Xác định giá trị tài sản trong vụ án lừa đảo: Dễ nhầm lẫn

Tuy đã có hướng dẫn của cấp trên nhưng việc xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong các vụ án lừa đảo đôi lúc vẫn bị nhầm lẫn với giá trị thực tế đã chiếm đoạt.

Bị cáo chiếm đoạt bao nhiêu?

Lê Thị Minh Quyên (sinh năm 1988, trú xã Diên Phú, huyện Diên Khánh) mua đất, xây nhà ở tại Diên Phú và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN). Tháng 12-2017, Quyên chuyển nhượng nhà đất và thuê lại nhà này ở. Sau đó, Quyên thấy bà N.T.S hỏi mua nhà đất nên nảy sinh ý định lừa bán nhà đất thuê cho bà S. với giá 600 triệu đồng. Quyên đưa bà S. bản photo GCN cũ mang tên mình và nói dối là chồng mình (đang ở Hải Dương) đang giữ bản gốc. Tưởng thật, bà S. đồng ý mua, đặt cọc trước 110 triệu đồng. Sau đó, Quyên nhiều lần đến nhà bà S. để lấy tiền. Tổng số tiền Quyên lấy của bà S. là 400 triệu đồng. Tháng 9-2018, bà S. phát hiện Quyên lừa đảo nên làm đơn tố cáo.

Ngày 4-7-2019, Tòa án nhân dân (TAND) huyện Diên Khánh xét xử và nhận định, Quyên đã lừa dối, chiếm đoạt của bà S. 400 triệu đồng, do đó tuyên phạt bị cáo 8 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điểm a Khoản 3 Điều 174 Bộ luật Hình sự (BLHS).

Cũng tháng 7, TAND TP. Nha Trang xét xử vụ án Hoàng Đình Hùng (sinh năm 1980, trú xã Vĩnh Ngọc, Nha Trang) lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Hồ sơ thể hiện, khoảng cuối tháng 9-2018, Hùng nghe tin chồng chị N.T.U bị bắt về hành vi liên quan đến ma túy và nảy sinh ý định lừa đảo. Sáng 12-10-2018, Hùng gọi điện thoại cho chị U., tự xưng là cán bộ được phân công giải quyết vụ án liên quan đến chồng chị U. Hùng nói sẽ lo giảm nhẹ tội cho chồng chị với số tiền 200 triệu đồng, nếu không làm được sẽ trả lại. Hùng yêu cầu đưa trước 50 triệu đồng, còn lại đưa vào tuần tiếp theo. Nghi ngờ, chị U. trình báo công an. Ngày 16-10-2018, chị U. đến quán cà phê để giao tiền cho Hùng. Khi Hùng đang nhận 55 triệu đồng thì bị bắt quả tang.

Tòa nhận định, số tiền Hùng đã nhận trực tiếp từ bị hại là 55 triệu đồng, nhưng có đầy đủ căn cứ chứng minh Hùng có ý định nhằm chiếm đoạt 200 triệu đồng, do đó tuyên phạt bị cáo 8 năm 6 tháng tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điểm a Khoản 3 Điều 174 BLHS.

Quan tâm ý thức chiếm đoạt

Tại Điều 174 BLHS, Khoản 3 (từ 7 năm tù đến 15 năm tù), Điểm a xác định, tài sản bị chiếm đoạt trị giá từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng. Khoản 4 (từ 12 năm tù đến 20 năm tù hoặc tù chung thân), Điểm a xác định, tài sản bị chiếm đoạt trị giá 500 triệu đồng trở lên.

Tại phiên tòa phúc thẩm xét xử bị cáo Quyên, đại diện viện kiểm sát đã viện dẫn Thông tư liên tịch số 02 ngày 25-12-2001 của Bộ Công an, Bộ Tư pháp, TAND Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định ở nhóm tội xâm phạm sở hữu. Điểm 2 Phần II thông tư hướng dẫn xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt, bị chiếm giữ trái phép... nêu: “Trong trường hợp có đầy đủ căn cứ chứng minh rằng người có hành vi xâm phạm sở hữu có ý định xâm phạm đến tài sản có giá trị cụ thể theo ý thức chủ quan của họ, thì lấy giá trị tài sản đó để xem xét việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người có hành vi xâm phạm”. Điểm 3 nêu: “Trong trường hợp có đầy đủ căn cứ chứng minh rằng người có hành vi xâm phạm sở hữu có ý định xâm phạm đến tài sản nhưng không quan tâm đến giá trị tài sản (trị giá bao nhiêu cũng được) thì lấy giá thị trường của tài sản bị xâm phạm tại địa phương vào thời điểm tài sản bị xâm phạm để xem xét...”.

Sau khi xem xét, Hội đồng xét xử phúc thẩm TAND tỉnh đã tuyên hủy bản án sơ thẩm trên để điều tra, xét xử lại. Cấp này nhận định, ngay từ đầu, bị cáo Quyên đã có ý thức chiếm đoạt của bà S. 600 triệu đồng. Để chiếm đoạt được số tiền này, bị cáo đã đưa ra các thông tin gian dối; lập hợp đồng đặt cọc thỏa thuận mua bán 600 triệu đồng để bà S. tin và giao tiền. Việc bị cáo mới nhận của bà S. 400 triệu đồng là do bà S. nghi ngờ nên không đưa nốt 200 triệu đồng còn lại. Đây cũng là lý do khiến bị cáo không thể thực hiện được đến cùng hành vi lừa đảo bà S.

NGUYỄN BÌNH LÂN