Báo chí chân chính không bao giờ lùi bước

Bên cạnh phản ảnh những mặt tốt đẹp của cuộc sống, báo chí là một kênh quan trọng trong việc đấu tranh chống tiêu cực, tệ nạn xã hội...

Bên cạnh phản ảnh những mặt tốt đẹp của cuộc sống, báo chí là một kênh quan trọng trong việc đấu tranh chống tiêu cực, tệ nạn xã hội. Vì thế, nhà báo luôn phải đối mặt với áp lực, cản trở dưới nhiều mức độ, hình thức khác nhau.

Nhà báo Hoàng Thiên Nga và Hoàng Dưỡng là hai trong nhiều cây bút được vinh danh qua nhiều giải thưởng với các loạt bài phóng sự điều tra. Họ cũng là những người đã từng đối mặt với hành vi cản trở tác nghiệp báo chí nghiêm trọng. 2 nhà báo đã có cuộc trao đổi ngắn với phóng viên (PV) Báo Khánh Hòa xung quanh vấn đề này tại buổi tập huấn về “Quy trình xử lý hành chính hành vi cản trở các hoạt động báo chí” diễn ra tại Nha Trang vừa qua.

P.V: Nhà báo có thể kể về trường hợp bị cản trở trong quá trình tác nghiệp?

Nhà báo Hoàng Dưỡng: Năm 2008 khi đang tác nghiệp về đề tài khai thác gỗ lậu tràn làn tại tỉnh Đắk Lắk, tôi bị lâm tặc tấn công, gây tổn hại sức khỏe 12%. Vụ việc thực sự làm tôi bàng hoàng, mặc dù đã chuẩn bị trước về mặt tinh thần đối với nguy cơ bị trả thù.

Nhà báo Hoàng Dưỡng, chuyên viên Phòng Báo chí Xuất bản, Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch Đắk Lắk, thực hiện hàng loạt phóng sự điều tra kêu cứu cho những cánh rừng Tây Nguyên.

Nhà báo Hoàng Thiên Nga: Rạng sáng ngày 21-4-2003, chiếc xe của tôi bị đốt cháy ngay trong sân nhà tại TP. Buôn Mê Thuột, Đắk Lắk. Vụ việc được đăng tải trên nhiều trang tin. Khi thực hiện các đề tài tích cực, nhà báo hiển nhiên nhận được ủng hộ từ các bên liên quan. Ngược lại, khi phanh phui các vụ tiêu cực, vi phạm pháp luật, những điều không tốt đẹp giấu trong bóng tối thì chắc chắn chúng tôi sẽ bị cản trở, phản ứng tiêu cực. Vì thế, khi dấn thân vào nghề này, tôi xác định là sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách, nguy hiểm. Không chỉ bản thân mà cả những người trong gia đình cũng luôn hết sức cảnh giác.

P.V: Những tình huống hiểm nguy như vậy liệu có làm giảm phần nào “sức chiến đấu” bằng ngòi bút của mình?

Nhà báo Hoàng Thiên Nga: 18 năm trong nghề, mảng đề tài tôi đã và vẫn đang thực hiện là phóng sự điều tra từ nguồn tin bạn đọc cung cấp qua các đơn thư khiếu nại, tố cáo… Theo tôi, nghề nào cũng khó khăn, nguy hiểm. Thiên chức của báo chí là đấu tranh cho lẽ phải, cho sự công bằng xã hội. Nhà báo chân chính phải chấp nhận đương đầu với những khó khăn, thử thách. Thử thách, sức ép, khó khăn càng lớn thì càng tôi luyện ý chí, nghị lực thêm sắc bén, mạnh mẽ để không phụ lòng tin yêu của bạn đọc.

Nhà báo Hoàng Thiên Nga, Trưởng Ban Đại diện Báo Tiền Phong, khu vực Tây Nguyên, đạt giải báo chí quốc gia với các phóng sự điều tra nhiều kỳ như “Săn bò tót Ea Sô”, “Mua suất gỗ giá 30 triệu đồng”, “Cuộc chiến rừng và thủy điện”, “Dân nghèo sập bẫy cò ngân hàng”.

