Đi tìm đồng đội

Trong câu chuyện kể cho chúng tôi nghe về những tháng ngày đi tìm và đưa hài cốt đồng đội về quê an táng, các anh ít nhắc đến cái khó, cái khổ mình đã trải qua, mà chỉ đau đáu khi mình nằm xuống, không biết ai sẽ là người tiếp tục công việc này.

Gần 30 năm mới gặp được người thân

Nhờ Đội thiện nguyện di dời hài cốt liệt sĩ, Sư đoàn 309 thị xã Ninh Hòa, nhiều liệt sĩ đã được quy tập về Nghĩa trang liệt sĩ thị xã.

Một ngày giữa tháng 3, theo chân những người trong Đội thiện nguyện di dời hài cốt liệt sĩ Sư đoàn 309 thị xã Ninh Hòa, chúng tôi tìm về nhà ông Phạm Chín (thôn Tam Ích, xã Ninh Lộc, thị xã Ninh Hòa). Gặp các anh trong Đội, ông Chín mừng như gặp lại những người con của mình. Sau những cái bắt tay, ông bùi ngùi kể: Gia đình ông có 14 người con, anh Nguyễn Văn Kiêm là con thứ 9 trong gia đình. Lúc cầm tờ giấy báo tử nói con đã hy sinh và được chôn tại Nghĩa trang Xiêm Riệp (Campuchia), tôi chỉ biết lặng đi, còn mẹ nó thì khóc ngất mấy ngày.

Mong mỏi được một lần thắp nén nhang trên mộ, nhìn thấy được thi hài, nắm xương của con chưa bao giờ nguôi trong ông. Nhưng hoàn cảnh kinh tế gia đình, đường xá xa xôi, sức khỏe yếu, nên gần 30 năm trôi qua mà ông Chín vẫn chưa một lần thực hiện được ước muốn của mình. Giữa năm 2014, anh em trong Đội thiện nguyện di dời hài cốt liệt sĩ Sư đoàn 309 thị xã Ninh Hòa tìm đến gia đình, báo cho ông biết hài cốt của anh Kiêm đã được di dời từ Campuchia về Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Lộc Ninh (tỉnh Bình Phước). Đội mong muốn gia đình cùng Đội đưa hài cốt của anh Kiêm về Nghĩa trang liệt sĩ thị xã Ninh Hòa. “Nhận được tin, tôi mừng đến trào nước mắt. Hôm bốc mộ con ở Nghĩa trang huyện Lộc Ninh, tôi chỉ biết ôm di hài của cháu vào lòng, nghẹn ngào nói: “Ba đã tìm thấy được con”. Nếu không nhờ các thành viên trong Đội, cũng là đồng đội của cháu thì không biết khi nhắm mắt xuôi tay, tôi có tìm thấy được con mình không…”.

Các thành viên của Đội trong đợt di dời mộ của các liệt sĩ tại Nghĩa trang liệt sĩ Bình Dương.

Ông Lê Danh (tổ 8 Bình Tây, phường Ninh Hải, thị xã Ninh Hòa) nhớ như in cái ngày các thành viên trong Đội đưa hài cốt của con ông là liệt sĩ Lê Hữu Quỳ từ Long Khánh (tỉnh Đồng Nai) về Nghĩa trang thị xã Ninh Hòa. Đó cũng là lần đầu tiên sau gần 30 năm biết tin con hy sinh, ông được thắp một nén nhang trên mộ con, nói với con nỗi nhớ thương của người cha. Khuôn mặt hằn nhiều nếp nhăn vì tuổi tác, ông rưng rưng: “Từ lúc đưa được nó về, tôi mừng lắm! Bây giờ, tôi có nhắm mắt xuôi tay cũng yên lòng…”.

Cũng như ông Danh, chị Nguyễn Thị Thanh (tổ dân phố Phú Thọ 2, phường Ninh Diêm, thị xã Ninh Hòa) không giấu được những giọt nước mắt hạnh phúc khi gần 30 năm chị mới thắp được nén nhang cho người cha đã hy sinh là liệt sĩ Nguyễn Xuân Thành. “Do kinh tế gia đình quá khó khăn nên dù biết mộ cha đã được quy tập từ Campuchia về Nghĩa trang Tân Biên (tỉnh Tây Ninh) nhưng tôi vẫn không đủ điều kiện để đưa hài cốt cha về đây. Tháng 10-2013, các chú trong Đội tìm tới nhà, nói là đồng đội của cha và mong gia đình cùng các chú bốc mộ đưa hài cốt cha về đây, kinh phí các chú lo toàn bộ. Nhờ các chú trong Đội, gần 30 năm tôi mới gặp được gặp cha. Bây giờ, tôi xem các chú trong Đội như người cha của mình” - chị Thanh nói.

