Khánh Sơn khô kiệt

Từ nhiều tháng nay không có mưa nên hầu hết các sông, suối, ao hồ trên địa bàn huyện Khánh Sơn (Khánh Hòa) trơ đáy. Kéo theo đó, hàng ngàn héc-ta cây trồng đang chịu hạn hán nghiêm trọng vì không đủ nguồn nước tưới.

Từ nhiều tháng nay không có mưa nên hầu hết các sông, suối, ao hồ trên địa bàn huyện Khánh Sơn (Khánh Hòa) trơ đáy. Kéo theo đó, hàng ngàn héc-ta cây trồng đang chịu hạn hán nghiêm trọng vì không đủ nguồn nước tưới.

Anh Cao Niêng đứng bần thần bên ruộng bắp lai chịu hạn của gia đình

Hạn hán nghiêm trọng

Trong trí nhớ của những bậc cao niên ở Khánh Sơn, có lẽ chưa năm nào hạn hán lại đến sớm và gay gắt như năm nay. Đi khắp các địa phương trong huyện, đập vào mắt chúng tôi là những vườn cà phê, sầu riêng... đang độ ra hoa như muốn lả đi trong tiết trời hanh khô. Bà Cao Thị Giáo (thôn Liên Hòa, xã Sơn Bình) cho biết: “Đã hơn 3 tháng nay, Khánh Sơn chưa có một giọt mưa. Gần cả tháng nay, nước giếng nhà tôi cạn khô, vườn cà phê 1ha của tôi chưa được tưới lần nào; cứ như vậy thì khả năng đậu quả sẽ rất thấp, nguy cơ cây chết cũng lớn”. Hỏi bà Giáo về chuyện tưới nước cứu cây trồng, bà thở dài: “Nước sinh hoạt còn không đủ lấy gì để tưới cho cây bây giờ!”.

Anh Cao Nhân, thôn Liên Hòa, xã Sơn Bình bần thần bên ruộng bắp chết khô

Gặp chúng tôi trên đường đến thôn Kô Lắk kiểm tra tình hình hạn hán, ông  Lê Quang Hà - Chủ tịch Hội Nông dân xã Sơn Bình chia sẻ: “Sơn Bình là địa phương có điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp; trong đó chủ lực vẫn là các loại cây ăn quả, cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao. Những năm qua, đời sống của người dân địa phương được nâng cao cũng nhờ các loại cây trồng này. Năm nay, hạn hán kéo dài nên nguy cơ mất mùa, năng suất, chất lượng cây trồng giảm đã hiển hiện trước mắt”. Những ngày qua, ông Hà đã chạy ngược, chạy xuôi để nắm bắt tình hình khô hạn ở các thôn. Theo thống kê của ông, riêng 40ha lúa nước vụ Đông - Xuân phải bỏ hoang; những diện tích gieo sạ trước đó cũng bị mất trắng do thiếu nước. Bên cạnh đó, 25ha mía tím, hơn 100ha cà phê, 80ha mít nghệ, 90ha sầu riêng cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì khô hạn...

2 sào lúa nước của anh Cao Niêng mới gieo sạ bị thiệt hại hoàn toàn, ruộng lúa đã nứt nẻ thành những vết sâu hoắm

Cũng như nhiều người dân trong thôn Kô Lắk, khi chúng tôi đến, anh Cao Niêng đang ra đồng chống hạn cứu cây trồng. Đứng bần thần bên ruộng bắp lai chịu hạn của gia đình, anh Niêng nói: “Đến cả cây bắp lai chịu hạn mà cũng không chống chọi nổi với thời tiết này thì nói gì đến các loại cây trồng khác. Gia đình tôi trồng hơn 1 sào bắp, chắc chắn diện tích này sẽ mất trắng. Không chỉ vậy, 2 sào lúa nước đã gieo sạ cũng bị thiệt hại hoàn toàn”.

Hầu hết các kênh dẫn nước từ công trình thủy lợi ở Khánh Sơn cạn kiệt

Không chỉ ở xã Sơn Bình, người dân các địa phương khác ở Khánh Sơn cũng đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán nghiêm trọng. Anh Cao Hiềng (thôn Chi Chay, xã Sơn Trung) cho biết: “Tôi đang tìm cách cứu vườn cà phê hơn 3 sào của nhà mình. Bây giờ cà phê đang ra hoa mà héo lá thế này thì chắc chắn sẽ không được mấy quả. 1,2 sào mía tím cũng đang khắc khoải đợi mưa. 1,5ha keo của gia đình tôi cũng đối diện với nguy cơ cháy rất lớn”. Theo lý giải của anh Hiềng, do các diện tích cây trồng của gia đình anh đều ở xa nguồn nước nên không thể bơm nước cứu cây, giờ đành trông mưa xuống.

