Những điều cần biết về bệnh lao

Dù Y học đã có những tiến bộ vượt bậc, nhưng hiện nay bệnh lao vẫn là vấn đề lớn đối với sức khỏe của cộng đồng. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 8,8 triệu người mắc lao mới và 1,6 triệu người chết do căn bệnh này. Bệnh lao có thể phòng và chữa được nhưng nó vẫn mang tính chất khẩn cấp bởi sự lan rộng của bệnh và sự gia tăng bệnh lao kháng thuốc. Bên cạnh đó, sự bùng nổ của đại dịch HIV, chiến tranh sắc tộc, thiên tai và nghèo đói, sự bùng nổ dân số và tình trạng di dân tự do đã làm cho bệnh lao bùng phát trở lại và lan tràn khắp các châu lục. Một lần nữa, bệnh lao lại có nguy cơ đe dọa nhân loại. Năm 1993 Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã ra tuyên bố “Bệnh lao đang quay lại và trở thành vấn đề khẩn cấp toàn cầu”. Hiện 1/3 dân số thế giới đã bị nhiễm lao. 44% dân số Việt Nam bị nhiễm lao. Trong số những người bị nhiễm lao sẽ có khoảng 5 - 10% trở thành mắc bệnh lao trong suốt quá trình sống của mình. Những người bị nhiễm lao nếu sức đề kháng bị suy giảm do nhiều nguyên nhân sẽ trở thành mắc bệnh lao. Ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 145.000 người mắc lao mới. Trong đó có khoảng 65.000 người lao phổi mới ho khạc ra vi trùng là những nguồn lây trong cộng đồng. Hàng năm có khoảng 3.200 - 3.500 người chết vì bệnh lao (xếp thứ 5 trong số nguyên nhân gây tử vong cao nhất ở Việt Nam).

Ở Khánh Hòa, năm 2009 đã phát hiện 1.345 bệnh nhân mới, tăng 4,2% so với cùng kỳ, trong đó có 968 bệnh nhân lao phổi ho khạc ra vi trùng. Số bệnh nhân tử vong trong năm là 43 người.

Lao là một bệnh lây, không phải bệnh di truyền, đường lây chủ yếu là đường hô hấp. Nguồn lây chính là các trường hợp lao phổi ho khạc ra vi trùng chưa được điều trị (nếu đã được điều trị đúng thì sau 2 - 3 tuần khả năng lây không đáng kể).

Phương pháp phòng lao tốt nhất hiện nay theo WHO là phát hiện sớm, điều trị kịp thời các trường hợp lao phổi AFB(+) theo công thức hóa trị ngắn ngày có kiểm soát trực tiếp (DOTS). Trẻ em dưới 1 tuổi cần được tiêm BCG phòng lao. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền về bệnh lao cần được tiến hành sâu rộng và thường xuyên để khi có các triệu chứng nghi lao người dân sẽ đi khám bệnh càng sớm càng tốt.

Triệu chứng của một số bệnh lao thường gặp: Lao phổi: Ho khạc đờm kéo dài từ 2 tuần trở lên, có thể ho ra máu; đau tức ngực nhất là vùng sau bả vai; sốt nhẹ về chiều, ăn ngủ kém, sút cân. Lao hạch: Hạch thường xuất hiện ở cổ một hoặc nhiều cái, di động, thường không sưng nóng đỏ đau, nếu có thì mức độ ít, hạch để lâu sẽ rò chảy ra mủ màu bã đậu. Lao cột sống: Đau âm ỉ vùng cột sống bị tổn thương; uống thuốc giảm đau bệnh có bớt nhưng không hết hẳn, hạn chế vận động khi xoay người hay gập bụng, có thể gây gù vẹo cột sống, giai đoạn gây chèn ép tùy sống dẫn đến liệt hai chi dưới. Lao khớp háng: Đau âm ỉ vùng khớp háng bị tổn thương, dùng thuốc giảm đau có đỡ nhưng không hết, đi lại khập khiễng vì đau, để lâu gây cứng khớp. Tràn dịch màng phổi do lao: Ho khan kéo dài, đau tức ngực nhất là vùng màng phổi có dịch, khó thở và khó thở tăng lên khi lượng dịch trong màng phổ ngày càng nhiều, khó thở nhiều khi nằm. Lao màng bụng: Đau âm ỉ kéo dài vùng bụng, rối loạn tiêu hóa, bụng cổ trướng, nổi u cục, suy nhược, sốt nhẹ về chiều. Lao ruột: Đau ỉ vùng ruột bị tổn thương, rối loạn tiêu hóa, suy nhược, sốt nhẹ về chiều, sút cân. Lao thận: Đau âm ỉ kéo dài vùng thắt lưng, tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu đục, tiểu ra máu, tổn thương tinh hoàn và mào tinh hoàn đối với nam, suy nhược cơ thể, sốt nhẹ về chiều, sút cân.

Ngoài ra có thể gặp các thể lao khác như: Lao hệ thống sinh dục, lao thanh quản, lao da, lao mắt, lao màng tim…

Bác sĩ CKII Trần Phú Hòa