Tôi vẫn còn nhớ rất rõ những chiếc áo dài của má treo trong tủ hồi ấy, mỗi lần mở ra thoảng thơm mùi băng phiến. Chiếc áo dài những năm cuối thập niên 60, cổ cao 3 - 4cm, kiểu "tay ráp", đường nối thân áo với ống tay ở bắp tay. Thân áo dài gần đến gót chân, tà rộng, có chít eo, mặc với quần ống rộng vừa phải, trắng hay đen. Hồi đó tôi thích những chiếc áo dài hoa nhỏ, màu nhã của má hơn những chiếc áo dài màu trơn. Má đi giày cao gót khi mặc áo dài - những đôi giày bít mũi nhọn, gót nhọn.
Tôi vẫn còn nhớ rất rõ những chiếc áo dài của má treo trong tủ hồi ấy, mỗi lần mở ra thoảng thơm mùi băng phiến. Chiếc áo dài những năm cuối thập niên 60, cổ cao 3 - 4cm, kiểu “tay ráp”, đường nối thân áo với ống tay ở bắp tay. Thân áo dài gần đến gót chân, tà rộng, có chít eo, mặc với quần ống rộng vừa phải, trắng hay đen. Hồi đó tôi thích những chiếc áo dài hoa nhỏ, màu nhã của má hơn những chiếc áo dài màu trơn. Má đi giày cao gót khi mặc áo dài - những đôi giày bít mũi nhọn, gót nhọn.
Ba tôi là người đặc biệt, ông yêu vợ và rất ga lăng. Mỗi khi ông đi Sài Gòn, quà mang về cho má là những xấp vải thêu hoa may áo dài rất thời trang. Qua thập niên 70, chiếc áo dài không còn “tay ráp” mà chuyển thành “tay raglan” đến bây giờ, chiều dài quá gối một chút, cổ thấp khoảng 2 - 3cm, bỏ “chít eo” áo.
Hồi đó, má may áo dài ở tiệm Phương Thảo nổi tiếng nhất Nha Trang. Nhớ như in những buổi chiều má dắt tôi đi Nha Trang bằng xe lam. Xuống xe ở trạm Ty Thông tin đường Trần Quý Cáp, hai mẹ con đi bộ đến tiệm vải Phạm Thị Một hay Phạm Thị Hai ở đường Độc Lập (Thống Nhất bây giờ). Trong khi chờ má nói chuyện, chọn vải, tôi tha thẩn trong tiệm và sờ tay hay áp má vào những cuộn vải trên kệ, tận hưởng cảm giác mát lạnh, mịn màng từ vải, thích lắm!
Mùi vải mới theo tôi đến tiệm may áo dài cũng trên đường Độc Lập. Sau đó, thể nào má cũng đưa tôi đến tiệm Hưng Hoa ở góc đường Độc Lập - Công Quán (nay là Yết Kiêu) ăn cái bánh patéchaud và uống chai sữa đậu nành. Tôi còn được đi hai lần như vậy nữa mới xong cái áo dài là ngày hẹn thử áo và cuối cùng là lấy áo. Hồi đó má chỉ có trang phục duy nhất khi đi từ Thành xuống Nha Trang hay đi đám, tiệc là áo dài. Đi chợ, má mặc quần đen với áo kiểu, cùng thời má rất ít người mặc quần tây. Phải đến giai đoạn dì Út tôi, thua má 6 tuổi, do dì đi làm công sở nên tôi thấy dì có mặc quần tây hay váy túm với áo vest.
Chiếc áo dài cũng trải qua nhiều thăng trầm theo dòng thời gian. Thời bao cấp khó khăn, hiếm thấy chiếc áo dài ngay cả trên bục giảng, chắc cũng gần 2 thập niên. Chỉ có đám cưới mới dám may áo dài vì đắt tiền và sau đó ít có dịp mặc đi đâu.
Tôi nhớ không nhầm thì mãi đến cuối thập niên 90, chiếc áo dài mới thịnh hành trở lại, vẫn kiểu truyền thống mặc trong những dịp long trọng: cổ thấp, dài quá gối một chút, không chít eo, quần ống rộng 40cm. Sau đó mới nở rộ kiểu mặc nguyên bộ, áo quần cùng vải. Rồi trở lại kiểu chít eo, áo dài gần chấm gót…
Năm 2004, nhân dịp lãnh giải thưởng cuộc thi bút ký “Khánh Hòa 350 năm”, tôi may chiếc áo dài ở tiệm may nổi tiếng Nha Trang là Sơn Nữ Đà Lạt. Bộ áo dài này 15 năm sau tôi vẫn còn mặc được và không lỗi mốt.
Theo ý tôi, chiếc áo dài truyền thống giờ đây đẹp, lượt là, tha thướt hơn xưa nhiều lắm và là trang phục tạo dáng đẹp nhất. Vóc người đẹp, áo dài lộ rõ đường cong; vóc người chưa chuẩn, áo dài che bớt khuyết điểm nếu biết chọn vải. Thêm nữa, hằng hà sa số vải lụa, tơ, thun với các mẫu: thêu, vẽ 3D, in, hoa văn…
Thời hiện đại, người thiết kế cải tiến chiếc áo dài thành áo “công nghiệp may sẵn” với dây kéo sau lưng, không phải cài nút bên hông, dễ dàng chọn mua mà không phải chờ may như ngày xưa. Thậm chí áo dài còn được bán online. Người bán tư vấn qua mạng, chiều cao, cân nặng, vòng eo của khách và cho size áo. Khách nhận hàng mặc vừa vặn, thẳng thớm cứ như họ may cho riêng mình vậy. Còn thêm nhiều kiểu dáng áo dài cách tân ngắn đến đầu gối, cổ tròn, cổ rộng, cổ cao… mặc với quần tây ống túm hay với váy làm cho sắc màu lễ hội, ngày Tết càng thêm phong phú.
Những chiếc áo dài má vẫn còn giữ đến bây giờ, nhưng không treo mà xếp lại vì không còn mặc được nữa. Thỉnh thoảng nhắc đến những chiếc áo ba đi Sài Gòn mua về, gương mặt má sáng lên, hạnh phúc.
Mỗi lần giở tủ áo của má, kỷ niệm lại ùa về. Tôi nhớ những chiều thong thả má dắt tôi đi xe lam từ Thành xuống Nha Trang may áo dài, cái bánh patéchaud và chai sữa đậu nành thật ngon ở tiệm Hưng Hoa. Một thời Nha Trang xưa đẹp và êm đềm quá đỗi!
ĐÀO THỊ THANH TUYỀN
