“Biển mênh mông xanh biếc, lúa bạt ngàn đồng xa… Đất trù phú và người hiền hòa đã làm nên một Quảng Phước xưa - Vạn Ninh nay, vùng đất có bề dày lịch sử trên 350 năm, từ xưa đã nổi tiếng với hình ảnh cơm trước mặt, cá sau lưng”.
“Biển mênh mông xanh biếc, lúa bạt ngàn đồng xa… Đất trù phú và người hiền hòa đã làm nên một Quảng Phước xưa - Vạn Ninh nay, vùng đất có bề dày lịch sử trên 350 năm, từ xưa đã nổi tiếng với hình ảnh cơm trước mặt, cá sau lưng”. Đó là lời mở đầu ấn tượng của tập sách Hồn quê xứ Vạn của tác giả Nguyễn Viết Trung - Võ Khoa Châu, 2 Hội viên Chi hội Văn nghệ Dân gian Khánh Hòa vừa được phát hành trong quý III/2010 do Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội ấn hành. Công trình sưu tầm, nghiên cứu này của 2 nhà nghiên cứu Nguyễn Viết Trung và Võ Khoa Châu đã được trao giải 3A; giải thưởng của Hội Văn nghệ Dân gian 2009.
Vạn Ninh - vùng đất cực Bắc của tỉnh Khánh Hòa, nguyên trước kia là huyện Quảng Phước thuộc phủ Thái Khang, được thành lập năm 1653 dưới thời Hiền Vương Nguyễn Phúc Tấn. Đến năm 1690, huyện này thuộc phủ Bính Khang, năm 1803 thuộc phủ Bình Hòa. Từ năm 1831 đổi thành phủ Ninh Hòa, gồm 6 tổng: Phước Tường Ngoại (18 làng), Phước Tường Nội (16 làng), Phước Thiện (10 làng), Phước Khiêm (12 làng), Phước Hà Nội (17 làng), Phước Hà Ngoại (10 làng). Đến ngày 1-3-1931, phủ Ninh Hòa được cải tổ thành huyện Vạn Ninh, gồm 3 tổng là Phước Tường Nội, Phước Tường Ngoại và Phước Thiện… Như vậy huyện Vạn Ninh chính thức được thành lập vào năm Bảo Đại thứ 6 (1931). Vùng đất với trên 550km2 rừng vàng biển bạc này, từ xa xưa đã có câu ca “Trầm hương Vạn Giã…”, ngày nay lại nổi tiếng với vịnh Vân Phong về vẻ đẹp thiên nhiên với tiềm năng lớn của một cảng trung chuyển quốc tế. Một vị trí được “lộc trời” ban tặng, nên ông cha ta ngày trước gọi Vạn Ninh là xứ sở của cơm trước mặt, cá sau lưng. Vạn Ninh còn có truyền thống về văn hóa, nổi bật là hát huê tình. Huê tình là những câu hát giao duyên giữa nam nữ, đã có từ lâu đời, ra đời từ trong lớp người lao động. Huê tình có thể diễn xướng theo khúc thức, những câu hát có sẵn, hoặc ứng khẩu đối đáp. Ôn Thành Long (1889 - 1957) được coi là người thầy của những câu hát huê tình ở Vạn Ninh. Ông đã có công sưu tầm, biên soạn, tập hợp thành sách Huê tình diễn ca toàn quyển, gồm 2.000 câu hát giao duyên đối đáp nam nữ có nội dung nói về tình yêu lứa đôi, điển tích, tục lệ cưới hỏi, tình làng nghĩa xóm bằng thể loại thơ lục bát.
 |
| hồn quê xứ vạn |
Hồn quê xứ Vạn là tập sách được in khá trang trọng: Bìa cứng, khổ 14,5cm x 20,5cm, dày hơn 300 trang. Nội dung cuốn sách gồm 3 phần. Phần I: Cơm trước mặt, giới thiệu đất đai màu mỡ, trù phú, núi rừng nhiều tài nguyên quý hiếm của Vạn Ninh. Phần II: Cá sau lưng, nói về biển bạc, các vùng đảo xinh đẹp, ẩn chứa một tiềm năng to lớn về kinh tế biển. Phần III: Dấu xưa, giới thiệu truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm và nền văn hóa đa dạng, phong phú lâu đời của vùng quê xứ Vạn.
Nguyễn Viết Trung - Võ Khoa Châu, 2 tác giả ở độ tuổi khác nhau. Nguyễn Viết Trung đang còn ở độ tuổi trung niên, trong khi Võ Khoa Châu đã bước sang độ tuổi ngoại lục tuần. Tác giả Nguyễn Viết Trung là Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ Dân gian Khánh Hòa, hiện đang sống, công tác ở TP. Nha Trang; nhà nghiên cứu Võ Khoa Châu, cán bộ Văn hóa huyện Vạn Ninh (đã nghỉ hưu), hiện sống ở Vạn Ninh. Tuy độ tuổi khác nhau, sống cách xa nhau nhưng cả hai người đều có chung một tình yêu sâu nặng với vùng quê xứ Vạn. Hai tác giả đã bỏ nhiều công sức, tâm huyết đi sưu tầm, gặp gỡ các bậc tiền bối sống lâu đời trên đất Vạn Ninh để tìm hiểu, ghi chép và biên soạn nên Hồn quê xứ Vạn, giúp cho bạn đọc gần xa hiểu sâu về một vùng đất tươi đẹp và trú phú; một điểm nhấn của tỉnh Khánh Hòa trong thời hội nhập đang được cả nước biết tới.
XUÂN TUYNH
