Khắc phục tình trạng dồn trách nhiệm lên Thủ tướng

Luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi cần thể hiện rõ sự phân quyền giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng…

Tiếp tục chương trình làm việc, sáng nay (30/9), Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật tổ chức Chính phủ (sửa đổi). Cơ bản các ý kiến đánh giá cao sự chuẩn bị của Chính phủ, đặc biệt trong việc cụ thể hóa những điểm mới trong Hiến pháp 2013. Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị Ban soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, gia cố thêm trước khi trình Quốc hội tại kỳ họp tới.

Đề xuất bổ sung một số nhiệm vụ của Thủ tướng

Trình bày Tờ trình về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thái Bình cho biết, Dự thảo Luật đã quy định chi tiết và thể hiện đầy đủ các nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ quy định theo Hiến pháp và cụ thể hóa một số nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ nhằm xác định rõ vai trò của Thủ tướng Chính phủ với tư cách là người đứng đầu Chính phủ và là người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, chủ động lãnh đạo Chính phủ khởi xướng, hoạch định kịp thời cơ chế, chính sách, đề xuất xây dựng thể chế pháp luật, quyết định và chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của Chính phủ và hệ thống hành chính nhà nước theo thẩm quyền để bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của nền hành chính

Theo Tờ trình, một số nhiệm vụ của Thủ tướng Chính phủ được bổ sung để phù hợp với yêu cầu về quản lý, lãnh đạo, điều hành của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, Thủ tướng quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan thuộc Chính phủ.

Trường hợp khuyết Bộ trưởng hoặc Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, giao quyền Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong khi chờ Quốc hội phê chuẩn và Chủ tịch nước bổ nhiệm;

Tạm thời giao quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong trường hợp chưa bầu được Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đình chỉ, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp dưới, khi không hoàn thành nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao hoặc vi phạm pháp luật;

Thủ trướng trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn việc bổ nhiệm, miễn nhiệm đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại nước ngoài.

Quyết định các tiêu chí, điều kiện thành lập hoặc giải thể các cơ quan chuyên môn đặc thù, chuyên ngành thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện; quyết định thành lập các cơ quan, tổ chức khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh;

Quyết định và chỉ đạo thực hiện các biện pháp cụ thể cần thiết để thi hành lệnh tổng động viên hoặc động viên cục bộ, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân.

Cân nhắc quy định cho phù hợp với Hiến pháp

Ý kiến của cơ quan thẩm tra là Ủy ban Pháp Luật cho rằng, quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ trong dự thảo Luật chưa tương xứng với vị trí, vai trò của Thủ tướng Chính phủ vừa với tư cách là người đứng đầu Chính phủ vừa với tư cách là thiết chế hiến định có thẩm quyền riêng.

Đặc biệt Dự thảo chưa cụ thể hóa được trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ “Thực hiện chế độ báo cáo trước Nhân dân thông qua các phương tiện thông tin đại chúng về những vấn đề quan trọng thuộc thẩm quyền giải quyết của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ” đã được quy định tại khoản 6 Điều 98 Hiến pháp. Đồng thời, các quy định này phải khắc phục được tình trạng dồn trách nhiệm lên Thủ tướng Chính phủ.

Theo ông Phan Trung Lý, Ủy ban Pháp luật đề nghị cân nhắc 3 thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho phù hợp quy định của Hiến pháp: Giao quyền Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong trường hợp khuyết Bộ trưởng hoặc Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong khi chờ Quốc hội phê chuẩn và Chủ tịch nước bổ nhiệm.

Tạm thời giao quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong trường hợp chưa bầu được Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Theo ông Phan Trung Lý, trường hợp các biện pháp này hạn chế quyền con người, quyền công dân thì phải thực hiện theo đúng quy định tại Điều 14 Hiến pháp mà không thể quy định chung thẩm quyền này cho Thủ tướng Chính phủ như quy định của dự thảo Luật.

