Chống suy dinh dưỡng ở trẻ

Suy dinh dưỡng là một vấn đề sức khỏe ở trẻ, xảy ra khi chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng hoặc khi cơ thể gặp vấn đề về hấp thụ chất dinh dưỡng. Tình trạng thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết làm ảnh hưởng đến quá trình sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của trẻ.

Suy dinh dưỡng (SDD) là một vấn đề sức khỏe ở trẻ, xảy ra khi chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng hoặc khi cơ thể gặp vấn đề về hấp thụ chất dinh dưỡng. Tình trạng thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết làm ảnh hưởng đến quá trình sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của trẻ.

Theo bác sĩ Lê Văn Đức - Giám đốc Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh, các biểu hiện của trẻ SDD là: Trong vòng 3 - 6 tháng đầu đời cân nặng ở trẻ không tăng hoặc tụt giảm từ 5 đến 10% (hoặc hơn) so với trọng lượng cơ thể; thường xuyên quấy khóc, ít vui chơi và kém linh hoạt, cơ thể chậm chạp hơn hẳn bạn cùng lứa; các bắp thịt tay chân mềm nhão, bụng to dần. Đặc biệt, dấu hiệu nhận thấy rõ ràng nhất là trẻ chậm phát triển vận động như: Chậm biết lẫy, ngồi, bò, đi đứng.

Để xác định trẻ có SDD hay không, ngoài việc quan sát các dấu hiệu trên, cha mẹ còn có thể dựa vào các chỉ số chuẩn để so sánh với con mình. Cách thứ nhất dựa vào cân nặng theo tuổi: Khi mới sinh, cân nặng trẻ khoảng 3kg, sau 5 tháng tăng gấp đôi, 12 tháng tăng gấp ba; sau đó mỗi năm tăng thêm 2kg. Khi bé 6 tuổi thì cân nặng phải là 20kg. Nếu không có cân, có thể đo vòng cánh tay trẻ 1 đến 5 tuổi, trẻ bình thường có vòng tay 14 - 15cm; nếu dưới 13cm là SDD. Cách thứ hai dựa vào chiều cao theo tuổi: Khi mới sinh, trẻ dài 50cm, 6 tháng dài 65cm, 12 tháng dài 75cm, 2 tuổi dài 85cm, 3 tuổi dài 95cm, 4 tuổi dài 100cm. Sau đó, mỗi năm chiều cao tăng thêm 5cm, khi bé 8 tuổi phải cao 120cm.

Trẻ dễ bị SDD nhất trong khoảng thời gian từ 6 đến 24 tháng tuổi. Đây là thời kỳ các bé có nhu cầu dinh dưỡng cao, đang tập thích ứng với môi trường và rất nhạy cảm với bệnh tật, nhất là những trẻ không được bú sữa mẹ, sinh nhẹ cân hoặc sinh đa thai; những bé ở gia đình đông con, điều kiện vệ sinh kém hoặc hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn (như sởi, tiêu chảy hay viêm đường hô hấp).

Bác sĩ Đức cho biết, SDD ở trẻ có thể do một hoặc đồng thời các nguyên nhân. Trẻ sơ sinh không được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, không bú đủ sữa mẹ và cho ăn dặm quá sớm (trước 6 tháng tuổi). Thức ăn không được đầy đủ dưỡng chất, không hợp khẩu vị hoặc trẻ không được ăn đa dạng các loại thực phẩm khác nhau. Trẻ thường xuyên mắc các bệnh lý nhiễm trùng (tiêu chảy, viêm phổi, giun sán...), do phải sử dụng thuốc diệt vi trùng gây bệnh, kéo theo diệt bớt các vi khuẩn có lợi tại đường ruột, làm giảm quá trình lên men thức ăn dẫn đến việc kém hấp thu và biếng ăn ở trẻ. Trẻ gặp phải vấn đề tâm lý khi gia đình có những hành động ép buộc quá mức để cho trẻ ăn, khiến trẻ dễ nảy sinh tâm lý sợ hãi, lâu ngày sẽ gây ra bệnh chán ăn dẫn đến SDD.

SDD gây ra nhiều hậu quả cho trẻ như: Suy yếu hệ miễn dịch; chậm phát triển thể chất; giảm phát triển trí não; giảm học hỏi, tiếp thu, giao tiếp xã hội kém và khả năng làm việc thấp hơn khi trưởng thành; ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao và tầm vóc của trẻ…

Để ngăn ngừa SDD ở trẻ em, thai phụ phải bổ sung đầy đủ dưỡng chất trong khi mang thai bằng viên sắt, acid folic hoặc viên đa vi chất; nếu mẹ không dùng sữa và chế phẩm sữa, ít ăn cá tôm cua, đậu đỗ thì cần bổ sung thêm canxi cho mẹ. Nên nuôi con bằng sữa mẹ tối thiểu trong 6 tháng đầu, cho trẻ bú mẹ ngay sau sinh và kéo dài từ 18 đến 24 tháng, nếu mẹ không đủ sữa cần có nguồn sữa phù hợp để thay thế cho trẻ. Có chế độ dinh dưỡng hợp lý, cho trẻ ăn dặm khi được 6 tháng tuổi, ăn đầy đủ 4 nhóm thực phẩm chính như: Bột, đường, đạm béo, vitamin và khoáng chất; theo dõi biểu đồ tăng trưởng hàng tháng nhằm phát hiện sớm tình trạng và ngăn chặn nguy cơ gây bệnh SDD; khuyến khích trẻ vận động, tạo bầu không khí vui vẻ và sáng tạo các món ăn mỗi ngày để kích thích trẻ ăn. Đồng thời, đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch.

Đặng Hồng
(Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa)