Hơn 40 năm sưu tầm tư liệu về Bác

Sáng 7-9-1969, ông cùng đồng đội lễ phục trắng tinh, súng K44 lưỡi lê tuốt trần, ngực đeo băng tang lên xe từ Gia Lâm vào Ba Đình - Hà Nội. Hôm đó, cả không gian như bị nén lại; phố phường rủ màu tang tóc; cả rừng người nghẹn ngào trong tiếng khóc. Giọng đọc điếu văn của Bí thư thứ nhất Trung ương Đảng Lê Duẩn: “Vĩnh biệt Người, chúng ta thề…” đọng mãi trong tim ông đến bây giờ!.

Đó là những giây phút không bao giờ quên trong cuộc đời người lính của Thiếu tá Vũ Khắc Đài (sinh năm 1949, quê Ninh Bình, hiện trú phường Vĩnh Hòa, TP. Nha Trang). Đến nhà ông, căn nhà cấp 4 giản dị nhưng đầy ắp tư liệu về Bác Hồ. Ông xúc động nói: “Sưu tầm những tư liệu về Bác cũng là cách để Bác luôn ở trong tim”. Ông đã làm công việc đó hơn 40 năm nay và giờ đây vẫn còn tiếp tục.

Từ nỗi đau lóe lên ước vọng

Ông kể: Năm 1969, khi Sư đoàn 312 thiện chiến của ông đang huấn luyện ở Hòa Bình thì được lệnh hành quân về Gia Lâm, Hà Nội... để tập đứng. Nhiều người kháo nhau: Chắc chuẩn bị duyệt binh! Nhưng rồi chẳng có duyệt binh nào! Ngày 3-9, Sư đoàn được thông báo: Bác Hồ qua đời, đơn vị chuẩn bị vào Ba Đình bảo vệ lễ tang của Bác. Nỗi đau tột cùng, ai nấy đều thốt lên: “Bác ơi!” mà giọng nghẹn ngào, nước mắt giàn giụa. Không khí lễ tang hôm đó gây cho ông cảm giác như có dòng điện cực mạnh chạy trong người. Chàng thanh niên 20 tuổi cùng đồng đội đứng giữa rừng người, rừng cờ hoa tang, cứng đờ người và nghẹn ngào theo giọng đọc điếu văn của đồng chí Bí thư Lê Duẩn: “Đất nước ta, nhân dân ta sinh ra Hồ Chủ tịch và chính Người đã làm rạng rỡ non sông đất nước ta, nhân dân ta...”.

Ông Vũ Khắc Đài (bên trái) cùng bạn cao niên kiểm tra lại các tập tư liệu về Bác.

Sau lễ tang, đơn vị được vào viếng Bác. Hôm sau, ông ra sạp báo, mua vội mấy tờ Nhân dân, Quân đội nhân dân xếp ngay ngắn vào cái cặp nhỏ, cất kín trong ba lô, cùng Đại đội 4, Tiểu đoàn 1 (Phù Thông), Trung đoàn 141 và cả Sư đoàn 312 ra ga Yên Viên lên tàu vào Nghệ An, theo đường 7 sang Lào tham gia chiến dịch Cù Kiệt, quần nhau với giặc suốt hai năm rưỡi trên một chiến trường rộng lớn - cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng. Trên đường hành quân, cũng như lúc xung trận, hành trang của chiến sĩ Vũ Khắc Đài ngoài chiếc ba lô, khẩu súng, còn có cái băng tang và mấy tờ báo tường thuật về lễ tang của Bác. Mỗi lần dừng chân trên đường hành quân, mỗi khi trước giờ xung trận, nhất là sau chiến thắng diệt đồn thù, anh lại lấy báo ra đọc cùng đồng đội, ngắm nghía những bức ảnh trong đó có mình và anh em đơn vị, có linh cữu của Bác Hồ, có đồng chí Lê Duẩn đang đọc điếu văn. Anh thầm hứa với Bác sẽ chiến đấu mưu trí dũng cảm, cùng đồng bào và chiến sĩ cả nước quyết tâm giải phóng miền Nam. Trong bối cảnh đó, từ tâm khảm anh lóe lên ước vọng: Một ngày nào đó anh sẽ sưu tầm, tập hợp các tư liệu về Bác để nghiên cứu, học tập và điều quan trọng hơn là để Bác luôn hiện diện trong trái tim anh!

