Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cùng với cả nước, quân và dân Khánh Hòa đã viết nên những trang sử hào hùng về tinh thần quyết chiến, quyết thắng bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc. Và ngày 23-10-1945 đã trở thành một trong những mốc son chói lọi, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống Pháp ở Khánh Hòa và Nam Trung Bộ. Theo các nhà nghiên cứu, sự kiện lịch sử này có những nét tiêu biểu:
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cùng với cả nước, quân và dân Khánh Hòa đã viết nên những trang sử hào hùng về tinh thần quyết chiến, quyết thắng bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc. Và ngày 23-10-1945 đã trở thành một trong những mốc son chói lọi, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống Pháp ở Khánh Hòa và Nam Trung Bộ. Theo các nhà nghiên cứu, sự kiện lịch sử này có những nét tiêu biểu:
. Mặt trận Nha Trang thể hiện ý chí đấu tranh giải phóng và lòng yêu nước nồng nàn, khao khát độc lập tự do của mọi tầng lớp nhân dân Khánh Hòa.
Thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng Tám đã lay động tận đáy lòng mỗi người trong mọi tầng lớp nhân dân. Cách mạng đã đem lại quyền tự do, độc lập thực sự, đời sống hạnh phúc thực sự cho mỗi con người Việt Nam. Do đó, khi nền độc lập, tự do bị đe dọa, mọi người dân Khánh Hòa đều tỏ rõ quyết tâm chiến đấu hy sinh vì Tổ quốc. Khi Mặt trận Việt Minh kêu gọi thực hiện chủ trương của Đảng thì tất cả đều đồng lòng hưởng ứng.
Trong điều kiện khó khăn buổi đầu của kháng chiến, mọi nguồn cung cấp cho bộ đội đều phải dựa vào nhân dân. “Súng đạn ở giặc - cơm áo ở dân” là câu nói thường nhật, nó không phải là khẩu hiệu động viên, mà là sự đúc kết từ thực tế sinh động của cuộc chiến đấu trên Mặt trận Nha Trang. Nhân dân Khánh Hòa đã coi cuộc chiến đấu chống xâm lược bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ thiêng liêng của mình.
Đại diện Ban liên lạc 23-10 trao nội dung lá thư của Bác Hồ khen các chiến sĩ mặt trận miền Nam, các chiến sĩ mặt trận Nha Trang cho Trường Ischool Nha Trang. |
. Mặt trận Nha Trang là cuộc hội quân của cả nước, là điểm hội tụ của tình yêu thương gắn bó Bắc - Nam, tình quân dân đậm đà thắm thiết
Cùng với Nam Bộ kháng chiến, Nha Trang không chỉ là tiền tuyến của tỉnh Khánh Hòa, điểm mở đầu của cuộc kháng chiến chống xâm lược Pháp ở Nam Trung Bộ, mà còn là điểm nóng có tầm chiến lược của cả nước. Trung ương Đảng, Chính phủ và Hồ Chủ tịch ngày đêm quan tâm theo dõi diễn biến tình hình mặt trận Nha Trang để chỉ đạo kịp thời. Các phái viên của Chính phủ: Lê Văn Hiến, Võ Nguyên Giáp được Hồ Chủ tịch cử vào kiểm tra tình hình mặt trận Nha Trang, vừa thể hiện sự quan tâm sâu sắc, tình cảm tha thiết của Bác Hồ, Trung ương Đảng và đồng bào cả nước với miền Nam ruột thịt.
Lực lượng bộ đội Nam tiến với những chiến sĩ ở mọi miền Tổ quốc đã sát cánh cùng các chiến sĩ Nha Trang - Khánh Hòa chiến đấu đêm ngày trên phòng tuyến, góp sức mình vào công cuộc kháng chiến. Anh em được đồng bào Nha Trang - Khánh Hòa dành cho sự chăm sóc đặc biệt ân cần, chu đáo như ruột thịt, được nhân dân che chở nuôi nấng và tạo mọi điều kiện thuận lợi để hoạt động an toàn. Trong thư gửi đồng bào và chiến sĩ Khánh Hòa năm 1995, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết: “Cuộc chiến đấu đó còn là một tấm gương về tình đoàn kết anh em và sự hợp đồng tác chiến giữa các đơn vị Vệ Quốc quân với dân quân, tự vệ, giữa các đơn vị Nam tiến từ Cao Bằng, Hà Nội, Huế, các tỉnh miền Trung với các đơn vị tại địa phương, giữa quân và dân ta. Những ngày chiến đấu vô cùng gay go, nhưng rất hào hùng ấy đã để lại những hình ảnh tuyệt đẹp trong lịch sử kháng chiến của dân tộc. Đó là vinh dự, là niềm tự hào của Đảng bộ và quân dân Nha Trang - Khánh Hòa nói riêng, cũng như của đồng bào và chiến sĩ cả nước”.
. Mặt trận Nha Trang giam chân quân địch trong một không gian nhỏ hẹp với một thời gian ngắn để đảm bảo cho cả một không gian rộng lớn xung quanh có thời gian xây dựng là một thắng lợi có ý nghĩa to lớn.
Âm mưu chiến lược của thực dân Pháp là “đánh nhanh thắng nhanh” với ý đồ mở rộng địa bàn chiến lược Nha Trang để đánh chiếm Nam Trung Bộ trong một thời gian ngắn, cắt đứt sự chi viện từ Trung ương vào chiến trường Nam Bộ. Đảng và nhân dân Nha Trang - Khánh Hòa sớm nhận rõ trọng trách của mình đề ra chủ trương đúng đắn chủ động tiến công bao vây quân địch. Chủ trương này hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Trung ương, được Trung ương trực tiếp chỉ đạo và chi viện càng củng cố thêm nhận thức về tầm quan trọng của mặt trận Nha Trang. Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa đã giải quyết tốt nhiệm vụ vừa giữ vững con đường giao thông huyết mạch Bắc - Nam góp phần đắc lực cùng đồng bào cả nước chi viện cho Nam Bộ kháng chiến, vừa góp phần quan trọng vào thắng lợi đánh bại chiến lược “đánh nhanh thắng nhanh” của bọn xâm lược Pháp, tạo được thời gian quý báu cho toàn tỉnh và khu vực Nam Trung Bộ tranh thủ củng cố xây dựng thực lực về mọi mặt để sẵn sàng bước vào cuộc chiến tranh lâu dài.
Cuộc chiến đấu bao vây quân xâm lược Pháp 101 ngày đêm tại mặt trận Nha Trang của quân và dân Khánh Hòa được sự chi viện của cả nước đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của cấp trên giao phó. Công lao đó được Trung ương Đảng, Chính phủ và Hồ Chủ tịch ghi nhận và khen thưởng xứng đáng. Nhân kỷ niệm quân đội ta tròn một tuổi, ngày 22-12-1945, Bác Hồ gửi thư khen các chiến sĩ mặt trận miền Nam, các chiến sĩ mặt trận Nha Trang: “Chính phủ Dân chủ Cộng hòa Việt Nam rất khen ngợi các mặt trận miền Nam, đặc biệt là chiến sĩ ở Nha Trang và Trà Vinh đã làm gương anh dũng cho toàn quốc. Tổ quốc biết ơn các bạn. Toàn thể đồng bào noi gương các bạn”.
P.V
(Theo Hồi ký Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa, Ban Liên lạc 23-10)