Cây chuối là cây chịu hạn, nhưng nhiều diện tích chuối ở thị trấn Tô Hạp chết khô vì thiếu nước.

Theo thống kê của UBND xã Sơn Trung, hiện trên địa bàn xã có 10ha lúa nước, 30ha bắp, 10ha cây ăn quả, 10ha cà phê, 25ha mía và 2ha rau đậu các loại đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của hạn hán. Ngoài ra, nếu tình trạng này còn kéo dài thì hơn 490ha đất nông nghiệp của xã sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng.

Tìm cách cứu cây trồng

Ông Trần Văn Sỹ đang hì hục lắp đặt máy bơm chống hạn cho cây mía.

Sông Tô Hạp mùa này ít nước, có đoạn trơ đáy, nhưng hàng ngàn hộ dân đang đặt hết hy vọng vào con sông này. Dọc 2 bên bờ sông, hàng trăm chiếc máy bơm nước cỡ nhỏ đang chạy hết công suất để kịp bơm nước từ sông lên cứu cây trồng. Đang hì hục lắp đặt máy bơm, ông Trần Văn Sỹ (thôn Liên Hòa, xã Sơn Bình) cho chúng tôi biết: “Nhà tôi có 1ha mía tím trồng ở thôn Ko Lắk, ngay cạnh sông Tô Hạp. Đã 3 tháng nay, cứ 3 ngày tôi lại bơm nước 1 lần để tưới cho cây mía. Bởi thời điểm hiện tại, cây mía tím đang kỳ phát triển mạnh, nếu không có nước chắc chắn sẽ không đạt năng suất, đốt ngắn, giá bán sẽ thấp”.

Sông Tô Hạp là niềm hi vọng cho người dân Khánh Sơn trong công tác chống hạn

Không thuận lợi như những hộ có ruộng mía tím nằm cạnh sông, những hộ trồng cà phê ở thôn Liên Hòa lại khó khăn hơn. Ông Lê Ánh Sáng, hộ có diện tích cà phê lớn ở thôn Liên Hòa cho biết: “Tôi phải đầu tư hơn 10 triệu đồng để thuê máy múc đoạn mương dài gần 500m dẫn nước bơm từ sông Tô Hạp vào gần vườn, sau đó bơm tiếp lên tưới. Thế nhưng, diện tích cà phê của gia đình tôi chỉ đủ nước tưới 50%. Không riêng gia đình tôi, tất cả các hộ nông dân trên địa bàn huyện Khánh Sơn đang phải tìm đủ mọi cách để giúp cây trồng chống chọi với hạn hán”.

Đến xã Sơn Hiệp, men theo bờ sông, chúng tôi gặp ông Cao Hiên khi ông đang vác chiếc máy bơm mới tinh xuống sông. Hỏi ra chúng tôi mới biết, do hạn hán kéo dài nên nhiều gia đình chạy đôn, chạy đáo khắp nơi để tìm mua máy bơm. Nhu cầu lớn nên ông phải đặt hàng cách nay 1 tuần mới có. “Để mua được chiếc máy bơm và hệ thống ống tưới nước trị giá hơn 5 triệu đồng, 3 hộ trong thôn chúng tôi, mỗi hộ phải đóng góp hơn 1,7 triệu đồng để mua về sử dụng chung. Có máy bơm rồi phải phân lịch ra để tưới cây” - ông Hiên nói.

Qua câu chuyện với các hộ nông dân ở Khánh Sơn cho thấy, cho dù có ngược xuôi bơm nước, nhưng diện tích cây trồng có nước tưới trên địa bàn huyện cũng rất hạn chế; chỉ những diện tích ở cạnh sông, cạnh các công trình thủy lợi mới có nước tưới nhưng cũng không được thường xuyên. Hiện nay, trên địa bàn huyện có 17 khu vực thường xuyên thiếu nước sản xuất, với diện tích lên đến hàng nghìn héc-ta. Trong đó, tập trung chủ yếu tại Sơn Bình, Sơn Trung, Sơn Lâm, Ba Cụm Bắc, Ba Cụm Nam, Thành Sơn và thị trấn Tô Hạp.