P.V: Nhiều nhà báo đã bị cản trở tác nghiệp dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau. Theo kinh nghiệm của mình, làm thế nào để hạn chế tình trạng trên?

Nhà báo Hoàng Thiên Nga: Nhà báo trước hết phải trang bị kỹ năng tự bảo vệ mình, trong đó có việc nắm rõ các quy định pháp luật về bảo vệ quyền tác nghiệp. Thứ hai, phải nhanh nhạy chọn cách tiếp cận ít nguy hiểm nhất. Nếu nhận thấy không thể tiếp cận thông tin trực tiếp thì nhà báo nên chọn “đường vòng”, chuyển hướng sang khai thác những nguồn thông tin khác có liên quan. Với tâm trong sáng, trong cuộc chiến với cái xấu, phi nghĩa, nhà báo sẽ không đơn độc mà luôn được bạn đọc ủng hộ, bảo vệ.

Về biện pháp lâu dài, báo chí phải kiên trì, nỗ lực trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức của xã hội về luật báo chí. Ngoài ra, tòa soạn báo đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc tác động đến các cơ quan chức năng để bảo vệ phóng viên.

Nhà báo Hoàng Dưỡng: Khi báo chí bị cản trở thì xã hội chứ không riêng gì phóng viên sẽ bị thiệt thòi. Để tự bảo vệ mình trước hành vi cản trở, điều quan trọng đầu tiên là nhà báo cần nắm rõ các quy định pháp luật về quyền tác nghiệp, đạo đức nghề nghiệp.... Ngoài ra, cần sự quan tâm, hỗ trợ từ phía chính quyền các cấp, công an, ngành thông tin truyền thông.

Nhà nước cần xử lý nghiêm minh các hành vi cản trở báo chí và công khai các kết quả xử lý đó trên các phương tiện thông tin đại chúng. Điều này góp phần truyền thông đến cộng đồng xã hội về các quy định về hoạt động báo chí. Nghiên cứu cho thấy nhiều trường hợp người dân cản trở báo chí do không nắm được quy định của pháp luật. Thậm chí, một số người đứng đầu các cơ quan nhà nước, có tư cách phát ngôn cho báo chí cũng không nắm được quyền và nghĩa vụ thông tin cho báo chí.

Ngoài ra, báo chí cần làm tốt công tác truyền thông nâng cao nhận thức của mọi người về các quy định pháp luật, trong đó có luật báo chí. Sự vào cuộc đấu tranh của báo chí cần sự bảo vệ của cơ quan chức năng và sự ủng hộ của bạn đọc, góp thêm sức mạnh, để báo chí hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, đẩy lùi cái xấu, tiêu cực, thúc đẩy xã hội phát triển lành mạnh.

Như Thảo - Thế Anh

Ngoại trừ biện pháp hình sự, dân sự, các biện pháp hành chính xử lý việc cản trở hoạt động hợp pháp của báo chí được quy định như sau:

1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo khi đang hoạt động nghiệp vụ đúng pháp luật.

2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi cản trở nhà báo hoạt động nghề nghiệp đúng pháp luật.

3. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Đe dọa, uy hiếp tính mạng nhà báo;
b) Hủy hoại, cố ý làm hư hỏng hoặc thu giữ trái phép phương tiện, tài liệu hoạt động báo chí của nhà báo.

4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc xin lỗi đối với hành vi quy định tại khoản 1, khoản 3 Điều này;
b) Buộc trả lại phương tiện, tài liệu bị thu giữ trái phép đối với hành vi quy định tại điểm b khoản 3 Điều này.
(Điều 6 Nghị định 02/2011/NĐ-CP)

5. Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Cản trở việc cung cấp thông tin cho báo chí của tổ chức, công dân;
b) Không cung cấp thông tin cho báo chí theo quy định tại Điều 7 Luật Báo chí.
(Khoản 1 Điều 8 Nghị định 02/2011/NĐ-CP)