Nghiện thuốc lá là một bệnh lý

Nhiều người vẫn cho rằng, việc hút thuốc chỉ là một thói quen hoặc đơn giản chỉ là cung cấp nicotin theo nhu cầu của cơ thể. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, xét trên góc độ y học, hút thuốc lá không phải là một thói quen mà đó là một loại bệnh lý…

Nhiều người vẫn cho rằng, việc hút thuốc chỉ là một thói quen hoặc đơn giản chỉ là cung cấp nicotin theo nhu cầu của cơ thể. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, xét trên góc độ y học, hút thuốc lá không phải là một thói quen mà đó là một loại bệnh lý…

Mới đây, Sở Y tế tổ chức buổi tập huấn về phòng, chống tác hại thuốc lá cho đội ngũ cán bộ y tế. Qua đó, chỉ rõ cơ chế nghiện thuốc lá, cách cai nghiện… Bác sĩ Tôn Thất Toàn - Giám đốc Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe tỉnh cho biết, nghiện thuốc lá là trạng thái rối loạn tâm thần, hành vi do tương tác giữa cơ thể với nicotin trong thuốc lá. Nó biểu hiện bằng cảm giác thôi thúc mạnh mẽ buộc người nghiện phải hút thuốc lá. Hành vi hút thuốc lá tiếp tục ngay cả khi người nghiện biết rõ, thậm chí là bị các tác hại do thuốc lá gây ra. Hậu quả dẫn tới người nghiện phải tiếp tục hút thuốc lá để duy trì được những cảm giác dễ chịu do hút thuốc lá mang lại, tăng số điếu thuốc lá hút mỗi ngày…

Theo đó, hút thuốc lá gây ra các hiệu ứng nghiện tâm lý và nghiện hành vi. Đối với tâm lý nó tạo cảm giác sảng khoái, hưng phấn, tăng khả năng tập trung chú ý. Về hành vi, nó tạo phản xạ có điều kiện phát sinh trong một hoàn cảnh cụ thể, chứ không phải do nhu cầu cơ thể thực sự thiếu nicotine (như: sau khi ăn cơm xong hút thuốc lá, uống cà phê vào buổi sáng hút thuốc lá, gặp bạn hút thuốc lá…), và hành vi này không thể thiếu, không thể cưỡng lại được trong cuộc sống. Chất nicotine trong thuốc lá dần khiến người hút bị lệ thuộc. Chỉ 7 giây sau khi hút thuốc lá, nicotine đã có tác dụng hưng phấn lên vỏ não và được não bộ ghi nhớ. Khi ngừng hút thuốc, nicotine giảm dần, trạng thái hưng phấn qua đi, não bộ sẽ kích thích trở lại gây cảm giác thèm thuốc lá. Đặc tính chung của nghiện thuốc lá là xảy ra nhanh, cai nghiện khó và ít bỏ sót nạn nhân.

Hiện nay, hầu hết người nghiện thuốc lá tại Việt Nam chỉ coi đây là thói quen, trong khi quốc tế đã xếp nghiện nicotine trong nhóm các bệnh lý rối loạn tâm thần và hành vi cùng với nghiện rượu, nghiện ma túy. Các nghiên cứu cho thấy, có tới 87% những người thử hút thuốc lá đều trở thành nghiện. Vì thế, không nên thử hút thuốc. Ban đầu là nghiện nhẹ, sau đó càng ngày càng nặng với nhiều mức độ khác nhau và khi đã nghiện thì việc cai hết sức khó khăn. Dù biết rõ tác hại của thuốc lá nhưng rất ít người cai thành công, ngay cả khi đã thử 7 - 8 lần. Nguyên nhân khi dừng hút, người nghiện thuốc lá luôn thấy miệng rất nhạt, thèm đủ thứ, có người tăng huyết áp, chóng mặt, mất ngủ, dễ nổi nóng và liên tục bị thôi thúc hút thuốc trở lại.

Tại hội thảo, các đại biểu được đi sâu tìm hiểu nguyên nhân vì sao cùng hành vi hút thuốc lá nhưng có người nghiện có người không. Sự khác biệt này được quy định nhiều yếu tố như sự khác biệt về gien; sự đồng nhất hoặc không đồng nhất giữa thụ thể với nicotine. Đối với một số người, thụ thể trơ với nicotine nên không gây nghiện; ngược lại ở một số người sẽ có phản ứng mạnh dẫn đến dễ gây nghiện. Theo một nghiên cứu của Tobacco Control (Mỹ) thì hút thuốc lá càng sớm nguy cơ nghiện càng cao và nữ dễ nghiện hơn nam. Bác sĩ Tôn Thất Toàn cho biết: “Không có phương pháp nào tốt nhất để cai thuốc lá. Không có loại thuốc nào biến một người hôm qua còn hút cả gói thành người không hút thuốc lá chỉ sau 1 ngày. Thành công cai thuốc lá không phải nhờ vào phép lạ mà phải dựa vào nỗ lực của bản thân. Điều kiện tiên quyết để cai thuốc thành công phải quyết tâm”.

Hiện nay, trên thị trường có các loại thuốc hỗ trợ việc cai nghiện thuốc lá. Việc dùng thuốc giúp tăng gấp đôi khả năng cai nghiện thành công. Một người chỉ được xác định cai thuốc lá thành công khi đoạn tuyệt hoàn toàn với thuốc lá trong 12 tháng.

C.Đan