Đưa chính sách vào cuộc sống

Luật Đất đai được ban hành năm 2003 gần như hoàn toàn mới so với quy định trước đó. Tuy nhiên, qua 10 năm, Luật này bộc lộ những điểm chưa phù hợp với thực tế.

Ngày 31-10-2012, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã có chủ trương đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai nhằm tạo nền tảng phát triển cho đất nước trong giai đoạn đến năm 2020. Quốc hội đã tiến hành thảo luận sửa đổi một số nội dung của Luật Đất đai, đồng thời đề nghị lấy ý kiến toàn dân. Chính phủ cũng đã có những quy định mới nhằm đưa chủ trương này vào cuộc sống. Một trong những nội dung quan trọng đó là chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho người lao động bị thu hồi đất nông nghiệp.

Những chuyện thực tế

Gia đình ông Nguyễn Văn T. (Vĩnh Thái, Nha Trang) có 5 sào đất lúa. Thu nhập hàng năm của gia đình ông vẫn trông chờ vào số đất đó. Nhưng kể từ khi đô thị phát triển và có hàng loạt dự án trong khu vực, số đất của ông bị thu hồi và giao cho các chủ đầu tư. Gia đình ông được đền bù số tiền tương đối khá vì được tính theo quy định mới. Tuy nhiên khi có tiền, ông phải chia cho 5 người con để họ ổn định cuộc sống. Sau khi không còn đất, gia đình ông không biết làm gì. Các con ông đành phải đi học nghề và làm bất kể việc gì để sinh sống. Còn ông, do tuổi già, sức yếu nên phụ vợ mở một quán nhỏ bán tạp hóa đắp đổi qua ngày.

Gia đình anh P., chị M. ở Vĩnh Hải cũng có hoàn cảnh tương tự. Trước đây, gia đình có một miếng đất chuyên trồng rau, thu nhập cũng tạm đủ. Thế nhưng, khi có dự án, mảnh đất đó bị thu hồi. Anh chị được tái định cư ở Hòn Xện. Số tiền anh chị nhận đền bù chỉ đủ cất một ngôi nhà nhỏ trên phần đất tái định cư. Chị phải phụ việc ở một quán nhậu, còn anh thì chạy xe thồ. Thu nhập của 2 vợ chồng không ổn định.

Còn rất nhiều câu chuyện về những hộ nông dân phải tự bươn chải để lo cuộc sống của mình khi bị thu hồi đất. Thực ra, Luật Đất đai năm 2003 (Điều 42) cũng như Nghị định 84 của Chính phủ đã có quy định hẳn hoi về việc hỗ trợ giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho người lao động bị thu hồi đất nông nghiệp, nhưng quy định này chưa được thực hiện trên thực tế. Cái vướng là hướng dẫn chi tiết của quy định này chỉ được quy định rải rác trong các văn bản của Chính phủ. Mặt khác, để thực hiện được điều này cần một nguồn lực rất lớn, sự đồng bộ trong quá trình quy hoạch trên phạm vi cả nước cũng như các địa phương. Khó khăn chung là các địa phương không tìm đâu ra quỹ đất thích hợp để giao cho người dân bị thu hồi đất.

Trên thực tế, sau khi người dân nhận được tiền đền bù thì quan hệ giữa họ với Nhà nước liên quan đến phần đất đó xem như chấm dứt. Đơn cử, cho đến thời điểm này, có lẽ không cơ quan nào có con số thống kê về cuộc sống, việc làm của những người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp để xây dựng Khu dân cư Vĩnh Điềm Trung (xã Vĩnh Hiệp, TP. Nha Trang).

Chủ trương đúng

Từ thực trạng trên, lần này, việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người dân theo chủ trương của Đảng với quyết tâm phải thực hiện bằng được. Một trong những yêu cầu thay đổi Luật Đất đai lần này là quy định rõ trách nhiệm của UBND các cấp và cả hệ thống chính trị trong việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người dân bị thu hồi đất. Điều này đặt ra yêu cầu kiện toàn, nâng cao năng lực của tổ chức có chức năng phát triển quỹ đất để bảo đảm thực thi nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng, đấu giá quyền sử dụng đất.

Trọng tâm của chủ trương này đi sâu vào 2 nội dung chính, đó là phải bảo đảm dân chủ, công khai, khách quan, công bằng và đúng quy định của pháp luật; tổ chức thực hiện có hiệu quả phương án đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất và bảo đảm đời sống của nhân dân ở khu vực có đất bị thu hồi. Cùng với đó, nghiên cứu phương thức chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ để bảo đảm ổn định đời sống lâu dài cho người có đất bị thu hồi. Mặt khác, hoàn thiện cơ chế tạo quỹ đất, huy động các nguồn vốn xây dựng những khu dân cư có hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ để bố trí chỗ ở mới cho người có đất bị thu hồi trước khi bồi thường, giải tỏa. Khu dân cư được xây dựng phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền.

Đi vào cuộc sống

Ngày 16-11-2012, Chính phủ có Quyết định 52 về chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho người lao động bị thu hồi đất nông nghiệp, có hiệu lực từ ngày 1-1-2013. Quyết định này tuy ngắn (chỉ có 8 điều) nhưng rất quan trọng, vì đây là văn bản hướng dẫn các ngành, địa phương thực hiện thống nhất. Điểm quan trọng của Quyết định này là những quy định cụ thể về việc hỗ trợ giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho người lao động bị thu hồi đất nông nghiệp. Nó giải quyết triệt để các vấn đề đang vướng mắc hiện nay như: Ai được hỗ trợ, mức hỗ trợ, chế độ học nghề cụ thể, hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm, chính sách hỗ trợ đất đai, tín dụng, thuế, vay vốn từ nguồn nào, hỗ trợ tạo việc làm ra sao...

Quan trọng hơn, Quyết định cũng quy định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành Trung ương, địa phương trong quá trình phối hợp thực hiện.

LÊ MINH