Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ thuật hát chầu văn đóng vai trò rất quan trọng. Người hát chầu văn thường được gọi là các cung văn. Cung văn phải là người hát hay, biết sử dụng nhạc cụ và thuộc nhiều làn điệu hát văn.
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ thuật hát chầu văn đóng vai trò rất quan trọng. Người hát chầu văn thường được gọi là các cung văn. Cung văn phải là người hát hay, biết sử dụng nhạc cụ và thuộc nhiều làn điệu hát văn. Với chất giọng thiên phú, cùng sự tôi luyện trong môi trường truyền nghề theo lối “cha truyền con nối”, nghệ sĩ dân gian Trần Thị Tâm xứng đáng với sự tôn vinh của nhiều người, đó là: “Cung văn đệ nhất Khánh Hòa”.
“Gốc Nha Trang kỳ nam một cội/Tiếng thơm đồn nam ải hiểm linh/Vốn xưa mẹ ở thiên đình/Đại An - Núi Chúa mẹ giáng thân cõi này…”, khi những lời hát trên được cung văn Trần Thị Tâm cất vang tại sân khấu Sao Mai (TP. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) vào tối 17-4, chúng tôi đã không khỏi bất ngờ, xen lẫn niềm vui khi biết được ở Nha Trang - Khánh Hòa hiện vẫn còn có người hát chầu văn theo đúng cách thức của người xưa truyền lại. Qua liên hệ với ông Nguyễn Tứ Hải - người chịu trách nhiệm dẫn đoàn Khánh Hòa tham dự Liên hoan Dân ca Việt Nam 2011 - khu vực Nam Trung bộ, tôi được biết, tiết mục hát chầu văn “Hát về Mẹ xứ sở” của cung văn Trần Thị Tâm đã đạt giải A. Cũng theo sự tiết lộ của ông Nguyễn Tứ Hải, sau khi xem xong phần biểu diễn của cung văn Trần Thị Tâm, Giáo sư, Tiến sĩ Tô Ngọc Thanh - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, người đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật tại liên hoan đã tỏ ra rất thích thú. Sau liên hoan, ông đã tìm gặp đoàn Khánh Hòa và chia sẻ: “Chúc mừng Khánh Hòa vẫn còn có được người hát văn theo đúng cách thức của chầu văn cổ. Địa phương nên có kế hoạch để phát huy vai trò của cung văn này trong việc, bảo tồn các làn điệu hát văn”.
 |
| Cung văn Trần Thị Tâm (giữa) trong buổi hát văn tại điện thờ Định Phước Điện. |
Trong một không gian dân dã nhưng thành kính, cung văn Trần Thị Tâm đã say sưa hát các làn điệu chầu văn như: Hát về Mẹ xứ sở, Hát về Mẫu thượng ngàn, Hát về Mẹ đề tam Long Nữ… Cùng với giọng hát của bà, các tín hữu cũng trình diễn những màn múa bóng đặc sắc, giàu giá trị nghệ thuật như: Ngũ vị Thánh bà, Chúa thượng ngàn, Ngũ vị tôn ông, Thập nhị triều cô và tấu cổ… Được trực tiếp nghe giọng hát văn của cung văn Trần Thị Tâm, chúng tôi mới thấy được sức hút mạnh mẽ của loại hình nghệ thuật gắn với tâm linh này đối với nhiều người. Trong suốt hơn 2 giờ đồng hồ, cung văn Trần Thị Tâm đã tạo nên không khí sôi động lạ thường. Sự tinh tế trong các bước chuyển nhịp, gối đầu đã mang lại những cảm xúc kỳ lạ đối với người nghe, người xem. Theo nghề từ năm 16 tuổi, cung văn Trần Thị Tâm được người cha của mình truyền lại những gì tinh hoa nhất của nghệ thuật hát văn. Với hơn 40 năm trong nghề hát văn, bà đã rong ruổi biểu diễn khắp các lễ hội lớn, nhỏ trong và ngoài tỉnh. Có những lần vào hội, bà đã biểu diễn phục vụ thâu đêm suốt sáng trong mấy ngày liền. “Hát văn từ lâu đã thấm vào máu thịt của tôi. Trong suốt mấy chục năm qua, tuy có nhiều thời điểm rất khó khăn nhưng niềm đam mê hát văn vẫn không lúc nào phai nhạt trong tôi. Chính niềm tin vào Mẫu, niềm đam mê với nghệ thuật hát văn đã giúp cho đời sống tinh thần của tôi luôn được thoải mái, phong phú” - cung văn Trần Thị Tâm chia sẻ. Điều đặc biệt của cung văn Trần Thị Tâm là bà có thể hát văn bằng cả giọng Huế và giọng Nha Trang; trong suốt bấy nhiêu năm bà vẫn giữ cho mình lối hát văn theo đúng cách thức của cha ông truyền lại. Từ cách ém hơi, nảy hạt, nhả chữ…, trong mỗi lời hát đều toát lên được vẻ hoa mỹ, trang trọng. Với sự tinh tế trong cách điều tiết âm lượng, câu chữ càng khiến cho giọng hát của cung văn Trần Thị Tâm trở nên rất mê hoặc.
Điều trăn trở nhất của cung văn Trần Thị Tâm chính là thực trạng của loại hình nghệ thuật hát văn đang ngày càng mai một, những tinh hoa dần bị biến chất. Điều này đã khiến cho quy trình hầu đồng, múa bóng không còn như trước, tính sinh động và giá trị nghệ thuật dần mất đi. Ông Nguyễn Tứ Hải đánh giá: “Cung văn Trần Thị Tâm là người duy nhất hiện nay còn biết cách thức hát văn theo đúng bài bản, điệu thức của nghệ thuật hát chầu văn xưa. Điều đáng tiếc hiện nay là có rất ít người trẻ tuổi đam mê loại hình nghệ thuật này. Chính vì thế, vai trò của bà trong việc giữ gìn, phát huy giá trị hát văn sẽ gặp những trở ngại nhất định”.
Với niềm đam mê, chú trọng giữ gìn nghệ thuật hát văn như một báu vật gia đình truyền lại, cung văn Trần Thị Tâm đang là người được mệnh danh “Cung văn đệ nhất Khánh Hòa”. Nên chăng, chúng ta sớm có những động thái cụ thể để phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật này.
NHÂN TÂM
