Tem về thương binh - anh hùng - liệt sĩ là những trang sử vàng của tem bưu chính Việt Nam. Về chủ đề này, ngành Bưu điện Việt Nam có trên 25 bộ với 51 mẫu tem trong nhiều giai đoạn lịch sử oanh liệt của dân tộc.
Tem về thương binh - anh hùng - liệt sĩ là những trang sử vàng của tem bưu chính Việt Nam. Về chủ đề này, ngành Bưu điện Việt Nam có trên 25 bộ với 51 mẫu tem trong nhiều giai đoạn lịch sử oanh liệt của dân tộc.
Khởi đầu là 2 mẫu tem của Indochine được in đè dòng chữ “Việt Nam dân chủ cộng hòa”, “Binh sĩ tử nạn” giá tiền “20c + 3 đồng” và “15c + 5 đồng” trên 2 tem in hình giáo sĩ Bá Đa Lộc và tem hình ngôi nhà thờ, bản đồ Indochine do họa sĩ Bùi Trang Chước vẽ… Bộ tem được phát hành theo Sắc lệnh 164 ngày 26-8-1946 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa. Bộ tem 2 mẫu in đè (dùng tạm thời) được bán ra nhiều trong cuộc vận động giúp binh sĩ tử nạn của Tổng bộ Việt Minh tổ chức ngày 17-11-1946 tại Nhà hát lớn Hà Nội; Bác Hồ đã tham dự tại đây và Người đã cởi chiếc áo chống rét đang mặc để tặng binh sĩ… Khách tham dự và đồng bào gom góp nhiều vật phẩm, tiền bạc, cùng với tiền thu về từ hàng trăm bộ tem bán ra, được đưa vào quỹ Cứu quốc - giúp binh sĩ ngoài mặt trận.
 |
| Trang tem Anh hùng - Liệt sĩ |
Kể từ ngày 2-9-1946 bộ tem bưu chính đầu tiên của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, cho đến nay số lượng tem về thương binh - anh hùng - liệt sĩ đã phát hành khá phong phú với 49 mẫu tem thuộc 3 loại tem. Trong đó, tem thương binh (có giá và không giá), tem quân đội (có giá và không giá) dùng để cấp phát cho thương binh và binh sĩ tại ngũ quân đội nhân dân. Loại tem thứ 3 là tem kỷ niệm. Căn cứ theo nội dung, hình ảnh và lịch sử…, giới sưu tập tem thường chia thành 2 chương: “Thương binh” và “Anh hùng - liệt sĩ” trong một bộ sưu tập tem về chuyên đề này.
Chương 1: Tem thương binh: có 13 bộ với 18 mẫu tem. Mẫu tem đầu tiên về thương binh được phát hành ngày 1-5-1958, hình ảnh trên tem là tấm huy hiệu hình tròn giữa cành nguyệt quế có 2 chữ “thương binh”, phía trên là sao vàng trên nền đỏ. Tem thời ấy in chữ Bưu điện - Việt Nam (không giá) do họa sĩ Bùi Trang Chước thiết kế. Cùng với lối thiết kế này có thêm 3 mẫu tem phát hành vào những năm: 1963, 1969 và 1975.
Hình ảnh những chiến sĩ thương binh từ chiến trường trở về được hậu phương chăm sóc, phục hồi sức khỏe tiếp tục tham gia sản xuất như: các mẫu tem thương binh đạp guồng nước trên đồng ruộng, điều khiển máy bơm nước, máy tiện… và hình ảnh thầy giáo thương binh; thiếu nhi tặng hoa chú thương bệnh binh ngồi xe lăn… Các mẫu tem được phát hành vào những năm: 1959, 1961, 1973, 1984… do các họa sĩ: Nguyễn Văn Khanh, Bùi Trang Chước, Trần Huy Khánh, Nguyễn Thế Vỵ, Bích Ngọc thiết kế.
 |
| Trang tem Thương binh |
Chương 2: Tem anh hùng - liệt sĩ: có 11 bộ với 31 tem. Mẫu tem đầu tiên là bộ tem Cù Chính Lan - anh hùng liệt sĩ đánh xe tăng của quân Pháp trên đường 6 - Hòa Bình. Bộ tem gồm 7 mẫu cùng hình ảnh khác màu đổi giá, do họa sĩ Bùi Trang Chước thiết kế, phát hành tháng 6-1956. Tiếp đó, ngày 3-11-1956, Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem 4 mẫu khác màu đổi giá mang chân dung anh hùng liệt sĩ Mạc Thị Bưởi. Nhiều năm sau, Bưu điện Việt Nam còn phát hành tem các anh hùng liệt sĩ như: Lý Tự Trọng, Võ Thị Sáu, Nguyễn Thị Nghĩa, Kim Đồng, Phan Đình Giót, Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Viết Xuân… Các mẫu tem đều mang chân dung và đặc tả cảnh chiến đấu của các anh hùng, liệt sĩ.
Để thể hiện sự tri ân, đền ơn đáp nghĩa, ghi công của các anh hùng, liệt sĩ có 4 mẫu tem tiêu biểu, đó là mẫu tem tượng đài Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ và 3 mẫu tem mang hình ảnh đài “Tổ quốc ghi công”, tượng đài “Chiến sĩ cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”, tượng đài “Thủ đô kháng chiến - 19-12-1946” phát hành vào các năm 1972, 1992 và 1976, do các họa sĩ: Nguyễn Thế Vỵ, Nguyễn Thị Sâm và Trần Thế Vinh thiết kế.
Tem về công trình đền thờ các anh hùng, liệt sĩ tiêu biểu như: mẫu tem Đền tưởng niệm liệt sĩ Bến Dược tại Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh.
PHẠM KHÁNH HỒNG
