Vừa qua, Báo Khánh Hòa có đăng loạt phóng sự Đằng sau những căn nhà xây dựng siêu tốc. Bài viết đã cung cấp thông tin về thực trạng sang nhượng, xây dựng trái phép đang diễn ra nhức nhối tại xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang.
Vừa qua, Báo Khánh Hòa có đăng loạt phóng sự Đằng sau những căn nhà xây dựng siêu tốc. Bài viết đã cung cấp thông tin về thực trạng sang nhượng, xây dựng trái phép đang diễn ra nhức nhối tại xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang. Người dân có đất xây nhà tại đây đều mong muốn được tái định cư (TĐC) khi Nhà nước triển khai dự án. Vậy mong muốn của họ có phù hợp với quy định pháp luật? Bài viết này xin phân tích một vài khía cạnh pháp lý liên quan đến vấn đề trên.
Trước hết, phải phân định rõ thời điểm để áp dụng pháp luật. Quốc hội đã ban hành Luật Đất đai năm 2013, có hiệu lực từ ngày 1-7-2014, trong khi Dự án Xây dựng khu hành chính tỉnh được phê duyệt theo Quyết định số 2889, ngày 28-10-2011 của UBND tỉnh; ngày 10-11-2014, UBND TP. Nha Trang ra thông báo về chủ trương thu hồi đất để thực hiện dự án này. Căn cứ Khoản 6 Điều 210 Luật Đất đai 2013: “Đối với những dự án, hạng mục đã chi trả xong bồi thường, hỗ trợ, TĐC trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì không áp dụng theo quy định của Luật này. Trường hợp những dự án, hạng mục đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC hoặc đang thực hiện chi trả bồi thường, hỗ trợ, TĐC theo phương án đã được phê duyệt trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì thực hiện theo phương án đã phê duyệt, không áp dụng theo quy định của Luật này”. Như vậy, trong trường hợp này, vì UBND tỉnh chưa phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC nên các vấn đề liên quan sẽ được áp dụng theo Luật Đất đai 2013.
Theo quy định của Luật Đất đai 2013, đất được chia thành nhiều loại khác nhau, mỗi loại đều phải được sử dụng đúng mục đích. Như vậy, đối với phần đất nông nghiệp (trồng lúa, đất đìa) bị san lấp để phân lô bán nền, xây dựng nhà trên đó đã vi phạm rất nhiều điều cấm. Cụ thể, hành vi này đã vi phạm Khoản 1, 2, 3, 6 Điều 12 Luật Đất đai 2013, đó là: lấn, chiếm đất; vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được công bố; sử dụng đất không đúng mục đích; giao dịch về quyền sử dụng đất mà không đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Hành vi xây nhà vi phạm các quy định về xây dựng như chưa có giấy tờ đất hợp pháp, chưa có sự cho phép của cơ quan quản lý. Việc người dân san lấp các đầm, đìa, các vùng trồng lúa cũng đã vi phạm quy định về thay đổi hiện trạng và chuyển đổi mục đích sử dụng đất không đúng quy định.
Đối với việc sang nhượng đất, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thái cho rằng: “Người dân mua bán đất đã có quy hoạch bằng giấy tay nên chúng tôi không quản lý được. Ai mua, mất tiền ráng chịu!” là chưa thấy hết trách nhiệm của cơ quan quản lý. Đồng ý là việc mua bán có thể do các bên tự biết với nhau song nếu địa phương quản lý tốt thì không thể có chuyện người dân san lấp cả một vùng rộng lớn rồi cắm cọc phân lô để bán, đây chính là minh chứng rõ ràng nhất về việc sang nhượng đất trái phép.
Việc người dân cho rằng nếu có giấy tờ (dù chỉ là giấy khai hoang) và có nhà ở trên đó thì có thể được đền bù hoặc hỗ trợ TĐC nên cứ làm liều không đơn giản là họ không am hiểu quy định pháp luật. Trái lại, khả năng họ hiểu pháp luật và tìm cách lách luật là rất lớn. Đúng là đất đã có quy hoạch thì Nhà nước không giải quyết bồi thường hỗ trợ đối với các công trình xây dựng sau thời điểm công bố quy hoạch. Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là Nhà nước chưa có thống kê chính xác về các công trình xây dựng trước thời điểm công bố quy hoạch. Và nếu việc thống kê ấy được chính quyền địa phương làm một cách qua loa, thiếu chính xác theo kiểu xác nhận tạm trú thì khả năng các căn nhà vừa được xây vội vàng ấy có thể bị “phù phép” thành nhà đã xây dựng trước thời điểm công bố quy hoạch. Và như thế, ngân sách của Nhà nước lại “lõm” một khoản đáng kể để đền bù cho những công trình trái phép này. Ví dụ, đối với những trường hợp như hộ ông Quyền, rất có khả năng là Nhà nước phải bồi thường với 4 căn nhà tạm vì thời gian ông này xây dựng đã lâu (trước khi có quy hoạch), có tờ khai về nhân khẩu tạm trú ở đó.
Hiện nay, nhiều người dân đã có thái độ chống đối với các biện pháp thu hồi đất của chính quyền. Tuy nhiên, những đòi hỏi này là hoàn toàn không có căn cứ, vi phạm pháp luật. Thiết nghĩ, các cơ quan Nhà nước cần quyết liệt vào cuộc, điều tra hiện trạng, xứ lý nghiêm những hành vi sai phạm về xây dựng nhà trái phép trên đất nông nghiệp như đã phân tích ở trên thì mới có thể sớm ổn định tình hình, làm cơ sở cho việc triển khai dự án được thuận lợi đúng quy định pháp luật.
Quang Long
