PrEP - “Lá chắn” hiệu quả trong phòng ngừa HIV

Hiện nay, dịch HIV tại Việt Nam nói chung và Khánh Hòa nói riêng chuyển dịch từ lây truyền qua đường máu sang đường tình dục, đặc biệt là gia tăng trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM). Vì thế, việc điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc kháng vi rút (PrEP) đóng vai trò then chốt trong công tác phòng, chống HIV/AIDS.

Hiệu quả đạt hơn 90%

PrEP giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể bằng cách ngăn cản sự xâm nhập và nhân lên của vi rút HIV. PrEP được chứng minh rất hiệu quả với các nhóm đối tượng: MSM; người chuyển giới nữ; phụ nữ bán dâm; các cặp dị nhiễm. Các nghiên cứu trên thế giới và thực tiễn triển khai tại Việt Nam cho thấy, PrEP có thể giảm hơn 90% nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tình dục khi được sử dụng đều đặn. Nhờ đó, PrEP trở thành “lá chắn” quan trọng cho các nhóm có nguy cơ.

Năm 2015, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo các quốc gia mở rộng cung cấp PrEP như một trong những chiến lược dự phòng HIV cốt lõi. Đến năm 2020, với sự thay đổi mạnh mẽ của mô hình lây nhiễm HIV tại Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1246 phê duyệt Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030, trong đó đặt mục tiêu tỷ lệ MSM sử dụng PrEP đạt 40% vào năm 2030. Đây là định hướng quan trọng, bởi theo số liệu giám sát dịch tễ, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM đang ở mức cao nhất và có xu hướng lan rộng.

Tư vấn cho người có nguy cơ cao tại Cơ sở 2 Trung tâm Y tế khu vực Ninh Hòa về sử dụng PrEP trong dự phòng lây nhiễm HIV.

Ngoài hiệu quả dự phòng, PrEP còn góp phần giảm gánh nặng tài chính lâu dài cho hệ thống y tế. Việc giảm số ca nhiễm mới sẽ giúp tiết kiệm chi phí điều trị HIV/AIDS, giảm áp lực lên bảo hiểm y tế và các nguồn lực hỗ trợ khác. Bác sĩ Tôn Thất Toàn – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết: “PrEP chỉ phát huy hiệu quả tối đa khi được kết hợp với các biện pháp an toàn khác. PrEP không phòng được các bệnh lây truyền qua đường tình dục như: lậu, giang mai, viêm gan B, C… Vì vậy, người sử dụng PrEP vẫn cần duy trì quan hệ tình dục an toàn bằng bao cao su, sử dụng bơm kim tiêm sạch và khám sức khỏe định kỳ”.

Nhiều tín hiệu tích cực 

Những năm gần đây, Khánh Hòa là một trong những địa phương triển khai mạnh mẽ và hiệu quả chương trình điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV. Đứng trước bối cảnh số ca nhiễm HIV mới vẫn ghi nhận rải rác trong cộng đồng, đặc biệt là ở nhóm MSM và thanh niên, các cơ sở y tế trong tỉnh đã chủ động mở rộng truyền thông, tư vấn và cung cấp dịch vụ PrEP.

Theo thống kê 11 tháng năm 2025, toàn tỉnh có 354 người sử dụng PrEP ít nhất một lần. Đây là con số thể hiện sự tiếp cận ngày càng gia tăng của người dân đối với giải pháp dự phòng hiện đại và an toàn. Đáng chú ý, nhóm MSM chiếm hơn 60% tổng số khách hàng, phù hợp với định hướng tập trung vào nhóm nguy cơ cao mà ngành y tế đề ra. Bên cạnh việc cung cấp dịch vụ tại cơ sở y tế, Khánh Hòa đã triển khai hàng trăm lượt truyền thông trực tiếp và gián tiếp, tiếp cận hàng nghìn lượt người dân thông qua trường học, cộng đồng, mạng xã hội và các nhóm nguy cơ cao. Những hoạt động này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về PrEP, mà còn góp phần giảm kỳ thị, tạo môi trường thân thiện để người có nguy cơ cao tiếp cận dịch vụ. Hiệu quả của chương trình cũng ghi nhận rõ nét qua việc hầu như ít có số ca nhiễm mới trong nhóm tham gia PrEP. Nhiều khách hàng chia sẻ rằng PrEP giúp họ an tâm hơn, chủ động bảo vệ bản thân và bạn tình, đồng thời dễ dàng kết nối với các dịch vụ y tế thân thiện. Anh N.Q.L (34 tuổi, phường Ninh Hòa) chia sẻ: “Tôi biết tới PrEP thông qua nhóm tiếp cận cộng đồng. Tham gia điều trị PrEP, tôi tự tin và an tâm hơn khi quan hệ tình dục với bạn tình cùng giới”.

Bác sĩ Tôn Thất Toàn cho biết, tuy đạt được kết quả khả quan, chương trình PrEP tại Khánh Hòa vẫn còn đối mặt với một số thách thức. Trong đó, tâm lý e ngại khi tiếp cận dịch vụ, sự kỳ thị đối với nhóm yếu thế và sự hiểu biết chưa đầy đủ về hiệu quả, cách sử dụng PrEP trong cộng đồng là những trở ngại lớn nhất. Để hoàn thành mục tiêu hướng tới “Không còn người nhiễm HIV mới” vào năm 2030, tỉnh sẽ tiếp tục mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ, đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi và tăng cường phối hợp liên ngành.

C.ĐAN