy của đập dâng bị sụt lún; các lưới chắn rác, ván chặn thường xuyên bị hư hỏng; đường ống dẫn nước thô cũng đã hư hỏng nhiều hạng mục. Tại trạm xử lý, tường rào bao quanh bị nứt gãy nhiều chỗ; hệ thống đèn cao áp, cột thu lôi bị gãy; khu nhà điều hành, sân nền bị hư hỏng nhiều. Xuống cấp nghiêm trọng nhất là hệ thống lọc và bể chứa; một số van bể lọc bị hư hoàn toàn nên việc vận hành bể lọc gặp nhiều khó khăn. Toàn bộ máng thu nước của bể lọc bị thấm, rò rỉ nước, đường ống gỉ sét... Ông Mai Văn Đạt - cán bộ kỹ thuật Nhà máy nước Tô Hạp cho biết: “Từ khi đi vào hoạt động đến nay, nhà máy chưa một lần được nâng cấp, sửa chữa lớn”. Theo tính toán, để sửa chữa, nâng cấp nhà máy nước này cần nguồn kinh phí lên đến hàng chục tỷ đồng.

Nhà máy nước Tô Hạp đang xuống cấp nghiêm trọng

Ông Nguyễn Khoa Trưởng - Trưởng Ban quản lý các công trình công cộng và môi trường Khánh Sơn thẳng thắn nói: “Hệ thống trạm xử lý nước của Nhà máy nước Tô Hạp quá thô sơ, lạc hậu, chỉ có hệ thống bể lọc cát, không có bể lắng cặn, bể trộn hóa chất và khu vực xử lý nước sạch. Vào mùa mưa, nước thô dẫn về đầy bùn đất, đá nhỏ và tạp chất hữu cơ, trạm chỉ có thể lọc thô để cung cấp nước cho người dân sử dụng chứ không thể lọc tinh”.

Trong khi đó, nguồn nước cung cấp cho Nhà máy nước Tô Hạp lại có nguy cơ nhiễm độc do người dân thường xuyên sử dụng phân bón hóa học, thuốc diệt cỏ, thuốc bảo vệ thực vật... để phục vụ sản xuất ở đầu nguồn suối Gia Ôi. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Quốc Thái - Chủ tịch UBND thị trấn Tô Hạp khẳng định: “Tuy chưa xác định được số lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng tại khu vực này, nhưng khi đến khảo sát các khu vực sản xuất ở đầu nguồn suối Gia Ôi, chúng tôi thấy rất nhiều người dân đang phun thuốc diệt cỏ; rất nhiều chai thuốc sử dụng xong được vứt bừa bãi ven suối, trôi trên suối. Đây là nguồn chất độc nguy hiểm một khi hòa tan trong nguồn nước”.    

Người dân lo lắng

Tìm hiểu thực tế sử dụng nước sinh hoạt của người dân ở thị trấn Tô Hạp, ông Nguyễn Văn Diện mở cho chúng tôi xem nguồn nước máy đục ngầu sau cơn mưa ngày hôm trước. Ông Diện cho biết, mùa khô thì thiếu nước trầm trọng; mùa mưa có nước thì nước lại đục ngầu, muốn sử dụng phải gạn lọc thêm 2 - 3 công đoạn. Chính vì chất lượng nước không đảm bảo nên những hộ có điều kiện chỉ sử dụng nước máy để tắm giặt.

Hoạt động sản xuất đang ngày càng phát triển tại làng Tà Lương cũ

Ông Lê Thanh Phong, ở gần nhà ông Diện cũng phàn nàn: “Tôi nghe Nhà máy nước Tô Hạp bị xuống cấp đã lâu. Cũng biết chuyện ở đầu nguồn nước các hộ trồng trọt trên đó thường xuyên xịt thuốc diệt cỏ, chai lọ vứt xuống suối. Tôi nghĩ nguồn nước sinh hoạt mà chúng tôi sử dụng hàng ngày đã bị ô nhiễm, nếu sử dụng lâu dài chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe”. Theo chia sẻ của ông Phong, dù biết nguồn nước bị ô nhiễm, người dân địa phương vẫn phải sử dụng do không có nguồn nước nào khác.

