Những khúc ca rực nắng Ba Đình

Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Hình ảnh biển người đứng chật quảng trường, trong rừng cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới lắng nghe từng câu nói của vị lãnh tụ kính yêu ....

Ca khúc Ba Đình nắng (thơ: Vũ Hoàng Địch, nhạc: Bùi Công Kỳ) không khác gì một cuốn phim tư liệu đặc tả lại ngày lịch sử thiêng liêng của dân tộc: Gió vút lên ngọn cờ trên kỳ đài phơi phới. Gió vút lên đây bao nguồn sống mới dạt dào. Tôi về đây lắng nghe bao tiếng gọi. Của mùa thu cách mạng, mùa vàng sao. Tôi về đây trong nắng nhớ thu nào. Sao vàng mọc, muôn sao vàng tung cánh… Mỗi lần nghe những câu hát ấy, ai ai cũng thấy rạo rực, ngỡ như mình được hòa vào dòng người bước đi rầm rập dưới nắng thu vàng Hà Nội, trong gió thu lồng lộng thổi lá cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới. Trong phút giây lâng lâng diệu kỳ hít thở bầu không khí tự do, tâm hồn của nghệ sĩ bay bổng vẽ nên cảnh tượng diệu kỳ: Ba mươi sáu phố phường hôm ấy là những nhánh sông đỏ bóng cờ. Chói lọi sao vàng hoa vĩ đại. Năm cánh xòe trên năm cửa ô. Những lời ca đầy khơi gợi khiến người nghe có cảm giác như sắc đỏ của quốc kỳ đã nhuộm thắm cả một không gian rộng lớn, rực rỡ cả thủ đô.

Tiết mục hát múa ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh của Đoàn Ca múa nhạc Hải Đăng

Trong khung cảnh rực rỡ đó, Bác Hồ với bộ ka ki đã bạc với gió sương xuất hiện trên kỳ đài giữa tiếng reo vui của quốc dân đồng bào: Hoan hô! Ta đón cha về, đón trong nắng vàng tươi ngày độc lập. A ha! Có tiếng người reo, sao vàng vừa mọc. Cha hiện lên giọng nói hẹn thành công: Tôi nói đồng bào nghe rõ không?. Trong lễ Tuyên ngôn độc lập năm ấy, vì sợ người dân không quen nghe giọng xứ Nghệ, Bác Hồ đã hỏi: “Tôi nói, đồng bào nghe rõ không?”. Câu hỏi giản dị ấy đã làm ấm lòng muôn triệu quốc dân đồng bào, và đáp lại là tiếng “Có ạ” rền vang khắp quảng trường. Chi tiết ấy đã được nhà thơ Vũ Hoàng Địch đưa vào thơ, nhạc sĩ Bùi Công Kỳ phổ thành câu hát rất mềm mại, hát mà như nói, thủ thỉ ân tình. Ngay từ phút giây ấy, muôn triệu người dân Việt đã thấy: Người hiện thân sức mạnh của hòa bình. Mỗi lần ngang qua quảng trường Ba Đình rực nắng, người Việt lại nhớ đến thời khắc lịch sử đó: Chiều nay về lòng ta vẫn nhớ, tiếng Cha già xen lẫn tiếng hoan hô. Bài hát khép lại với một niềm tin phơi phới về thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc:… Tôi về đây, lắng nghe trên quảng trường tiếng bước. Anh thương binh trong chiều vàng ca hát trên đường. Nhìn cờ trên kỳ đài phấp phới anh thầm tin sắp tới Thu nào. Thu ngày mai, Thu thanh bình đời đời sẽ hết điêu linh. Thu ngày mai, Thu chiến thắng cờ vươn lên trong nắng hồng tươi.

Theo nhạc sĩ Bùi Công Kỳ, ngay sau ngày 2-9-1945, ông đã nung nấu viết một ca khúc về sự kiện lớn lao này nhưng ông cứ loay hoay mãi không biết nên bắt đầu từ đâu. Năm 1947, ông đọc được bài thơ Ba Đình nắng của nhà thơ Vũ Hoàng Địch với những ý tứ rất sâu sắc, lời thơ giàu hình ảnh nên đã quyết định phổ nhạc bài thơ. Bài hát từng được nghệ sĩ Trần Khánh thể hiện thành công, được nhiều người yêu thích.

Không trực diện ghi lại lễ Tuyên ngôn độc lập như Ba Đình nắng, nhưng bài hát Ca ngợi Hồ Chủ tịch của nhạc sĩ Văn Cao vẫn khiến người nghe nhớ về thời khắc trọng đại và thiêng liêng ấy. Người về đem tới ngày vui. Mùa thu nắng tỏa Ba Đình. Với tiếng Người còn dịu dàng như tiếng đất trời. Người về đem tới xuân đời. Từ đất nước cằn, từ bùn lầy cả cuộc đời vùng lên… Theo họa sĩ Văn Thao (con trai nhạc sĩ Văn Cao), ngày 2-9-1945, nhạc sĩ đứng trong hàng ngũ Việt Minh cùng với hàng vạn đồng bào hướng lên khán đài lắng nghe giọng đọc của Bác. Hình ảnh đồng bào đứng im lặng nghe từng lời của Bác khiến ông rất xúc động, nên khi viết ca khúc ông đã chọn hình ảnh để mở đầu khúc hát ngợi ca vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc. Điều khá đặc biệt, khi viết ca khúc này, ông chưa một lần được gặp Bác, ông đã đi nhiều nơi trong chiến khu, tiếp xúc với người dân, hỏi chuyện bộ đội để cảm nhận tình cảm mà mọi người dành cho Bác. Sau chuyến đi khắp núi rừng Việt Bắc, chứng kiến tình cảm thực sự mà nhân dân dành cho Bác Hồ, ông đã hiểu vai trò không gì có thể thay thế được của Bác đối với dân tộc Việt Nam. Ngay sau đó, nhạc sĩ Văn Cao nhanh chóng hoàn thành ca khúc và giới thiệu đến công chúng nhân dịp sinh nhật của Bác năm 1949. Đến bây giờ, Ca ngợi Hồ Chủ tịch vẫn là một trong những ca khúc thành công nhất về Bác Hồ.

71 năm đã qua kể từ ngày 2-9-1945, hôm nay, nghe lại bài hát Ba Đình nắng và Ca ngợi Hồ Chủ tịch, lòng ta vẫn nguyên vẹn cảm xúc về ngày lịch sử trọng đại nhất của dân tộc.

THÀNH NGUYỄN