Chuyện về những người đi tìm đồng đội

Tuy chiến tranh đã lùi xa nhưng dư âm của nó vẫn còn day dứt mãi trong trái tim của những người đang sống. Với những người lính là thành viên của Đội thiện nguyện di dời hài cốt liệt sĩ Sư đoàn 309 thị xã Ninh Hòa, thời gian chẳng thể xoa dịu nỗi đau thương, mất mát khi nghĩ về các đồng đội đã hy sinh nơi chiến trường mà đến nay vẫn còn nằm lại nơi đất khách, quê người.

Ông Phạm Chín bên di ảnh của liệt sĩ Nguyễn Văn Kiêm.

Chúng tôi gặp được các anh khi Đội đang bàn phương án cho những chuyến đi tiền trạm đến các nghĩa trang liệt sĩ ở Tây Nguyên. Đây là nơi mà nhiều đồng đội trong Sư đoàn 309 đã hy sinh và được chôn cất tại đây. Hỏi chuyện, anh Phạm Minh Hạnh - thành viên của Đội (quê xã Ninh Bình, thị xã Ninh Hòa) cho biết: “Ngày đó, các thanh niên lên đường nhập ngũ ở tuổi 18, 20. Vào chiến trường, được ở cùng đơn vị, biết cùng quê quán là mừng lắm, không cắt máu ăn thề nhưng coi nhau như anh em ruột thịt. Chiến trường ác liệt, vừa chia nhau điếu thuốc, nắm cơm, khoe nhau tấm hình người yêu, thư của gia đình gửi…, thế mà nửa giờ sau đã chứng kiến đồng đội mình hy sinh ngay trước mặt. Đau lắm! Vì thế, được lành lặn trở về, không chỉ tôi mà các anh em trong Đội, ai cũng xem việc phải đưa hài cốt của đồng đội đã hy sinh về với cha mẹ, quê hương là nghĩa vụ phải làm”.

Trở về quê hương, tuy kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng với tấm lòng của người lính, năm 2012, các anh thành lập Đội thiện nguyện di dời hài cốt liệt sĩ Sư đoàn 309 thị xã Ninh Hòa, gồm 10 thành viên. 2 năm qua, các anh lặng lẽ, âm thầm liên lạc với các đồng đội cũ ở miền Nam để tìm kiếm các thông tin về nơi chôn cất liệt sĩ quê ở thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa. Khi có được thông tin, các anh lại tìm đến từng gia đình báo tin và phối hợp đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương. Đây là một việc không hề đơn giản, có nhiều trường hợp sai tên, tuổi, mất cả nửa năm đi đến nhiều nơi để xác minh, chỉnh sửa, rồi bỏ tiền túi đưa gia đình của liệt sĩ đến các nghĩa trang để đưa hài cốt về quê. Một số gia đình neo đơn còn giao khoán việc bốc, di dời hài cốt cho Đội. Nhiều khi kinh phí eo hẹp, để giảm chi phí, các anh tự tay bốc hài cốt của đồng đội, thuê xe đưa về Nghĩa trang liệt sĩ thị xã.

Qua 6 lần quy tập, các anh đã phối hợp với Chi hội 5 Cựu chiến binh Sư đoàn 309 TP. Hồ Chí Minh đưa được 59 hài cốt liệt sĩ, trong đó có 31 liệt sĩ quê quán ở thị xã Ninh Hòa về lại quê cha đất tổ. Khi được hỏi chuyện, các anh không hề kể khó, kể khổ về công việc của mình, mà chỉ nói về nỗi đau khi biết nhiều đồng đội của mình đến nay vẫn còn nằm đâu đó trên đất nước bạn mà các anh vẫn chưa tìm được. Ngoài ra, còn có cả nỗi lo khi các anh già yếu, ai sẽ là người thay các anh đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương.

Chia tay các anh, chứng kiến anh Lê Văn Trung - chồng của chị Nguyễn Thị Thanh mong muốn các anh cho phép được tham gia vào Đội để gánh bớt phần việc, chúng tôi tin rằng, rồi đây sẽ có lớp thế hệ trẻ tiếp tục thực hiện công việc này.

Thảo Ly