Ngày mùa, lúa chín vàng trên cánh đồng quê tôi như những tấm thảm được thêu dệt bằng những sợi chỉ vàng óng ả, long lanh dưới nắng vàng dịu ngọt của mùa thu. Những bông lúa uốn cong như những lưỡi liềm đang đu đưa trước làn gió nhẹ, từng hạt lúa tròn mẩy căng mình kiêu hãnh về sự thảo thơm và đầy đặn.
Ngày mùa, lúa chín vàng trên cánh đồng quê tôi như những tấm thảm được thêu dệt bằng những sợi chỉ vàng óng ả, long lanh dưới nắng vàng dịu ngọt của mùa thu. Những bông lúa uốn cong như những lưỡi liềm đang đu đưa trước làn gió nhẹ, từng hạt lúa tròn mẩy căng mình kiêu hãnh về sự thảo thơm và đầy đặn.
Trên cánh đồng, những đàn chim sẻ, chim ri thỏa mình tung bay nô đùa để đắm mình vào ngày hội lớn của người nông dân. Chúng đang kiếm tìm những hạt cỏ mọc trong đám lúa như để làm sạch hơn tấm thảm vàng của đồng lúa. Một mùa vàng đã đến.
Ngày mùa, người dân quê tôi dậy sớm hơn mọi ngày để đi gặt cho kịp. Chúng tôi cũng dậy rất sớm để giúp đỡ cha mẹ nấu cơm, quét sân chuẩn bị đón những hạt thóc vàng đầu tiên của vụ mùa. Trên các cánh đồng vàng rực, những lưỡi liềm lưỡi hái đưa lên rất nhanh nhẹn và khéo léo để cắt những khóm lúa đang trĩu nặng hạt vàng. Tấm thảm màu vàng như đang được thu nhỏ, cuốn lại rồi được cất đi. Cha và anh tôi nhanh nhẹn ôm những ôm lúa bó lại thành từng bó rất to rồi gánh vào bờ. Chẳng mấy chốc, cả cánh đồng lúa đã được gặt và lúa được cho vào máy vò. Rồi từ máy vò lúa, những hạt thóc vàng chắc nịch căng tròn được tuôn ra đều đặn. Mẹ cười bảo lúa năm nay được mùa vì ít hạt lép và hạt lửng. Trên áo mẹ và những người nông dân, tôi thấy đẫm những giọt mồ hôi.
 |
Ngày mùa, lũ trẻ con chúng tôi vui lắm, chạy lăng xăng khắp cánh đồng như để thưởng thức “bữa tiệc” vui cùng người nông dân quê mình. Chúng tôi cùng nhau khiêng nồi nước vối thơm cùng cái bát đưa nước cho thợ gặt rồi cùng nhau đi men theo các bờ ruộng rình bắt những chú muỗm béo mũm mĩm và những chú châu chấu đang trốn sau lá lúa. Cả bọn rủ nhau nhặt những gốc rạ khô nhóm lửa và nướng muỗm ăn vừa thơm vừa béo.
Ngày mùa, chị chọn những hạt lúa nếp hoa vàng còn đọng chút sữa để làm cốm. Lúa nếp được vò ra, rang trên chảo rồi giã, sàng, sẩy, chẳng mấy chốc đã được rổ cốm thơm nồng nàn. Chị lấy lá sen xanh ngắt gói lại và đặt lên bàn thờ để mẹ cúng tổ tiên. Cầm nắm cốm trên tay, chúng tôi đưa từng hạt vào miệng. Sự dẻo thơm nồng nàn như đưa cả hương vị đồng quê cùng sự mặn mòi những giọt mồ hôi của người trồng lúa thấm sâu vào tâm hồn trẻ thơ chúng tôi. Còn bé lắm nhưng chúng tôi đã hiểu được một hạt thóc vàng đổi bằng bao giọt mồ hôi trên vai áo người nông dân.
Ngày mùa, đường làng tôi tràn ngập rơm vàng. Đi từ đầu thôn đến cuối làng, lúc nào cũng thấy thơm nồng hương lúa mới. Bà dùng những sợi rơm nếp vàng ỏng ả, phơi khô rồi bện thành những chiếc chổi rơm xinh xắn để quét nhà. Bà còn bện riêng cho tôi một cái nhỏ để mang đến trường vào mỗi lần trực nhật. Bà bảo, các cháu đừng chê hạt lúa, cọng rơm quê mình vì nó đã nuôi sống con người từ bao đời nay. Khi ăn cơm, chớ có làm rơi vãi dù chỉ một hạt bởi khó nhọc lắm người nông dân mới làm ra được hạt lúa, hạt gạo.
Người dân thì phơi rơm ra đường để cho khô và cất giữ một phần, còn một phần đốt để lấy tro bón ruộng. Chiều nào cũng vậy, khói rơm cùng mùi thơm nồng của lúa mới, mùi khen khét của rơm cháy và mùi ngai ngái của khói rơm bảng lảng làm thành mùi đặc trưng chỉ có riêng ở miền quê thôn dã. Ngửi thấy nó, người ta dù đi xa quê bao tháng ngày vẫn nhận ra đấy là quê mình, đấy là vị của đồng đất, của bông lúa củ khoai quê mình. Những nồi cơm ngày mùa thơm nức mùi gạo mới và đượm mùi than rơm mỗi khi bà nấu. Mẹ không quên lấy rơm vàng bện cho đàn chó con mới đẻ ổ rơm tròn ấm áp, bố dùng rơm vá lại mái nhà bị dột mùa trước…
Ngày mùa năm đói, mẹ buồn và thở dài lặng lẽ. Năm đó, cả làng mất mùa, lúa có xanh tốt nhưng chỉ đứng thẳng để ngóng gió trời chứ không làm hạt. Những hạt lúa lép lơ thơ phe phẩy báo hiệu một vụ cấy thất thu. Chúng tôi ngồi thu một chỗ không nhúc nhích vì biết cha mẹ và người dân làng tôi buồn lắm. Lại một năm đói mòn đói mỏi ở quê tôi.
Đi học và công tác xa nhà, vào mỗi vụ gặt, mẹ lại gửi cho tôi những bao gạo. Trong thư mẹ bảo đây là gạo mới nhà mình mới gặt, ăn vừa thơm vừa dẻo. Cầm bát cơm trắng ngần đưa lên miệng, trong tôi như dậy về sự thảo thơm của người mẹ quê và hương vị của cánh đồng làng đã nuôi dưỡng tôi khôn lớn. Khói lam chiều cùng ánh nắng nhạt của mùa thu đã về tự lúc nào và mang theo nó là chút khói ở khu làng nào gần đây đang dần lan tỏa vào tâm hồn tôi, làm cho sống mũi bắt đầu cay cay.
Ký ức mùa gặt ngày nào trong tôi đang dần trở về ngọt ngào, ấm áp và êm đềm.
Nguyễn Thế Lượng
