Sức sống mới ở chiến khu xưa

Trong không khí của những ngày tháng 4 lịch sử, những người lính năm xưa càng nhớ về những tháng ngày sống và chiến đấu ở chiến khu Đồng Bò (nay thuộc xã Phước Đồng, TP. Nha Trang) và càng tự hào hơn khi được chứng kiến sự đổi thay của vùng đất này.

Trong không khí của những ngày tháng 4 lịch sử, những người lính năm xưa càng nhớ về những tháng ngày sống và chiến đấu ở chiến khu Đồng Bò (nay thuộc xã Phước Đồng, TP. Nha Trang) và càng tự hào hơn khi được chứng kiến sự đổi thay của vùng đất này.

Một góc xã Phước Đồng, TP. Nha Trang. Ảnh: Phong Nha Trang

Trở lại chiến khu xưa

Hàng năm, cứ đến tháng 4, các cựu chiến binh của Ban liên lạc những người kháng chiến ở chiến khu Đồng Bò lại cùng nhau trở về chiến khu xưa, thắp nén nhang cho các đồng đội đã hy sinh. Dấu chân của những người lính đã từng ghi dấu nơi này hơn 40 năm trước nhưng với họ, tất cả như mới ngày hôm qua.

Lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa thăm gộp bệnh xá trong chiến khu Đồng Bò

Đến gần con suối Chín Khúc, ông Đinh Mạnh Khương (nguyên trợ lý chính trị Thành đội Nha Trang) hồi tưởng: “Hồi trước, các anh em, đồng đội tôi thường tụ tập tại con suối này vào cuối buổi chiều để tắm giặt, trò chuyện. Cũng chính con suối này đã chứng kiến bao đồng chí đã hy sinh. Với chúng tôi lúc đó, sống nay chết mai là chuyện hết sức bình thường, chỉ có lý tưởng và niềm tin vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến là mãi mãi”. Giờ đây, bước chân của những người lính năm xưa tuy không còn mạnh khỏe, có người còn khập khiễng vì những vết thương cũ, nhưng năm nào họ cũng về suối Chín Khúc để thắp nén nhang cho đồng đội đã hy sinh ở đây.

Ông Nguyễn Thành Long (bên phải) và ông Đinh Mạnh Khương ôn lại kỷ niệm cũ khi còn chiến đấu tại chiến khu Đồng Bò

Trở lại chiến khu xưa, chạm tay vào gộp đá nơi trước đây là bệnh xá, ông Bùi Hồng Thái (nguyên Bí thư Tỉnh ủy) không ngăn được dòng ký ức khi nhớ về những ngày tháng sống và chiến đấu tại đây. “Đây là chiến khu nổi tiếng nhất Khánh Hòa. Trong suốt thời gian dài, Đồng Bò là địa điểm tập kết của các đơn vị, đội công tác, bộ phận tình báo chiến lược, đội vận tải đường thủy Liên khu V... Những gộp đá như lô cốt vững chắc này là nơi ẩn náu an toàn cho bộ đội. Vì vậy, dù biết “Mật khu Đá Hang” tồn tại ngay trước mắt nhưng địch vẫn không thể tiêu diệt được”. Theo tài liệu địa phương, chiến khu Đồng Bò là nơi đóng quân của bộ đội đặc công K90, K91 của tỉnh Khánh Hòa và một số đơn vị quân sự khác như: C90, C92b... Các đơn vị này thường tổ chức các cuộc tập kích, tấn công những cứ điểm quan trọng của địch trong nội thị Nha Trang. Điển hình như trận đốt kho xăng Phước Hải của địch vào năm 1954, thiêu cháy hơn 4 triệu lít xăng. Vào xuân Mậu Thân 1968, bộ đội chủ lực của tỉnh gồm nhiều đơn vị đặc công, pháo binh, công binh... và Trung đoàn Sao Thủy đã đồng loạt xuất quân tấn công mãnh liệt và chiếm giữ thị xã Nha Trang nhiều ngày đêm khiến địch choáng váng.