Sau chiến dịch giải phóng cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, năm 1971, Sư đoàn 312 trở về nước, xây dựng đơn vị chuẩn bị cho những chiến dịch mới. Với Vũ Khắc Đài, ông đươc đơn vị cho đi học văn hóa rồi đào tạo Sĩ quan Kỹ thuật thông tin. Năm 1975, do đang học dở dang nên ông không được tham gia giải phóng miền Nam. Tuy nhiên, sau đó không lâu, Bộ Tư lệnh Binh chủng Thông tin liên lạc đã giao cho ông cùng một đơn vị cơ động vào tiếp quản các cơ sở thông tin của địch từ Quảng Trị đến Vũng Tàu. Năm 1980, ông chính thức về công tác tại Trường Sĩ quan Chỉ huy Kỹ thuật Thông tin ở Nha Trang. Từ đây, ông bắt đầu thực hiện ước mơ của mình là sưu tầm các tư liệu về Bác.

Mong có thêm người hòa chung nhịp đập

Những năm tháng làm việc ở Trường Sĩ quan Chỉ huy Kỹ thuật Thông tin, ông có nhiều cơ hội đọc sách, báo… nên thu thập được khá nhiều tư liệu về Bác. Càng thu thập, tìm hiểu, ông càng thấy Bác vĩ đại, nên ông say mê hơn với công việc này. Cuộc đời của Bác là một kho tư liệu vô giá. Mỗi một sự kiện ông thu thập từ nhiều góc độ của nhiều cơ quan phát hành giúp người đọc có nhận thức đa chiều, sinh động và khách quan.

Năm 1991, ông nghỉ hưu. Tuy cuộc sống đời thường còn bộn bề, nhưng ông vẫn miệt mài sưu tầm những bài báo, cuốn sách, hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông làm đủ cách: Mua, xin, sao chụp, ghi chép... Hàng chục năm nay, ông thường xuyên đặt mua 2 tờ báo “Sự kiện và Nhân chứng” và “Người cao tuổi”. Theo ông, đây là 2 tờ báo có nhiều tư liệu về Bác ngoài báo Nhân dân và Quân đội nhân dân. Ông sắp xếp các tư liệu, sự kiện theo thứ tự thời gian và tập hợp theo từng chủ đề: Bác đối với bộ đội, với thanh, thiếu niên, với đồng bào dân tộc, với nông dân, công nhân, với phụ lão, với Đảng, với miền Nam, với bạn bè quốc tế... Giai đoạn từ buổi sinh thời đến năm 1945, ông hình thành được một tập với 100 trang A4. Từ năm 1946 đến năm 1979, mỗi năm 1 tập. Ngoài ra, ông còn sưu tầm hàng chục cuốn sách và hơn 2.000 bài báo, bức ảnh về Bác Hồ. Theo tư liệu lịch sử, trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Bác đã sử dụng 173 bút danh, đến nay ông Đài sưu tầm được 138 bút danh. Trong đó có những bút danh rất mới, từ trước đến nay ít người nhắc tới như: Hồng Liên (năm 1953), Nguyễn Thao Lược, Tân Trào (năm 1954)... Ông còn có sáng kiến, là dùng tờ lịch treo tường hàng năm để cắt dán tất cả các bài báo của Bác và những bài viết về Bác thành từng tập. Khảo cứu những tư liệu về Bác như bài thơ Bác tặng tướng Nguyễn Sơn có tựa đề Sơn Đệ: Gan cần lớn/Tâm cần tinh tế/Trí vẹn toàn/Hạnh phải thẳng ngay. Thấy báo Lịch sử và Nhân chứng đăng “Hành phải thẳng ngay”, ông viết thư hỏi và đã được tác giả Lê Xuân Đức viết thư trả lời; ngày 19-3-2011 còn cho đăng bài giải thích cặn kẽ đây là chữ “hạnh” chứ không phải chữ “hành”.

Sưu tầm các tư liệu về Bác Hồ đối với Thiếu tá Vũ Khắc Đài bây giờ đã là máu thịt. Ngoài tâm niệm coi đây là món quà dâng lên Bác và để Bác luôn ở trong tim mình, ông còn hy vọng được chia sẻ với bạn bè, đồng chí, đồng đội những giá trị về tinh thần mà ông hun đúc từ Bác. Một vài lần ông đã được mời nói chuyện cho học sinh ở địa phương, dự thi kể chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Hy vọng nhịp đập trái tim của một Bộ đội Cụ Hồ đối với Bác Hồ sẽ được hòa cùng nhịp đập muôn triệu trái tim của cán bộ và nhân dân cả nước.

NGUYỄN XUÂN