Khi trẻ bắt đầu đi học tiểu học, đây là một giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, đánh dấu sự hòa nhập của trẻ với xã hội, với các mối quan hệ mới. Trẻ có thể có nhiều lo lắng khi làm quen với môi trường mới.
 |
Khi trẻ bắt đầu đi học tiểu học, đây là một giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, đánh dấu sự hòa nhập của trẻ với xã hội, với các mối quan hệ mới. Trẻ có thể có nhiều lo lắng khi làm quen với môi trường mới. Do đó, các bậc phụ huynh cần quan tâm để hỗ trợ trẻ, giúp trẻ vượt qua khó khăn ban đầu cũng như phát hiện sớm những rối loạn lo âu của trẻ. Phát hiện sớm và xử trí kịp thời những rối loạn này sẽ giúp trẻ thích ứng tốt với hoàn cảnh xung quanh.
Rối loạn lo âu của trẻ khi bắt đầu giai đoạn đi học
Trẻ sẽ có tâm lý lo sợ khi cha mẹ không ở bên cạnh. Nếu sự sợ hãi này trở nên nặng nề, trẻ dễ bị mắc chứng rối loạn lo âu, kèm theo là trầm cảm, giảm sự chú ý và rối loạn học tập. Trẻ có nhiều nỗi sợ như sợ mất tình yêu của mẹ, sợ bị tổn thương cơ thể, sợ tội lỗi, sợ bị phạt, sợ phải cách xa mẹ. Thường trẻ không chấp nhận khi đổi môi trường từ mầm non sang môi trường đi học tiểu học. Nếu môi trường trở thành mối đe dọa, trẻ sẽ truyền cảm xúc giận dữ về phía cha mẹ. Khi đó cha mẹ nghĩ rằng trẻ không ngoan. Về mặt tâm lý những biểu hiện như vậy là bình thường nhưng nếu kéo dài thì có thể là nguy cơ của bệnh lo âu tuổi nhỏ. Ngoài ra trẻ còn chịu áp lực từ gia đình như muốn con học trước chương trình, học chữ, học ngoại ngữ, học tính toán để giỏi hơn trẻ khác. Điều này khác biệt với đặc điểm tâm sinh lý ở trẻ khiến trẻ khó thích nghi hoặc trở nên lo sợ vì không đáp ứng được mong muốn của cha mẹ.
Khi có rối loạn lo âu, trẻ có biểu hiện ra sao
Những biểu hiện thường gặp là trẻ lo lắng quá mức, không tập trung chú ý. Trẻ không chịu đi học kéo dài, chỉ muốn ở nhà, níu bám cha mẹ, khó hòa nhập môi trường mới. Khi đi ngủ trẻ đòi mẹ hay người có quan hệ gắn bó nằm bên cạnh, có thể trẻ sợ bóng tối, khó ngủ, ác mộng. Trẻ có vẻ buồn, hay kêu khóc, khi khóc trẻ bám vào cha mẹ, nổi cơn giận dữ, có biểu hiện ức chế đến mức câm nín. Đối với giao tiếp trong xã hội, trẻ có thể phản ứng bằng cách khó chịu khi có sự hiện diện của người lạ, trẻ thường từ chối thời gian chơi nhóm, luôn cần có sự đi kèm của người lớn vào trong nhóm bạn. Cơ thể trẻ có thể có các triệu chứng như run tay chân, vã mồ hôi, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, tăng nhịp tim, đỏ mặt, hoảng loạn. Một số trẻ sợ ở nhà một mình, đi vệ sinh phải có cha mẹ dẫn đi. Hậu quả là trẻ thiếu tự tin, nhút nhát và có thể trẻ bị từ chối trong các mối quan hệ bạn bè.
Cha mẹ, gia đình cần làm gì để phòng ngừa rối loạn lo âu ở trẻ
Cha mẹ, gia đình nên xây dựng thói quen cho trẻ tự thực hiện một số công việc trong nhà phù hợp với trẻ, một số kỹ năng tự phục vụ. Trường hợp trẻ cáu giận cần hướng dẫn trẻ cách xử lý trường hợp cụ thể, kiên trì tập thay thế dần các hành vi không tốt. Cha mẹ cần hiểu trẻ, khuyến khích động viên trẻ tham gia các hoạt động xã hội, gia tăng hành vi quyết đoán, khen ngợi những điều tích cực ở trẻ. Cha mẹ, gia đình nên bày tỏ sự tôn trọng, yêu thương trẻ ngay cả khi trẻ bị thất bại. Tránh so sánh, đe dọa, không khuyến khích trẻ khiến trẻ ngại tham gia những hoạt động xã hội hàng ngày. Cha mẹ phải kiên trì, làm đi làm lại nhiều lần những việc trên mới có hiệu quả. Cha mẹ cần phát hiện sớm các dấu hiệu biểu hiện sự lo âu của trẻ tránh chủ quan. Khi có các biểu hiện trẻ bị rối loạn lo âu nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần để có hướng xử trí phù hợp. Việc điều trị bằng các biện pháp tâm lý như nhóm, gia đình, liệu pháp hành vi cho thấy có tác dụng rõ rệt. Cha mẹ và gia đình có thể cùng tham gia trong quá trình điều trị cho trẻ. Tùy theo từng trường hợp trẻ có biểu hiện rối loạn lo âu, sợ hãi, phụ huynh có thể đưa ra tình huống và cùng với trẻ tháo gỡ khó khăn của tình huống. Chẳng hạn nếu trẻ sợ bóng tối, cha mẹ có thể để đèn ngủ trong phòng khi trẻ ngủ hoặc nhắc nhở trẻ mở đèn khi cần.
BS. Tôn Thất Toàn
(Trung tâm Truyền thông GDSK Khánh Hòa)