Phước Đồng ngày nay

Sau khi đất nước thống nhất, chiến khu Đồng Bò được lãnh đạo tỉnh và TP. Nha Trang chọn làm nơi xây dựng vùng kinh tế mới. Nhiều hộ dân ở các xã, phường trong thành phố đã di cư về đây phát triển kinh tế theo lời kêu gọi của Đảng và Nhà nước. Đến năm 1978, khu vực này trở thành xã Phước Đồng với khoảng 1.500 nhân khẩu với 4 thôn. Có lẽ, không ai có thể cảm nhận rõ nhất sự thay đổi của vùng chiến khu xưa bằng chính những người đã từng sống và chiến đấu ở đây. Sau giải phóng, ông Nguyễn Thành Long (nguyên Đội trưởng Đội biệt động thành Nha Trang) vẫn ở lại Đồng Bò cùng vợ con xây dựng kinh tế. Hiện nay, con cái ông Long đều đã thành đạt và lập nghiệp ở nơi khác nhưng vợ chồng ông vẫn sống trong căn nhà mà theo ông có thể nhìn về chiến khu xưa mỗi ngày. “Sau giải phóng, muốn đi từ Đồng Bò đến Nha Trang phải mất cả buổi vì đường đất lầy lội, không có cầu, phải qua sông bằng đò. Đời sống rất khó khăn, không điện, không trường học, trạm xá; người dân đói ăn và sốt rét triền miên. Nhưng giờ đây, vùng đất chiến khu xưa đã thay da đổi thịt, giao thông thuận lợi, chỉ cách trung tâm thành phố chưa đến 1 giờ chạy xe. Đời sống người dân đã khấm khá hơn”, ông Long chia sẻ.

Con đường dẫn lên chiến khu Đồng Bò được xây dựng mới

Hiện nay, xã Phước Đồng có hơn 90% hộ dân có nhà xây kiên cố và bán kiên cố, hơn 95% hộ có xe máy và phương tiện nghe nhìn, một số hộ gia đình đã mua được ô tô... Toàn xã chỉ còn 68 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 1%, là một trong những xã có tỷ lệ hộ nghèo thấp của tỉnh. Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Văn Tường - Bí thư Đảng ủy xã Phước Đồng cho biết: “40 năm sau giải phóng, Phước Đồng đã có sự chuyển biến rõ nét. Đời sống của nhân dân từ vùng kinh tế mới đến nay đã ổn định. Đổi mới rõ nhất là công sở, điện, đường, trường, trạm được đầu tư khang trang; mức sống của người dân được nâng cao. Năm 2014, tổng thu ngân sách của xã đạt hơn 15,3 tỷ đồng (đạt 112,6% kế hoạch giao). Thu nhập bình quân đạt 23 triệu đồng/người/năm”. Được sự quan tâm đầu tư phát triển của Tỉnh ủy và UBND tỉnh, TP. Nha Trang, từ những năm 2000, xã Phước Đồng đã phát triển vượt bậc với nhiều dự án đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Cảng cá Hòn Rớ trở thành một cảng cá lớn, sầm uất của khu vực Nam Trung bộ với hàng ngàn tàu cá cập cảng thường xuyên. Việc mở rộng Đại lộ Nguyễn Tất Thành từ Nha Trang đi sân bay Cam Ranh và hình thành Khu du lịch và giải trí Nha Trang, Khu Du lịch Trăm Trứng... đã đem lại diện mạo mới cho Phước Đồng. Bên cạnh đó, khu dân cư mới Hòn Rớ I, Hòn Rớ II ngày càng phát triển ổn định; Tỉnh lộ 3 được nâng cấp mở rộng, trường đào tạo và dạy nghề được thành lập. Nhờ vậy, tốc độ tăng trưởng kinh tế của xã tăng vượt bậc, từ một xã suốt 27 năm mất cân đối về ngân sách, mọi hoạt động phải dựa vào nguồn ngân sách của cấp trên nay đã tự cân đối được và có dư. Với định hướng phát triển đô thị dần về phía Tây của TP. Nha Trang, vùng đất chiến khu xưa càng có những bước phát triển sôi động hơn.

Con đường vào khu tập kết “Mật khu Đá Hang” nay được trải bê tông rộng thênh thang, hai bên đường san sát những căn nhà mái ngói đỏ tươi. Từ chân núi lên tới mật khu chừng 1,3km đường rừng. Trước đây, muốn lên được mật khu phải đi gần 3 tiếng đồng hồ, vượt qua các vách núi cheo leo, có khi phải chui vào những hang đá lạnh buốt. Thế nhưng gần 3 năm nay, khi Dự án tái hiện chiến khu Đồng Bò được Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh thực hiện, con đường dẫn lên mật khu thuận lợi hơn rất nhiều. Bên đường có những chòi nghỉ khá rộng rãi, thoáng mát để khách tham quan nghỉ giải lao. Dự án có tổng diện tích 25ha do Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư hơn 22,8 tỷ đồng. Dự án bao gồm nhiều hạng mục công trình như: xây lắp cầu treo, đường đi bộ dẫn vào khu tập kết, mái ta luy cầu treo, chòi nghỉ tập kết lên hang, nhà bia tưởng niệm, nhà trưng bày, nhà làm việc... Công trình đã và đang dần được hoàn thành như nguyện vọng của nhiều cựu chiến binh và người dân Khánh Hòa nhằm tái hiện chiến khu Đồng Bò thành bảo tàng sống để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Dự án này sẽ là bước ngoặt mới, góp phần đưa kinh tế - xã hội của Phước Đồng phát triển trong thời gian tới.

HOÀNG MẠNH - HƯƠNG GIANG