Hướng giải quyết

Được biết, để bảo vệ nguồn nước sinh hoạt cho người dân thị trấn Tô Hạp và các địa phương lân cận, UBND huyện Khánh Sơn đã có ý định di dời 38 hộ dân sản xuất ở khu vực đầu nguồn suối Gia Ôi. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quốc Thái, quỹ đất sản xuất nông nghiệp của thị trấn Tô Hạp hiện nay rất ít, chỉ có 256,48ha. Nhưng phần lớn diện tích đất đã giao cho các hộ gia đình, cá nhân quản lý, sử dụng nên không có đất để bố trí cho các hộ đang sản xuất ở khu vực làng Tà Lương cũ khi di dời. Vì vậy, UBND huyện dự kiến, sẽ lấy đất bóc tách từ một số diện tích đất lâm nghiệp để bố trí cho người dân sản xuất, hoặc di dời toàn bộ các hộ này về thôn Dốc Trầu (xã Ba Cụm Bắc).

Thế nhưng, việc vận động người dân di dời đi nơi khác sẽ rất khó khăn bởi vùng đất khu vực đầu nguồn suối Gia Ôi được canh tác từ lâu. Đa số các hộ cho biết, nếu di dời, Nhà nước cần bố trí đất sản xuất bằng hoặc tốt hơn vị trí mà họ đang sản xuất hiện tại. “Dọc hai bên suối Gia Ôi đất rất tốt, lại bằng phẳng, cây cối phát triển tốt, diện tích lớn, nếu di dời các hộ đang sản xuất ở đây đi nơi khác sẽ rất lãng phí mà việc tìm đất để bố trí lại cho người dân cũng rất khó. Vì vậy, chúng tôi kiến nghị nên để cho người dân tiếp tục sản xuất và di dời Nhà máy nước Tô Hạp sang vị trí khác để lấy nguồn nước sạch hơn”, ông Bo Bo Hiền (người canh tác tại khu vực đầu nguồn suối Gia Ôi) đề xuất.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đinh Ngọc Bình - Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn trăn trở: “UBND huyện đã nhiều lần chỉ đạo UBND thị trấn Tô Hạp, Ban quản lý các công trình công cộng và môi trường huyện tiến hành khảo sát, đánh giá mức độ ô nhiễm để tìm hướng giải quyết. Sau khi cân nhắc, chúng tôi thấy việc di dời nhà máy nước khả thi hơn. Hiện nay, dự án hồ chứa nước Sơn Trung đã được HĐND tỉnh thống nhất chủ trương đầu tư, được bổ sung vào danh mục các dự án đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020. Hồ chứa nước Sơn Trung sẽ được đầu tư để tích trữ nước cho sản xuất nông nghiệp và cung cấp nước sinh hoạt cho khu vực xã Sơn Trung, thị trấn Tô Hạp và một số khu vực lân cận. Vì vậy, huyện sẽ di dời Nhà máy nước Tô Hạp sang Sơn Trung”.

Nếu đúng như lời ông Chủ tịch huyện nói, trong tương lai, người dân thị trấn Tô Hạp và các địa phương lân cận sẽ có nước sạch theo đúng nghĩa để sử dụng. Nhưng chúng tôi vẫn còn băn khoăn, bởi nếu dự án hồ Sơn Trung chậm triển khai thì người dân vẫn tiếp tục sử dụng nước sinh hoạt của Nhà máy nước Tô Hạp và nỗi lo vẫn còn dai dẳng.

Hải Lăng - Hồng Đăng

Kỳ 1: Nguồn nước bị ô nhiễm?