Những người “giữ lửa” truyền thống

Giữa nhịp sống hiện đại, nhiều già làng người Raglai ở xã Đông Khánh Sơn vẫn gìn giữ và phát huy nghề truyền thống với các sản phẩm gắn với sinh hoạt thường ngày như làm đàn Chapi, nỏ, đan gùi... Với họ, đó còn là trách nhiệm với các giá trị được thế hệ đi trước trao truyền lại.

Người giữ hồn xưa

Già làng Mấu Xuân Điệp - người có uy tín ở thôn Tà Nỉa được xem như “cây cao, bóng cả” nơi vùng cao Đông Khánh Sơn. Trò chuyện với chúng tôi, già Điệp khẳng định: “Từ xa xưa, đàn Chapi là nhạc cụ không thể thiếu trong gia đình người Raglai. Chapi gắn kết bao thế hệ trong gia đình, buôn làng, lưu giữ nếp sống văn hóa của đồng bào Raglai. Thế hệ chúng tôi ngày trẻ say mê, rồi theo những người già học cách làm đàn, chơi đàn Chapi và đan gùi, làm nỏ”.

Già làng Mấu Xuân Điệp biểu diễn đàn Chapi.

Theo chia sẻ của già Điệp, đàn Chapi phải được làm từ lồ ô không quá già, được cắt từng đốt, phải phơi khô đúng độ. Khi chế tác đàn, phải tỉ mẩn đục lỗ, tạo bộ dây đàn trên thân lồ ô, không được để đứt... Không chỉ làm đàn Chapi, già Điệp còn rất khéo trong việc đan gùi, làm nỏ… Những nhạc cụ, sản phẩm thủ công mà già Điệp làm ra vốn dĩ là những vật dụng trong sinh hoạt thường ngày của đồng bào Raglai, nhưng theo sự phát triển của xã hội, người Raglai bây giờ ít sử dụng. Số người biết làm những vật dụng này chủ yếu là người già, nhưng cũng rất ít. Vì thế, những dịp lễ hội, già Điệp lại được mời đi trình diễn chế tác và biểu diễn đàn Chapi hay tái hiện cách thức đan gùi, làm nỏ để đưa các nhạc cụ, sản phẩm thủ công truyền thống của người Raglai đến với du khách gần xa. Mỗi khi các thanh niên trong thôn, trong xã tìm đến học cách làm, già đều vui vẻ nhận lời. Bởi theo lý giải của già Điệp, đây là tín hiệu vui khi nghề truyền thống của người Raglai được giới trẻ gìn giữ và được phát huy khi đưa vào phục vụ du lịch.

Được trao truyền, tiếp nối

Ông Mấu Hồng Luyễn - người có uy tín ở thôn Chi Chay cũng là người đã dành nhiều tâm huyết giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Đông Khánh Sơn bằng việc duy trì nghề thủ công truyền thống của người Raglai tại địa phương... Với các nguyên liệu chủ yếu là mây tre, qua đôi tay khéo léo của già Luyễn, những dụng cụ phục vụ cho cuộc sống, sản xuất thường ngày như: Gùi, nia, mẹt, ná, nỏ…; các loại nhạc cụ truyền thống đã trở thành những món quà lưu niệm cho du khách, để du khách có thể hiểu thêm về nét văn hóa, những hoạt động gắn với đời sống, sản xuất của người Raglai. Ông Luyễn tâm sự: "Tôi mong muốn có nhiều người trẻ yêu thích, học cách làm các nhạc cụ, sản phẩm thủ công truyền thống; ngày càng nhiều du khách đến trải nghiệm đời sống, văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Đông Khánh Sơn. Khi ấy mạch nguồn truyền thống bao đời của người Raglai sẽ được trao truyền, tiếp nối".

Ông Nguyễn Ngọc Danh - Phó Chủ tịch UBND xã Đông Khánh Sơn cho biết: “Hiện nay, vùng đồng bào dân tộc Raglai ở địa phương còn ít già làng, người có uy tín như các ông Mấu Xuân Điệp, Mấu Hồng Luyễn biết chế tác và chơi đàn Chapi cũng như giữ nghề đan lát truyền thống của người Raglai. Thời gian qua, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó đã mở nhiều lớp truyền dạy cách chơi nhạc cụ truyền thống, cách làm các sản phẩm thủ công truyền thống của người Raglai cho thế hệ trẻ. Việc các già làng truyền dạy nghề truyền thống cho thanh niên không chỉ góp phần giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống, mà còn góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của người dân địa phương. Thời gian tới, địa phương tiếp tục đẩy mạnh quảng bá, giới thiệu sản phẩm thủ công truyền thống của người Raglai cho du khách khi đến với xã Đông Khánh Sơn, qua đó góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa tốt đẹp, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn xã”.

HẢI LĂNG