Hàng năm, sau Tết ở quê tôi là mùa các gánh hát bội thường đổ về, và bao giờ cũng vậy, cứ mỗi lần gánh hát về là từ xóm trên đến xóm dưới, tất cả đều rộn lên. Người lớn gặp nhau thì bàn tán, người khen đào xinh, kẻ khen kép có giọng hát ngọt.
Hàng năm, sau Tết ở quê tôi là mùa các gánh hát bội thường đổ về, và bao giờ cũng vậy, cứ mỗi lần gánh hát về là từ xóm trên đến xóm dưới, tất cả đều rộn lên. Người lớn gặp nhau thì bàn tán, người khen đào xinh, kẻ khen kép có giọng hát ngọt. Đám trẻ con thì khỏi phải chê, khen, vì có gánh hát về là vui rồi, đứa nào cũng chỉ mong trời tối. Dù rằng không có tiền mua vé nhưng bọn nhỏ nhanh chân lắm, có đủ cách để lách qua những bờ rào mà gánh hát đã che chắn, mà buổi tối ở quê, con trẻ ngày xưa có làm gì đâu nên chẳng đứa nào lại chịu nằm ở nhà.
Những bếp cơm chiều trong những ngày có gánh hát dường như cũng đỏ lửa sớm hơn, và khi trời tối, lúc tiếng trống tuồng vang lên ở đầu thôn thì trên các con đường làng, tiếng cười đùa, tiếng gọi nhau vang lên í ới.
Tôi không còn nhớ được ngày xưa mình đã xem bao nhiêu vở tuồng. Mà nhớ sao được, có bao gánh hát đã ghé qua làng, nhiều lắm, mỗi gánh hát đâu phải chỉ diễn một vở. Còn bọn nhỏ chúng tôi thì có vở tuồng dù đã xem đi xem lại mấy lần, nhưng hễ thấy có hát lại tìm cách chui vào xem tiếp. Nào vua, quan, quân lính. Nào áo mão, cân đai. Nào người trung mặt đỏ, kẻ nịnh mặt xanh. Nào những chàng hoàng tử cốt cách phong lưu bên những công chúa quần lụa, áo gấm thướt tha… Những khúc hát ngân lên, khi trầm khi bổng, hòa trong tiếng trống chầu lúc nhặt lúc thưa… Rồi những tiếng giáo, tiếng gươm khua vào nhau loảng xoảng và từng tràng vỗ tay vang lên khi những kẻ hung ác bị những anh hùng đánh gục. Tất cả đã lôi cuốn, làm chúng tôi say mê, thậm chí có nhiều đêm, khi vở diễn kết thúc nhưng chúng tôi vẫn chưa muốn về, cứ mong vở diễn được kéo dài thêm, và sáng hôm sau đứa nào đứa nấy thi nhau kể, bình về các nhân vật vừa mới được xem. Người lớn mê hát cũng không thua gì đám trẻ. Sau mỗi buổi diễn, hễ gặp nhau là người ta lại bình luận, khen, chê các giọng hát, khen chê ngay cả khi đang làm lụng ngoài đồng, hay gặp nhau ở cái giếng làng.
“Đêm đêm nghe tiếng trống chầu. Trẻ già, trai gái cắm đầu đi xem”. Bọn nhỏ chúng tôi có đứa nào không biết câu hát ấy. Riêng tôi, vào những đêm có hát bội, nếu bị cha mẹ bắt phải ở nhà thì đó là những đêm buồn không thể tả hết. Làm sao không buồn được trong khi ngoài kia, nơi sân đình, gánh hát đang diễn và tiếng trống chầu thỉnh thoảng lại vọng tới, tùng, tùng, lảnh lót.
Nhờ những đêm hát mà chúng tôi biết được rất nhiều chuyện liên quan đến các nhân vật lịch sử nước nhà như: Bà Trưng, Bà Triệu, Đinh Bộ Lĩnh, Quang Trung… Có những vở diễn, chúng tôi xem nhiều lần, thuộc lòng nhiều đoạn, nên sau đó, khi cho trâu ra đồng, mấy đứa xúm lại, bắt chước, kết lá cây thành mũ, đan cỏ thành giày, đứa đóng quan, đứa đóng lính rồi hát nghêu ngao, rồi cũng cầm gậy múa các điệu múa tuồng…
Cuộc sống ngày nay đã đổi thay, có nhiều phương tiện giải trí. Ở quê tôi cũng như các làng quê khác, những gánh hát về diễn ít dần. Dù vậy, tiếng trống chầu trong những đêm hát bội thật khó phôi pha trong tâm thức bao người. Riêng tôi, có đêm đang ngủ say lại nghe tiếng trống chầu đâu đó vọng tới, nhưng khi giật mình, mới hay mình nằm mơ, mới hay ký ức êm đềm của một thời đang thức dậy…
HOÀNG NHẬT TUYÊN
