Thực hiện Chỉ thị "Sửa soạn khởi nghĩa" ngày 7-5-1944 của Tổng bộ Việt Minh, tháng 4-1945, lãnh đạo Việt Minh Nha Trang quyết định thành lập "Đội tự vệ nội thành" gồm 9 đồng chí.
Thực hiện Chỉ thị “Sửa soạn khởi nghĩa” ngày 7-5-1944 của Tổng bộ Việt Minh, tháng 4-1945, lãnh đạo Việt Minh Nha Trang quyết định thành lập “Đội tự vệ nội thành” gồm 9 đồng chí. Nhiệm vụ của đội là tuyên truyền cho nhân dân hiểu về cách mạng, về Việt Minh, diệt trừ những tên tay sai đầu sỏ, các phần tử mật thám, canh gác bảo vệ hội nghị của các đồng chí lãnh đạo, các cuộc mít tinh của quần chúng, góp phần lôi kéo đông đảo thanh niên ra khỏi ảnh hưởng của Liên đoàn lao động ngụy quyền và tổ chức thanh niên Phan Anh. Để chuẩn bị tham gia khởi nghĩa giành chính quyền, tháng 6-1945, tại số nhà 50 đường Graffewll (nay là đường Thống Nhất), các đồng chí phụ trách Đội tự vệ nội thành đã triệu tập một số thanh niên trong tổ chức Hướng đạo sinh cùng Đội tự vệ phân công bảo vệ cuộc khởi nghĩa.
Được tin Nhật sắp đầu hàng Đồng minh, Tỉnh ủy lâm thời Khánh Hòa triệu tập hội nghị vào đêm 12-8-1945, quyết định chớp thời cơ, phát động tổng khởi nghĩa trong toàn tỉnh. Trong khí thế cao trào của Cách mạng Tháng Tám, Đội tự vệ nội thành đã bắt giữ một số tên tay sai đắc lực và nguy hiểm của địch, hỗ trợ và cùng với nhân dân trong tỉnh tiến hành cuộc tổng khởi nghĩa. Đến cuối tháng 8-1945, bộ máy chính quyền cách mạng của tỉnh Khánh Hòa được thiết lập tại cơ sở, đánh dấu sự lớn mạnh không ngừng của lực lượng cách mạng, tạo đà cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân giành thắng lợi. Để bảo vệ chính quyền cách mạng còn non trẻ, Ty Trinh sát Khánh Hòa chính thức được thành lập trên cơ sở lực lượng “Vệ binh đoàn” do đồng chí Trần Việt Châu làm Trưởng ty, quân số có khoảng 20 đồng chí, trụ sở đóng tại Sở hiến binh Nhật (nay là cơ quan Ban Chỉ huy Quân sự TP. Nha Trang). Đồng thời, Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh cũng quyết định thành lập Ty Cảnh sát Khánh Hòa do đồng chí Nguyễn Đình Bảy làm Trưởng ty, trụ sở đóng tại Sở Cảnh sát cũ của địch (đường Hoàng Hoa Thám, Nha Trang). Nhiệm vụ của Ty Cảnh sát là giữ gìn trật tự an toàn xã hội ở thị xã Nha Trang và là lực lượng công khai để bảo vệ chính quyền. Việc thành lập Ty Trinh sát và Ty Cảnh sát Khánh Hòa đã đáp ứng yêu cầu cấp thiết và nhiệm vụ bảo vệ chính quyền cách mạng còn non trẻ. Các đội tự vệ nội thành, Vệ binh đoàn, Đội Công an danh dự, Đội Công an xung phong, Ty Trinh sát, Ty Cảnh sát được hình thành trước và trong Cách mạng Tháng Tám là những tổ chức tiền thân của lực lượng Công an Khánh Hòa. Ngày 19-8-1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi ở Thủ đô Hà Nội, lực lượng an ninh cách mạng cùng các lực lượng khởi nghĩa khác chiếm các trụ sở chính quyền cũ, bảo vệ chính quyền cách mạng. Cùng ngày này, nhân dân Khánh Hòa giành được chính quyền ở Nha Trang. Ngày 19-8-1945 trở thành ngày truyền thống của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam và cũng là ngày thành lập của Công an nhân dân tỉnh Khánh Hòa.
H.Y (Theo tài liệu của Công an tỉnh)
