Ca ngợi những giá trị nhân văn bất hủ

Nằm trong những hoạt động kỷ niệm 70 năm cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Xô Viết, tối 6-11, trong chương trình phim cuối tuần trên kênh VTV1, Đài Truyền hình Việt Nam sẽ gửi tới khán giả bộ phim kinh điển của điện ảnh Liên Xô - “Bài ca người lính”. Trải qua hơn nửa thế kỷ, “Bài ca người lính” vẫn có sức lay động con tim của biết bao thế hệ khán giả trên toàn thế giới bởi những giá trị nhân văn bất hủ.

“Đây là con đường dẫn vào thị trấn. Những người rời khỏi làng chúng tôi và những người sau đó trở về nơi họ sinh ra đã từng đi dọc con đường này. Bà ấy không chờ ai. Người bà ấy thường đợi - đứa trai Alyosha đã không trở về từ chiến tranh. Cậu ấy được chôn cách xa nơi cậu ấy đã sinh ra, gần một thị trấn có cái tên nước ngoài. Người ở đó hàng ngày mang hoa đến nấm mộ của cậu ấy. Họ gọi cậu là người lính Nga - một anh hùng, một giải phóng quân. Nhưng với bà ấy, cậu chỉ đơn giản là một đứa con trai - người mà bà hiểu rất rõ ngay từ khi cậu sinh ra cho tới ngày cậu lên đường ra mặt trận. Cậu ấy là bạn của chúng tôi, chúng tôi sẽ kể câu chuyện của cậu ấy - một câu chuyện không phải ai cũng biết, ngay cả mẹ cậu ấy”. Đạo diễn Grigori Chukhrai đã dẫn dắt mọi người vào câu chuyện phim Bài ca người lính của mình bằng những lời văn giàu xúc cảm như vậy.

Bai ca nguoi linh1: Một cảnh trong phim “Bài ca người lính”

Năm 1959 đã đánh dấu sự ra đời một tác phẩm nghệ thuật mà sau này tầm ảnh hưởng của nó có khả năng “công phá” mọi hàng rào định kiến của giới nghiên cứu, phê bình điện ảnh phương Tây đối với các tác phẩm của điện ảnh Liên Xô. Bài ca người lính cùng với các phim như: Khi đàn sếu bay qua (đạo diễn Mikhail Kalatozov), Số phận một con người (đạo diễn Sergei Bondarchuk)… đã góp phần làm nên một nền điện ảnh Xô Viết vĩ đại. Lấy bối cảnh là cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, Bài ca người lính được bắt đầu bằng quang cảnh của một trận chiến ác liệt bảo vệ TP. Stalingrad. Cả đơn vị đều hy sinh, chỉ còn anh lính truyền tin 19 tuổi Alyosha Skvortsov (Vladimir Ivashov đóng) sống sót. Anh sợ hãi bỏ chạy khi bị cả đoàn xe tăng Đức đuổi sau lưng. Trong thế cùng đường, Alyosha nhặt một khẩu súng chống tăng và chỉ 2 phát anh đã bắn hạ 2 chiếc xe tăng, đẩy lùi quân Đức. Alyosha được trao tặng huân chương vì hành động anh dũng trên mặt trận. Thế nhưng thay vì nhận huân chương, anh xin đổi bằng 6 ngày phép để về thăm nhà, thăm mẹ và nhân tiện sửa lại cho mẹ mái nhà. Những chi tiết trên chỉ là cái cớ để đạo diễn thiên tài Grigori Chukhrai đưa tới mọi người những thông điệp sâu sắc. Trên đường về phép, Alyosha đã gặp những sự việc, những hoàn cảnh khác nhau buộc anh phải có cách giải quyết. Từ cách xử lý tình huống của Alyosha, khán giả thấy được những điều tốt, xấu diễn ra ngay trong hoàn cảnh chiến tranh. Ở đó có tình cảm đồng chí thân thiết, có tình cảm vợ chồng thủy chung, tình cha con nồng đậm, tình mẹ con thiết tha và tình yêu đôi lứa trong sáng. Cũng trong hoàn cảnh chiến tranh đó đã lộ ra những thói xấu của con người.

Tuy là một bộ phim nói về chiến tranh, nhưng Bài ca người lính không mang nặng tính chất tuyên truyền. Phim vẫn giữ nguyên vẹn tinh thần Liên Xô trong đó. Bằng cách nhìn giản dị, Bài ca người lính hấp dẫn người xem bởi câu chuyện tình yêu đầy màu sắc lãng mạn nhưng còn dang dở giữa Alyosha với Shura (Zhanna Prokhorenko đóng). Người xem thấy tiếc nuối cho tình cảm của hai người, bởi họ có quá ít thời gian ở bên nhau; và khi cả hai đều cảm thấy trong trái tim mình hiện hữu một tình yêu thì đã phải xa nhau. Kịch tính phim được đẩy lên cao khi thời hạn nghỉ phép đã gần hết, Alyosha chỉ còn đủ chút thời gian để ôm hôn người mẹ yêu dấu của mình rồi anh lại phải vội vã lên xe trở lại mặt trận. Nếu như trong suốt chiều dài của phim, người xem luôn hồi hộp với những tình huống Alyosha gặp phải để rồi mục đích cuối cùng là về gặp mẹ vẫn chưa thực hiện được, thì chính cảnh phim về cuộc gặp gỡ ngắn ngủi trên con đường làng đã khiến cho biết bao khán giả rơi lệ. 88 phút phim Bài ca người lính chính là 88 khoảnh khắc khác nhau về một câu chuyện giàu tính nhân văn.

Được xếp vào hàng những bộ phim kinh điển của thế giới, bên cạnh kịch bản giàu tính văn học, Bài ca người lính còn có những đột phá trong điện ảnh Xô Viết, đó là tư duy nghệ thuật, là những góc quay tuyệt đẹp, là cách sắp xếp các tình huống ngẫu nhiên một cách hợp lý, đặc biệt là diễn xuất tuyệt vời của hai diễn viên trẻ lúc đó - Vladimir Ivashov và Zhanna Prokhorenko. Bộ phim đã giành được Giải thưởng lớn của Ban giám khảo Liên hoan phim Cannes năm 1960 khi vượt qua rất nhiều tên tuổi lừng danh khác. Sau thành công tại Cannes, phim còn giành giải Sói vàng tại Liên hoan phim Bucharest (Rumani); giải BAFTA (Anh) cho phim hay nhất; giải David Donatello (Ý) cho phim hay nhất; giải Bodil phim châu Âu hay nhất. Đặc biệt, đây là bộ phim Liên Xô đầu tiên vượt biên giới vào Mỹ ngay trong thời “Chiến tranh lạnh”. Các nhà phê bình phim New York đã gọi Chukhrai là “đạo diễn thiên tài”. Liên hoan phim San Francisco đã trao 2 giải Cổng Vàng cho đạo diễn và phim hay nhất. Tại giải Oscar 1961, Bài ca người lính đã được đề cử Oscar kịch bản hay nhất. Bộ phim cũng đạt con số khán giả kỷ lục với 30,1 triệu lượt người xem.

NHÂN TÂM