“Cơn khát” khó giải

Theo quan sát của chúng tôi, hầu hết diện tích đất sản xuất của người dân tại Khánh Sơn chủ yếu tập trung ở những nơi có địa hình cao, độ dốc lớn, sản xuất chủ yếu phụ thuộc vào nguồn nước trời, do vậy mỗi khi xảy ra hạn hán thì thiệt hại là điều khó tránh khỏi. Trong khi đó, trên địa bàn huyện hiện có 35 công trình thủy lợi, nhưng chủ yếu là các đập dâng nhỏ, lưu vực không lớn, khả năng tích nước kém nên việc cung cấp nước chống hạn rất hạn chế. Đó là chưa kể, trong số 35 công trình này có đến 14 công trình đang được xây dựng, bị hư hỏng, thường xuyên bị tắc nghẽn hoặc không có nước nên không thể cấp nước chống hạn. Diện tích cây trồng hưởng lợi từ các công trình thủy lợi rất ít, phần lớn diện tích sản xuất của người dân phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước từ 20 nhánh sông, suối lớn nhỏ trong vùng. Thế nhưng, từ năm 2014 đến nay, nguồn nước ở các sông suối đang cạn dần và thiếu hụt nghiêm trọng so với mọi năm. Do vậy, để giải “cơn khát” cho cây trồng trên địa bàn huyện trong mùa khô năm nay là hết sức khó khăn.

Trước tình trạng này, UBND huyện Khánh Sơn đã triển khai nhiều biện pháp nhằm khắc phục và sử dụng nguồn nước tưới phục vụ sản xuất có hiệu quả. Theo ông Đinh Ngọc Bình - Phó Chủ tịch UBND huyện, để chống hạn, UBND huyện đã chỉ đạo các địa phương huy động lực lượng tiến hành nạo vét các lòng đập bị bồi lấp để dự trữ nguồn nước tưới; chống thấm, hạn chế rò rỉ ở các đập dâng; có kế hoạch tưới tiêu hợp lý trong điều kiện hạn hán kéo dài như tưới chuyền, tưới luân phiên; triển khai các trạm bơm để phục vụ tưới cho các diện tích thiếu nước. Chú trọng nhất là phòng, chống hạn cho cây công nghiệp, cây ăn quả có giá trị kinh tế cao; vận động người dân ở các thôn, xóm tiến hành đào hồ nhỏ (11 hồ) để chứa nước; chuyển đổi khoảng 235ha diện tích bị khô hạn sang trồng các loại cây có khả năng chịu hạn cao... Bên cạnh đó, tiến hành nâng cấp, sửa chữa các công trình thủy lợi bị hư hỏng như đập Đầu Bò Hạ, đập Ma Gia, đập Ty Kay (Sơn Trung), đập A Thi (Ba Cụm Bắc), đập Caranoa (Sơn Bình); xây dựng đập Gu Đơn (xã Sơn Hiệp)... để tăng khả năng tích nước cũng như tưới chống hạn cho những khu vực xung quanh.

Hạn hán tiếp diễn, mùa hè khô cháy lại đang đến gần, nếu trời không có mưa, dự báo thiệt hại hàng ngàn héc-ta cây trồng, kéo theo tình trạng thiếu lương thực trên địa bàn huyện Khánh Sơn là điều khó tránh khỏi.

A.K - B.L

Ông Nguyễn Ngọc Hiếu - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Khánh Sơn cho biết: Vụ Đông - Xuân 2014 - 2015, Khánh Sơn đang phải đối diện với tình trạng hạn hán nghiêm trọng. Trong tổng số 3.829ha diện tích sản xuất thì chỉ có 209ha (chiếm gần 5,5% diện tích), gồm 146ha lúa nước và 59ha mía tím là đảm bảo được nguồn nước tưới nhờ các công trình thủy lợi; còn lại 3.620ha (chiếm hơn 94,5% diện tích) không chủ động được nguồn nước tưới, đối diện với nguy cơ bị thiệt hại nặng do hạn hán. Tình hình của vụ Hè - Thu chắc chắn còn khó khăn hơn gấp bội”.