Chủ động hơn trong công tác phòng, chống lụt bão

Trước tình hình phức tạp của bão lũ với tác động ngày càng mạnh của biến đổi khí hậu, công tác phòng, chống lụt bão, giảm nhẹ thiên tai càng được đặt ra cấp bách.

Trước tình hình phức tạp của bão lũ với tác động ngày càng mạnh của biến đổi khí hậu (BĐKH), công tác phòng, chống lụt bão (PCLB), giảm nhẹ thiên tai (GNTT) càng được đặt ra cấp bách. Để chủ động PCLB-GNTT, đặc biệt là công tác di dời, sơ tán dân trong vùng ngập, UBND tỉnh đã chỉ đạo lập dự án xây dựng bản đồ ngập lụt (XDBĐNL) khu vực hạ lưu 2 sông chính của tỉnh là sông Dinh (Ninh Hòa) và sông Cái (Nha Trang). Việc thẩm định đến nay cơ bản đã hoàn tất, chuẩn bị triển khai trong thời gian tới.

Theo Kỹ sư Bùi Văn Chanh, Phó Trưởng phòng Dự báo, Đài Khí tượng thủy văn (KTTV) khu vực Nam Trung bộ, việc XDBĐNL trên thế giới đã tiến hành từ lâu. Đặc biệt, các quốc gia như Hoa Kỳ, Nhật Bản đã xây dựng được nhiều mô hình tiên tiến. Tại Việt Nam, đến thời điểm này có nhiều địa phương đã xây dựng mô hình như: Thừa Thiên - Huế, Quảng Ngãi, Bình Định, Bình Thuận và hiện nay là Khánh Hòa. PCLB-GNTT có thể tác động bằng cả 2 giải pháp, công trình và phi công trình. Tuy nhiên, giải pháp công trình cho thấy nhiều tốn kém; biện pháp cảnh báo lũ, XDBĐNL, đề xuất phương án ứng phó, cứu hộ vùng ngập lụt tỏ ra hiệu quả hơn trong giai đoạn hiện nay.

Xây dựng bản đồ ngập lụt giúp chủ động hơn trong công tác phòng, chống lụt bão.

Một đặc điểm quan trọng cần thiết phải XDBĐNL là hệ thống sông của Khánh Hòa ngắn, dốc, mùa khô dòng chảy nhỏ, mùa mưa nước chảy xiết, dẫn đến ngập lụt trên phạm vị rộng, khó lường, nguy hiểm. Lưu vực sông Dinh Ninh Hòa diện ngập khá lớn nhưng độ sâu nhỏ hơn sông Cái Nha Trang. Độ ngập sâu của sông Cái bình quân 80 - 120cm nhưng cá biệt có nơi độ ngập có thể trên 2m (Tây Nam huyện Diên Khánh). Gần đây, các tác động của công nghiệp hóa, đô thị hóa, việc xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi, dân sinh làm cản trở khả năng tiêu thoát lũ, làm diện ngập ngày càng trầm trọng và phức tạp.

XDBĐNL là phần mềm dựa trên ứng dụng mô hình thủy động lực 2 chiều HDM của Hoa Kỳ để diễn toán ngập lụt hạ lưu theo kịch bản lũ thượng nguồn, mưa khu giữa và thủy triều vùng cửa sông. Mô hình này dựa trên việc phân tích, tính toán việc truyền sóng lũ trong vùng ngập lụt, chia miền ô lưới tính toán trên các lưu vực sông, liên kết với các cao độ địa hình, mặt cắt, dữ liệu về KTTV, hải văn, tính toán quá trình lũ thiết kế từ quá trình mưa, từ các biên vào của vùng ngập lụt, kiểm định mô hình mưa - dòng chảy, cơ sở điều tra ngập lụt, điều chỉnh các thông số của mô hình HDM… Các số liệu tính toán dựa trên tài liệu bản đồ 1/10.000, 1/2.000, hệ tọa độ VN 2000 (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đo đạc, khảo sát theo quy trình, quy phạm của ngành KTTV.

Theo đó, đơn vị tư vấn xây dựng 3 phương án: hiện trạng; BĐKH và quy hoạch các công trình giao thông, thủy lợi đến năm 2015. Mỗi phương án lại có kịch bản riêng ứng với các tần suất lũ 1%, 3%, 5%, 10%, báo động II, III. Tất cả có 36 kịch bản ứng với 2 con sông, mỗi sông 18 kịch bản. Sau thời gian thu thập số liệu KTTV, hải văn, công trình thủy lợi, thủy điện, đập dâng, các công trình giao thông, đường bộ, đường sắt, cầu cống, các công trình dân sinh kinh tế, điều tra vết lũ trên lưu vực sông Dinh Ninh Hòa và sông Cái Nha Trang, cũng như tiến hành khảo sát địa hình, đo đạc thủy văn, đơn vị tư vấn đã xây dựng phần mềm ứng dụng, xử lý số liệu phục vụ yêu cầu dự án. Phần mềm có thể cập nhật địa hình hàng năm; cập nhật, thay đổi số liệu về công trình giao thông, thủy lợi; cập nhật số liệu KTTV, hải văn, xây mới BĐNL… Đặc biệt, dự án có tính toán kết hợp việc xả lũ của các hồ chứa nước trên địa bàn ảnh hưởng đến diện ngập hạ du… Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, đây là dự án quan trọng, cần thiết và có ý nghĩa thiết thực, đặc biệt là công tác dự báo, cảnh báo lũ, tổ chức phòng tránh thiên tai, bão lũ…; Ban chỉ huy (BCH) PCLB các địa phương có thể chủ động di dời, sơ tán dân ra khỏi vùng nguy hiểm, xung yếu, chủ động thực hiện phương châm “4 tại chỗ”, tổ chức sơ tán, cứu hộ an toàn. Dự án cũng giúp công tác PCLB hiệu quả hơn, can thiệp dài hạn, tập trung, trọng tâm, trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải, lãng phí… Theo đơn vị tư vấn, hiện nay dự án đã tiến hành xong bước thẩm định, chuẩn bị bàn giao cho các địa phương trong thời gian tới.
Dự án XDBĐNL đã được nghiên cứu, nghiệm thu, chuẩn bị đưa vào sử dụng, song vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm xung quanh việc triển khai ứng dụng vào thực tế. Ngoài cập nhật số liệu chặt chẽ, đồng bộ, sát hợp với biến động của thực tế mưa lũ, dự án cần nhanh chóng triển khai tập huấn đến các ngành, địa phương để BCH-PCLB các cấp nắm bắt, vận dụng linh hoạt và chủ động ứng dụng đưa vào phương án PCLB (trong đó có việc đầu tư máy vi tính có cấu hình đồng bộ) trong khi mùa mưa bão đang đến gần.

QUANG VIÊN