Thẩm quyền phải đi đôi với trách nhiệm

Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - cơ quan thẩm tra dự án luật cho rằng các nội dung thể hiện trong dự thảo Luật về cơ bản vẫn kế thừa cách tiếp cận trong Luật hiện hành mà chưa đưa ra được những nội dung mới thực sự mang tính đột phá để có thể thực hiện được mục tiêu, quan điểm đã được đề ra như trong Tờ trình của Chính phủ, đáp ứng yêu cầu mới về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn mới của Chính phủ trong giai đoạn hiện nay và về sau.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - ông Phan Trung Lý đề nghị rà soát nội dung dự thảo Luật bám sát với các mục tiêu, quan điểm nêu trên để thể chế hóa được đầy đủ và chính xác quy định và tinh thần của Hiến pháp về phân công, phối hợp trong việc thực hiện quyền lực nhà nước, về chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ với tư cách là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thái Bình trình bày Tờ trình dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị làm rõ vai trò của Chính phủ trong bảo vệ Hiến pháp cũng như cụ thể trách nhiệm: “Có thẩm quyền đi với có trách nhiệm. Nói về quyền nhưng trách nhiệm không thấy nói. Trách nhiệm thi hành Hiến pháp, mà thi hành không tốt thì có chịu trách nhiệm không, chịu trách nhiệm trước ai? Mối quan hệ với Chủ tịch nước mới nói một chiều”.

Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn cũng cho rằng dự thảo Luật nêu quyền hạn khá rõ nhưng nêu trách nhiệm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng chưa rõ; đồng thời đặt vấn đề “có cơ chế từ chức không, báo chí nêu rất nhiều, giờ đổi mới có nêu không?”.

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thái Bình cho biết, trách nhiệm của Chính phủ về bảo vệ và thực hiện Hiến pháp là nội dung mà Ban soạn thảo hết sức lưu ý. Trong dự thảo luật cũng đã thể hiện như quy định Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để ban hành Luật, pháp lệnh; chức năng thẩm định tính hợp hiến, hợp pháp của các dự án luật, pháp lệnh, văn bản quy phạm pháp luật thuộc Chính phủ ban hành. Chính phủ thành lập hội đồng thẩm định, đánh giá tác động ban hành luật, pháp lệnh, nghị định; kiểm tra thực hiện văn bản quy phạm pháp luật để đảm bảo không trái với Hiến pháp. Tiếp thu ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu để thể hiện rõ hơn.

Cụ thể phân quyền để làm rõ trách nhiệm

Chủ nhiệm Phan Trung Lý cũng cho rằng quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ trong dự thảo Luật chưa tương xứng với vị trí, vai trò của Thủ tướng Chính phủ vừa với tư cách là người đứng đầu Chính phủ vừa với tư cách là thiết chế hiến định có thẩm quyền riêng. Do đó, Ủy ban đề nghị nên xây dựng một Chương quy định về: địa vị pháp lý của Thủ tướng; cơ chế bầu Thủ tướng; thẩm quyền của Thủ tướng; mối quan hệ giữa Thủ tướng Chính phủ với Chính phủ và với các thành viên khác của Chính phủ.

Ngoài ra, Dự thảo chưa cụ thể hóa được trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ “Thực hiện chế độ báo cáo trước Nhân dân thông qua các phương tiện thông tin đại chúng về những vấn đề quan trọng thuộc thẩm quyền giải quyết của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ” đã được Hiến pháp quy định. Đồng thời, các quy định này phải khắc phục được tình trạng dồn trách nhiệm lên Thủ tướng Chính phủ.

Ủy ban Pháp luật cũng đề nghị làm rõ vai trò quản lý nhà nước là của Bộ, cơ quan ngang bộ hay của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, để từ đó có cơ sở xác định rõ vai trò của cá nhân hay tập thể, đồng thời cũng là để xác định thẩm quyền và quy định rõ trách nhiệm trong việc quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực được phân công. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về số lượng Thứ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện và Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai đề nghị cần tập trung làm rõ cả về lý luận và thực tiễn để cụ thể hóa: Thế nào là cơ cơ quan hành chính nhà nước cao nhất? Thực hiện quyền hành pháp ở những điểm nào? Là cơ quan chấp hành của Quốc hội thì tính chấp hành ra sao?

Ông Nguyễn Văn Hiện cũng cho rằng phân quyền giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng chưa được thể hiện rõ: “Thẩm quyền phải rành mạch, Chính phủ làm cái gì, Thủ tướng, Bộ trưởng làm gì. Ngoài ý kiến bàn bạc xin ý kiến tập thể, còn lại Bộ trưởng phải chịu trách nhiệm. Phải phân định chuyên môn hóa chứ không phải Thứ trưởng cứ giúp việc còn dồn trách nhiệm lên Bộ trưởng”.

Cho rằng khắc phục vướng mắc trong Luật này chưa có sự đột phá, ngay cả một số điều luật phản ánh nguyên văn Hiến pháp mà chưa cụ thể hóa, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh: ‘Chúng ta phải đưa ra được nguyên tắc, tiêu chuẩn thành lập cấp Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ. Dự thảo luật ghi rất đơn giản, không thể hiện được yêu cầu đặt ra.

Theo VOV