Với người Việt Nam, chuối là một trong những loại cây gần gũi và đem lại nhiều lợi ích trong cuộc sống. Có thể nói rằng, tất cả các bộ phận của cây chuối, chúng ta không bỏ phí một thành phần nào. Lá chuối gợi nhớ về sự tích gói bánh chưng, bánh dày...
Với người Việt Nam, chuối là một trong những loại cây gần gũi và đem lại nhiều lợi ích trong cuộc sống. Có thể nói rằng, tất cả các bộ phận của cây chuối, chúng ta không bỏ phí một thành phần nào. Lá chuối gợi nhớ về sự tích gói bánh chưng, bánh dày. Thân cây chuối lúc còn non tơ dùng làm gỏi gà, gỏi cá… Những ai lớn lên từ miệt vườn, đồng quê, hay đồi núi trung du… vẫn nhớ về tuổi thơ gom tròn trái banh thắt bằng cọng và lá chuối khô. Nhớ cây súng làm bằng sống lá chuối tươi, sau khi mẹ rọc hết phần lá chuối để gói bánh, cọng sống chuối còn lại được người cha thân yêu cắt gọn gàng làm súng liên thanh giả, tạo nên tràng tiếng nổ lụp bụp, chơi trò đánh giặc, thích chí reo hò.
Trái chuối non tơ dùng ăn sống với rau xanh, xắt mỏng từng lát, kẹp theo miếng thịt heo, cuốn bánh tráng, chấm mắm nêm, pha dìu dịu với ớt, tỏi, chanh, đường. Nải chuối chín vàng ươm được ông cha kính cẩn đặt lên bàn thờ trong những ngày rằm, mùng một hay Tết.
Chuối có nhiều loại: chuối cau, chuối lùn, chuối tiêu, chuối sứ, chuối mốc, chuối ngự… Trong các loại chuối kể trên, chỉ có chuối mốc, chuối nai dùng làm chuối ép mới chính hiệu, đúng đặc sản bài bản xưa nay, luôn để lại hương thơm đậm đà vị ngọt.
Làm chuối ép mang tính thuần thủ công, giản tiện, dụng cụ đơn sơ. Ngoài xây lò đất để sấy chuối ra, ta chỉ cần một cái sịa (nia nhỏ) và hai tấm ván mỏng là đủ. Sịa dùng để sấy chuối. Tấm ván nhỏ để ép trái chuối. Người làm chuối ép phải chọn chuối già. Chuối càng già càng cho nhiều mật. Đem ủ chuối già chín. Thời kỳ này, vỏ chuối rất mỏng, chỉ cần bóc nhẹ vỏ, đem trái chuối phơi nắng, hoặc xông trên lò, vừa đủ mềm ta đem lăn đều cho trái chuối mỏng, dẹp ra. Và cứ thế, trái chuối cứ mỏng dần, mật chuối sánh lại một màu nâu sẫm. Rang hạt mè chín vàng thơm, chà sạch vỏ. Người làm chuối ép chấm trái chuối dẻo mật lên hạt mè. Trái chuối điểm những hạt mè lấm tấm trắng trên nền nâu sẫm. Chỉ nhìn thôi, chúng ta đã cảm nhận hương vị chuối ép đặc sản. Công đoạn sấy chuối trên lò tuy đơn giản nhưng cũng cần có kinh nghiệm tay nghề. Lửa sấy không non quá, cũng chẳng già hơn. Độ nóng đều sẽ cho trái chuối ép chín một màu đều, không bị cháy nám, đen, hoặc khô cứng, làm mất hương vị ngọt thơm, đậm đà.
Vị beo béo của mè, trộn với vị ngọt dịu dàng của trái chuối như gom cả đất trời thân yêu vào từng miếng chuối ép miệt quê.
Võ Khoa Châu
