Bất cập chính sách hỗ trợ nghệ nhân

Ngày 28-10-2015, Chính phủ ban hành Nghị định 109 về việc hỗ trợ đối với nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn. Thế nhưng, sau hơn 6 năm Nghị định 109 có hiệu lực, toàn tỉnh chỉ có 1 nghệ sĩ ưu tú được hưởng chế độ.

Ngày 28-10-2015, Chính phủ ban hành Nghị định 109 về việc hỗ trợ đối với nghệ nhân nhân dân (NNND), nghệ nhân ưu tú (NNƯT) có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn. Thế nhưng, sau hơn 6 năm Nghị định 109 có hiệu lực, toàn tỉnh chỉ có 1 NNƯT được hưởng chế độ.

Khó tiếp cận chính sách

Qua 2 đợt xét danh hiệu NNND, NNƯT của Nhà nước vào các năm 2015, 2018, trên địa bàn tỉnh có 8 nghệ nhân được Chủ tịch nước tặng danh hiệu NNƯT, trong đó có 1 NNƯT được thăng hạng tặng danh hiệu NNND. Hiện tại, trên địa bàn tỉnh chỉ còn 4 NNƯT và 1 NNND, 3 người khác đã qua đời vì tuổi cao, sức yếu. Trong đợt xét danh hiệu NNƯT, NNND lần thứ 3 vào năm 2021, toàn tỉnh có 8 nghệ nhân đang được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch hoàn tất hồ sơ để trình Chủ tịch nước phê duyệt. Nhìn tổng thể, lực lượng nghệ nhân đang nắm giữ, thực hành các loại hình nghệ thuật trình diễn, ngữ văn dân gian trên địa bàn tỉnh rất nhiều, nhưng số lượng nghệ nhân được tặng danh hiệu NNƯT, NNND lại rất ít.

Điều đáng nói, ngoài 3 NNƯT đã qua đời, trong số các nghệ nhân đã được tặng danh hiệu mới chỉ có NNƯT Cao Thị Thanh (huyện Khánh Sơn) được hưởng chế độ theo Nghị định 109 với mức hưởng 850.000 đồng/tháng. Các NNƯT khác như: Mấu Quốc Tiến, Cao Thị Quang (huyện Khánh Sơn), Kiều Thị Hương (TP. Nha Trang) và NNND Trần Rí (huyện Vạn Ninh) chưa được hưởng chế độ hỗ trợ nghệ nhân. Nguyên nhân chính là bởi những nghệ nhân này đang hưởng các chính sách khác như: chế độ hưu trí, người có công với cách mạng, người cao tuổi, người khuyết tật, hộ nghèo…

Việc quy định các NNƯT, NNND đã được hưởng các chính sách khác thì không được hưởng chế độ hỗ trợ nghệ nhân là một điều bất cập, cứng nhắc, khiến các nghệ nhân khó tiếp cận được chính sách này. Đó là chưa kể đến việc quy định độ tuổi, mức thu nhập bình quân đầu người và một loạt quy định khác gây khó khăn cho các nghệ nhân có thể tiếp cận với nguồn kinh phí hỗ trợ từ 700.000 đồng đến 1 triệu đồng/tháng.  

Cần xây dựng nghị quyết riêng của tỉnh

Theo ông Mấu Thái Cư - Bí thư Huyện ủy Khánh Sơn, Khánh Hòa đã triển khai thực hiện nghị định của Chính phủ từ rất sớm, nhưng hiệu quả, lợi ích mang lại cho các nghệ nhân còn rất ít. Chính sách này chưa động viên, khuyến khích được các nghệ nhân. Qua thực tế của huyện Khánh Sơn, mỗi khi huyện hay tỉnh có sự kiện, hoạt động văn hóa cần sự tham gia của các nghệ nhân, địa phương cũng không có kinh phí để bố trí xe đưa đón, bồi dưỡng cho nghệ nhân tham gia. Nên chăng, tỉnh cần có cơ chế, chính sách riêng đối với các nghệ nhân dân gian nói chung và những người đã được vinh danh NNƯT, NNND nói riêng.

Cùng quan điểm trên, bà Lê Thị Mai Liên - Trưởng ban Dân tộc HĐND tỉnh cho rằng, chúng ta đang thiếu cơ chế đặc thù đối với những hoạt động văn hóa, nên việc thực hiện luôn bị trói buộc trong những cơ chế, chính sách của Trung ương. Ngay với chính sách hỗ trợ NNƯT, NNND theo Nghị định 109, mới đọc qua đã thấy rất nhiều bất cập đối với việc triển khai thực hiện. Sở Văn hóa và Thể thao nên rà soát lại những vấn đề còn bất cập trong thực hiện chính sách đối với ngành, trong đó có chính sách đối với các NNƯT, NNND để tham mưu, đề xuất với UBND tỉnh trình HĐND tỉnh xem xét, thông qua các nghị quyết liên quan.

Liên quan đến nội dung này, ông Lê Văn Hoa - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao cho biết, sở đã nhiều lần đề xuất, kiến nghị về vấn đề này, nhưng đến nay vẫn chưa tháo gỡ được. Qua tìm hiểu, ở một số tỉnh, thành khác trong nước đã ban hành những nghị quyết riêng dành cho các nghệ nhân nhằm bảo đảm quyền lợi, nâng cao tinh thần trách nhiệm và khuyến khích các NNƯT, NNND tiếp tục gắn bó, cống hiến, truyền dạy những giá trị, tinh hoa văn hóa, nghệ thuật truyền thống của bản thân đang nắm giữ.

Vấn đề kiến nghị để sửa đổi Nghị định 109 là điều rất khó khả thi. Nên chăng chúng ta cần sớm triển khai các bước để hướng tới việc HĐND tỉnh ban hành nghị quyết về chế độ hỗ trợ đối với các nghệ nhân dân gian nói chung và những nghệ nhân đã được phong tặng danh hiệu nói riêng. Có như thế mới mong tháo gỡ được những vướng mắc, cũng như thiết thực tôn vinh, quan tâm đến đời sống của các NNƯT, NNND.

Giang Đình