Ngăn chặn trục lợi bảo hiểm thất nghiệp

Bảo hiểm thất nghiệp được xem là “phao cứu sinh” của người lao động (NLĐ) bị mất việc khi chờ tìm kiếm công việc mới. Thế nhưng, đã có không ít trường hợp lợi dụng chính sách này để hưởng sai quy định dẫn đến khó khăn khi thu hồi. Do vậy, các ngành chức năng đã và đang tăng cường các giải pháp để thu hồi và ngăn ngừa NLĐ hưởng chế độ sai quy định. 

Nhiều trường hợp hưởng sai quy định

Sau khi chấm dứt hợp đồng lao động với Công ty TNHH Một thành viên Tập đoàn Bia Sài Gòn, ông L.T.B.L (ở phường Phước Hải, TP. Nha Trang) đã đến Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh thực hiện thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp. Qua xác minh hồ sơ, ông L. đủ điều kiện hưởng 8 tháng trợ cấp thất nghiệp. Ông L. đã được trung tâm tư vấn, giới thiệu một số vị trí việc làm mới nhưng không thành. Để duy trì hưởng trợ cấp, hằng tháng, ông L. đều phải thực hiện khai báo về tình trạng chưa có việc làm với cơ quan chức năng. Tháng 9-2024, ông L. đã có việc làm mới tại một công ty khác, nhưng vì thiếu trung thực, ông L. vẫn khai chưa có việc làm để tiếp tục được hưởng trợ cấp. Khi kiểm tra trên hệ thống, cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) phát hiện ông L. đã quay lại thị trường lao động và có phát sinh tham gia BHXH nên bị dừng hưởng trợ cấp. Qua rà soát, ông L. đã hưởng sai chính sách bảo hiểm thất nghiệp với số tiền hơn 6,3 triệu đồng và buộc phải trả lại. 

Người lao động làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh.

Tương tự, sau khi nghỉ việc tại Công ty TNHH May mặc đồ bơi Thống Nhất, ông T.V.B (ở xã Vĩnh Hiệp, Nha Trang) đã đi làm thủ tục hưởng 6 tháng trợ cấp thất nghiệp. Trong quá trình hưởng trợ cấp, ông B. đã tìm được công việc mới, nhưng không trung thực khai báo với cơ quan chức năng để dừng hưởng. Khi ngành chức năng kiểm tra mới phát hiện ông B. đang hưởng trợ cấp thất nghiệp nhưng vẫn phát sinh ký kết hợp đồng lao động và tham gia đóng BHXH tại một công ty khác. Ngay sau đó, ông B. bị buộc ngừng hưởng trợ cấp và yêu cầu trả lại hơn 6 triệu đồng tiền hưởng sai quy định…

Theo báo cáo của Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, từ ngày 1-1-2010 đến 11-11-2024, toàn tỉnh có 1.427 NLĐ hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định buộc phải thu hồi với số tiền gần 7 tỷ đồng. Đến nay, các ngành chức năng đã tích cực vận động, thu hồi được 1.335 trường hợp với số tiền hơn 6,4 tỷ đồng; còn 92 trường hợp đang tiếp tục thu hồi với số tiền hơn 466 triệu đồng. Ông Đặng Quang Giang - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cho biết, chính sách bảo hiểm thất nghiệp được xem là “phao cứu sinh” đối với NLĐ không may bị mất việc làm nhằm giúp họ ổn định cuộc sống trong khoảng thời gian chờ tìm kiếm công việc mới; khuyến khích NLĐ sớm quay lại thị trường lao động. Trước khi ra quyết định cho NLĐ hưởng, đơn vị đều tuyên truyền pháp luật, giải thích rõ về trách nhiệm của NLĐ. Đồng thời, đơn vị đã cảnh báo cho NLĐ không được lợi dụng để hưởng sai quy định. Tuy nhiên, vì lợi ích cá nhân và nhiều lý do khác, đã có không ít người vẫn làm trái quy định. Nguyên nhân hưởng sai quy định là do ý thức chấp hành pháp luật của NLĐ chưa cao, cố tình vi phạm, thậm chí có trường hợp bị phát hiện vẫn không cung cấp hợp đồng lao động để làm thủ tục chấm dứt hưởng trợ cấp. Bên cạnh đó, người sử dụng lao động chưa khai báo kịp thời về biến động lao động để cơ quan chức năng kiểm soát… Từ đó, dẫn đến khó khăn cho công tác thu hồi số tiền NLĐ đã hưởng sai.

Nỗ lực thu hồi và ngăn ngừa phát sinh mới

Trong số 92 NLĐ chưa hoàn trả số tiền hưởng sai quy định có 2 người đã chết, 22 người không liên lạc được, 68 người không hợp tác và khó khăn nộp lại. Tuy nhiên, đây là khoản tiền bắt buộc phải thu hồi, do đó với trường hợp đã chết, ngành chức năng sẽ vận động người thân hoàn trả lại số tiền hưởng sai. Còn với những người không liên lạc được, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh sẽ phối hợp với cơ quan BHXH cập nhật dữ liệu cá nhân lên hệ thống toàn quốc để theo dõi nhằm ngăn chặn việc nhận BHXH 1 lần; nếu trường hợp NLĐ phát sinh đóng BHXH hoặc tiếp tục hưởng trợ cấp thất nghiệp thì hướng dẫn họ hoàn trả khoản tiền đã hưởng sai. Đối với những NLĐ không hợp tác hoặc khó khăn nộp lại tiền hưởng sai, đơn vị sẽ thông báo đến nơi NLĐ đang làm việc để vận động, hướng dẫn họ hoàn trả. Trường hợp NLĐ không đủ điều kiện hoàn trả 1 lần thì sẽ hướng dẫn trả nhiều lần qua tài khoản cho đến khi trả xong…

Ông Đặng Quang Giang cho biết, cùng với thu hồi nợ, đơn vị sẽ tăng cường các giải pháp để ngăn ngừa phát sinh thêm những trường hợp hưởng sai. Trong đó, trung tâm sẽ chú trọng tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho NLĐ và người sử dụng lao động; nâng cao trách nhiệm của người làm công tác tiếp nhận hồ sơ, thông báo tình trạng việc làm hằng tháng để kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi hưởng sai quy định của NLĐ. Cùng với đó, ứng dụng công nghệ thông tin để phát hiện sớm trường hợp NLĐ có việc làm mới nhưng không khai báo dừng hưởng trợ cấp; thường xuyên phối hợp với cơ quan BHXH để kiểm tra, đối chiếu dữ liệu cá nhân NLĐ đang hưởng trợ cấp thất nghiệp có phát sinh đóng mới, hưởng lương hưu, chết… nhằm kịp thời phát hiện hưởng sai… Bên cạnh đó, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội cần tăng cường thanh tra, xử lý nghiêm những doanh nghiệp ký nhưng chậm giao hợp đồng cho NLĐ, không tham gia BHXH hoặc tham gia không kịp thời; với những trường hợp khai báo không trung thực để hưởng sai cần xử lý vi phạm hành chính để đảm bảo tính nghiêm minh…

VĂN GIANG