Cần sự chung sức của cộng đồng

Rừng ngập mặn (RNM) là hệ sinh thái có tính đa dạng sinh học và năng suất cao ở vùng nhiệt đới, có chức năng quan trọng trong việc bảo vệ đường bờ của sông, biển, chống xói lở...

Rừng ngập mặn (RNM) là hệ sinh thái có tính đa dạng sinh học và năng suất cao ở vùng nhiệt đới, có chức năng quan trọng trong việc bảo vệ đường bờ của sông, biển, chống xói lở, bảo vệ đê điều…, đồng thời điều hòa khí hậu cho khu vực. Những năm gần đây, cùng với tác động của quá trình phát triển kinh tế - xa hội (KT-XH), quá trình khai thác và sử dụng tài nguyên chưa hợp lý, diện tích RNM trên địa bàn tỉnh đang ngày càng thu hẹp, đứng trước nguy cơ bị hủy hoại…

Người dân xa Nich Ích, thị xã Ninh Hòa (Khánh Hòa) tham gia trồng rừng ngập mặn.

RNM là một thành phần rất quan trọng của môi trường tự nhiên, nằm trong hệ sinh thái đất ngập nước ven biển. RNM được coi là nguồn tài nguyên ven biển vô cùng hữu ích với sự phát triển KT-XH và đời sống con người. Các khu RNM là lá phổi không thể thiếu, đảm bảo cho hệ sinh thái ven biển phát triển. RNM còn cung cấp cho con người nguồn thực phẩm thường xuyên như: cua, trai, hàu, cá, rau, quả… Bên cạnh đó, RNM còn tham gia mở rộng diện tích đất và giữ đất không bị cuốn đi. Đặc biệt, RNM được xem là “bức tường xanh” vững chắc bảo vệ bờ biển và chân đê khỏi bị xói lở do bao lụt, nước biển dâng, cơ sở hạ tầng và dân sinh vùng ven biển… ảnh hưởng nhất định đến môi trường tự nhiên cung như phát triển KT-XH. Theo số liệu điều tra thống kê diện tích, thành phần loài, đánh giá hiện trạng phân bố hệ sinh thái RNM của Sở Tài nguyên và Môi trường, toàn tỉnh chỉ còn hơn 104ha RNM, phân bố phân tán trong phạm vi toàn tỉnh, hầu hết là trong vùng nuôi trồng thủy sản của các hộ dân. Trong đó, vùng ven bờ vịnh Vân Phong có 17,7ha, đầm Nha Phu 37,33ha, cửa sông Vĩnh Trường (Nha Trang) 15,64ha, đầm Thủy Triều 14,3ha… Theo kết quả khảo sát, đa xác định được 34 loài cây ngập mặn, các loài phổ biến là đước, đưng, bần trắng, mắm trắng, mắm biển…

Kết quả khảo sát cho thấy, diện tích RNM ở Khánh Hòa đang bị suy giảm nghiêm trọng. Nguyên nhân dan đến tình trạng này là do con người đa phá RNM để xây dựng ao, đìa nuôi thủy sản, xây dựng đồng muối… và khai thác quá mức, khai thác mang tính hủy diệt, khiến diện tích RNM bị thu hẹp. Điều này chẳng những gây ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái mà còn hủy diệt các loại động thực vật ven biển, dan đến việc mất nơi cư trú, sinh sản của nhiều loài thủy sản có giá trị. Mặt khác, nguồn lợi thủy sản ở vùng biển, ven bờ bị suy giảm, dịch bệnh trên tôm, cá và các loài thủy hải sản phát triển mạnh dan đến đời sống của một bộ phận nhân dân ven biển gặp không ít khó khăn. Ngoài ra, sự suy giảm diện tích RNM còn làm cạn kiệt nguồn nước ngọt, tăng khả năng xâm nhập mặn, ô nhiem môi trường, thoái hóa đất… Hơn nữa, đời sống của đại bộ phận người dân vùng ven biển còn thấp, nhất là thành phần dân cư hoạt động, sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp. Tình trạng thiếu đất sản xuất nông nghiệp đang là vấn đề đặt ra ngày càng cấp thiết cho các địa phương. Những năm gần đây, do nhận thức được giá trị của RNM, người dân ở một so địa phương như thôn Tân Đảo (Ninh Ích - Ninh Hòa), thôn Tuần Le (Vạn Ninh)… đa trồng lại các loài cây ngập mặn, trồng phục hồi một số diện tích RNM ở các vùng ven bờ, đầm phá. Tuy nhiên, do không có nguồn vốn đầu tư, chính sách khuyến khích và ý thức của người dân còn hạn chế nên diện tích RNM được phục hồi không đáng kể.

Trước tình hình trên, UBND tỉnh đa chỉ đạo các ngành chức năng và các địa phương có RNM thực hiện các biện pháp khôi phục số rừng ngập mặn đa bị phá hủy. Ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thống kê lại số RNM hiện có, những nơi cần khôi phục để có kế hoạch trồng lại, đồng thời quy hoạch cụ thể vùng nuôi trồng thủy sản, nghiêm cấm việc phá RNM. Theo đó, cần phải nâng cao năng lực quản lý tài nguyên đa dạng sinh học trên toàn vùng biển của tỉnh; đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn tài nguyên RNM. Bên cạnh đó, xây dựng các chương trình nghiên cứu, giám sát và phục hồi hệ sinh thái RNM với sự tham gia, ho trợ của cộng đồng và các tổ chức quốc tế. Qua khảo sát của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, một so địa điểm ưu tiên cần được quản lý và trồng phục hồi RNM như: RNM Tuần Le (Vạn Ninh), RNM thôn Tân Đảo (Ninh Hòa), RNM My Ca (Cam Ranh), RNM ở vùng đầm Thủy Triều (Cam Lâm), RNM Đầm Bấy (Nha Trang)… Đồng thời có thể thành lập những khu bảo tồn RNM ở các khu vực trên. Tuy nhiên, để kế hoạch quản lý và phục hồi RNM có hiệu quả, cần phải có nguồn tài chính bền vững. Mặt khác, quá trình thực hiện kế hoạch quản lý và bảo tồn se hình thành những vùng bảo vệ nghiêm ngặt, trong đó có một số hoạt động khai thác của người dân không được phép hoạt động trong khu vực như: đánh mìn, gia cào, xung điện, lờ dây…

Để tăng cường quản lý và sử dụng bền vững hệ sinh thái RNM trên địa bàn tỉnh, các địa phương, ngành chức năng cần tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân, huy động cộng đồng cùng trồng và chăm sóc RNM. Qua đó, có những chính sách ho trợ, khuyến khích, giúp người dân chuyển đổi ngành nghề, tạo được sự đồng thuận để cùng bảo tồn và phát triển hệ sinh thái RNM. Mặt khác, cần thí điểm mô hình giao rừng cho cộng đồng, cụm dân cư để người dân trực tiếp chăm sóc và hưởng lợi ích từ những khu RNM. Có như thế, RNM mới được phục hồi và khai thác hiệu quả, góp phần bảo tồn đa dạng hệ sinh thái và bảo vệ môi trường.

ANH TUẤN