Đó là 2 biểu tượng trong 2 bài hát về 2 liệt sĩ anh hùng một thời: Võ Thị Sáu và Lê Thị Hồng Gấm. Chính nhờ có âm nhạc mà hình ảnh của các chị mãi mãi sống cùng trái tim chúng ta.
Đó là 2 biểu tượng trong 2 bài hát về 2 liệt sĩ anh hùng một thời: Võ Thị Sáu và Lê Thị Hồng Gấm. Chính nhờ có âm nhạc mà hình ảnh của các chị mãi mãi sống cùng trái tim chúng ta.
Cháy mãi mùa hoa người nữ anh hùng
Chính nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn cũng không nghĩ rằng hình ảnh hoa lê-ki-ma mà ông sáng tạo nên lại thành biểu tượng của một con người anh hùng, của miền Nam yêu thương! Đó là năm 1957, miền Nam đang bị chế độ Diệm - Nhu khủng bố tàn khốc với người cách mạng không tập kết. Với trái tim đa cảm của một nhạc sĩ nên khi nghe tin một người con gái mới hơn 16 tuổi ở vùng đất đỏ Bà Rịa xa xôi đã chiến đấu như một cảm tử quân giết ác ôn, nên bị bắt đày ra Côn Đảo và bị tử hình đúng vào dịp mùa xuân, nhạc sĩ thực sự xúc động. Tác giả bài hát “Quê em miền trung du” ngày nào bắt tay viết: “Mùa hoa lê-ki-ma nở ở quê ta miền đất đỏ/Thôn xóm vẫn nhắc tên người anh hùng/Đã chết cho mùa hoa lê-ki-ma nở”. Hình ảnh hoa lê-ki-ma mà sau này người ta nói là cây trứng gà, chính tác giả cũng không biết nó là hoa gì. Tuy nhiên, là tác phẩm nghệ thuật về anh hùng ca thì cần có tính biểu tượng, dù là tưởng tượng. Điều đó sau này cũng rơi vào tác phẩm Rặng trâm bầu của nhạc sĩ Thái Cơ khi tác giả chưa từng thấy cây trâm bầu nhưng vẫn đưa nó thành biểu tượng anh hùng ở miền Nam. Với Nguyễn Đức Toàn, vốn là họa sĩ nên ông rất chú trọng đến màu sắc tương phản. Vì quê chị Sáu ở vùng đất đỏ Bà Rịa, mái tóc thiếu nữ 16… thì phải lấy hoa lê-ki-ma làm điểm nhấn. Do vậy bài hát có loại hoa “hư ảo” này.
 |
| Tượng đài Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu tại Đất Đỏ, Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Internet |
Cho đến tận bây giờ, khán thính giả vẫn công nhận Biết ơn chị Võ Thị Sáu là tác phẩm âm nhạc về chủ đề anh hùng liệt sĩ hay nhất, bởi lẽ tác giả thể hiện giai điệu tự sự da diết tới cháy bỏng, vừa thơ vừa bi hùng. Lúc biểu tượng “Người thiếu nữ ấy như mùa xuân/Chị đã dâng cả cuộc đời để chiến đấu với bao niềm tin”, khi hiện thực “Dù hoa lê-ki-ma nở, mộ xanh vẫn còn nức nở”. Chị Sáu linh thiêng từ lúc hy sinh cho tới tận hôm nay chính là vì chị mất lúc còn quá trẻ. Có một chi tiết là mãi đến năm 2000 người ta mới trồng bên mộ chị Sáu tại Côn Đảo một cây lê-ki-ma, mà phải lấy từ quê hương đất đỏ của chị thì cây mới sống, nở hoa ra trái. Với Nguyễn Đức Toàn, như một dự báo kỳ diệu mà day dứt bởi phải mất hơn 30 năm sau khi bài hát ra đời, tác giả mới làm trọn câu hát “Mùa xuân lan tràn xứ sở/Tôi đến hát trước nấm mồ chôn sâu người nữ anh hùng”, đó là viếng chị Sáu ở Côn Đảo!
Vẫn mãi tung bay cánh chim Hồng Gấm
Nhiều người rất ngạc nhiên khi biết bài hát về liệt sĩ Lê Thị Hồng Gấm là của nhạc sĩ Phạm Tuyên, nhưng nghe giai điệu thì hiểu ngay, vì ông rất sở trường dòng nhạc tươi trẻ, giai điệu nhanh, hồn nhiên. Bài hát Những cánh chim Hồng Gấm thực sự rộn ràng bước chân mọi người với trái tim dào dạt lạc quan: “Dâng tuổi xuân cho đất nước quê hương/Tấm gương Hồng Gấm kiên trung trong sáng yêu thương/Ta như cánh chim tung bay, vượt qua giông tố mịt mùng/Và mỗi chúng ta hãy là một Hồng Gấm anh hùng”.
Bài hát ra đời vào năm 1971, chỉ ít tháng sau khi Mặt trận giải phóng miền Nam truy tặng danh hiệu anh hùng đối với người con gái du kích đất Tiền Giang Lê Thị Hồng Gấm đã anh dũng chọn lấy hiểm nguy cho mình để cứu đồng đội. Chị Hồng Gấm chiến đấu ngoan cường với quân giặc trên 2 chiếc trực thăng vũ trang trước khi hy sinh trên cánh đồng quê hương. Theo các du kích miền sông Cửu Long thì đó là hành động cực kỳ anh hùng, vì tương quan lực lượng quá chênh lệch, chưa kể đấy là một người phụ nữ chưa tròn 18 tuổi! Chị là anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân đầu tiên của tỉnh Tiền Giang lúc đó. Giáo sư Ánh Tuyết, vợ của nhạc sĩ Phạm Tuyên kể, khi nghe chiến công của chị trên Đài Tiếng nói Việt Nam, nhạc sĩ Phạm Tuyên rất xúc động, về nhà ông viết ngay “Những cánh chim Hồng Gấm” theo đúng phong cách hành khúc của mình. Bài hát thể hiện sự tươi trẻ của lớp anh hùng mới, giai điệu trong sáng cứ ngân nga mãi trong lòng người không dứt được: “Và mỗi chúng ta hãy là một Hồng Gấm anh hùng/Ôi Tổ quốc ta thiết tha mến yêu”.
Thật kỳ diệu, 2 bài hát cách nhau đúng 14 năm viết về những người phụ nữ anh hùng với phong cách khác nhau nhưng vẫn chung một điều: lay động mãi trái tim muôn người.
DƯƠNG TRANG HƯƠNG
