Tháng mười, trong cái hanh hao của sắc thu vàng, cái se lạnh của làn gió nhẹ hòa vào không khí mùa gặt nồng nàn hương cốm mới, con nhớ về mẹ, nhớ ngày nào cứ đến mùa gặt, có gạo mới, mẹ lại trổ tài nấu cho chúng con món ăn đầy ngọt ngào. Món chè con ong mẹ nấu làm tâm hồn con ấm áp và tràn ngập tình yêu thương.
Tháng mười, trong cái hanh hao của sắc thu vàng, cái se lạnh của làn gió nhẹ hòa vào không khí mùa gặt nồng nàn hương cốm mới, con nhớ về mẹ, nhớ ngày nào cứ đến mùa gặt, có gạo mới, mẹ lại trổ tài nấu cho chúng con món ăn đầy ngọt ngào. Món chè con ong mẹ nấu làm tâm hồn con ấm áp và tràn ngập tình yêu thương.
Tháng mười, khi lúa gặt về, phơi khô và chất đầy cót đầy bồ, mẹ chọn gạo nếp hoa vàng ngon nhất để nấu chè con ong. Gạo được xát trắng ngần, hạt tròn mẩy, thơm nồng. Mẹ bảo muốn nấu chè con ong trước hết phải nấu thành xôi thì chè mới ngon và dẻo. Vì thế, vào ngày thu nắng vàng, mẹ dậy từ sáng sớm, ngâm gạo nếp cho mềm rồi đồ xôi. Bếp lửa chẳng mấy chốc nghi ngút khói và nồi xôi nếp trên bếp tỏa mùi thơm của lúa mới. Xôi chín, mẹ dùng đũa xới ra rổ cho xôi ráo và nguội, rồi mẹ lấy mật mua hôm chợ phiên, lấy dao cạo vào bánh mật cho nhỏ vụn ra để nấu chè. Mẹ bảo, nấu chè con ong muốn cho ngon và đượm màu thì nấu bằng mật mía, chứ nấu đường kính thì hạt xôi vẫn trắng và không đẹp. Vì thế, cứ mỗi độ thu về, vào mỗi buổi chợ phiên, mẹ không quên mua vài phên bánh mật về gói kỹ để dự trữ mỗi khi nấu chè.
Mẹ cho mật vào nồi, thắng cho tan và nóng đều sau đó mới cho xôi vào trộn lẫn. Đây là công đoạn quan trọng để nấu thành chè nên mẹ dạy cho chúng tôi biết cách nấu mật sao cho mật vừa tan, vừa sánh, vừa thơm rồi mới cho xôi vào. Khi xôi được trộn lẫn mật thì phải đều đặn đảo nồi chè sao cho cả xôi, mật hòa quyện vào nhau. Cứ thế, gần mười lăm phút, bàn tay mẹ liên tục, đều đều khuấy nồi chè đến khi đậm một màu nâu thì chè đã chín. Muốn cho chè thơm ngon, mẹ không quên đào củ gừng già, giã nhỏ cho lẫn vào nồi chè rồi khuấy đều. Mẹ bảo vị nếp thơm rất hợp với vị cay cay của gừng, làm cho món ăn thêm ấm hơn mỗi độ thu về.
Khi chè đã chín, mẹ bắc nồi xuống, dùng muôi múc ra từng bát nhỏ. Cả một mâm chè con ong mới ngon và hấp dẫn làm sao. Cứ ngửi mùi thơm bốc lên thoang thoảng là đã thấy thèm và muốn ăn rồi. Hương thơm của nếp mới, giống nếp quê nhà càng thêm đậm đà khi hòa quyện với vị cay của gừng. Hạt xôi của bát chè bóng mẩy chứ không nhão hay bị nát. Càng khuấy, hạt chè càng bóng và mật càng ngấm sâu vào vị gạo, trông rất hấp dẫn. Vì từ hình thức, màu sắc, vị ngọt của chè khi nấu xong, hạt gạo bóng mẩy, thon thon như thân con ong, màu của chè lại nâu sẫm như màu của ong tháng mười nên người dân quê tôi từ bao đời nay vẫn gọi món chè này với cái tên bình dị, chân chất quê mùa là chè con ong.
Ở quê tôi, sau mỗi vụ gặt, những bà mẹ quê không quên nấu chè con ong để cúng tổ tiên vào dịp Tết lúa mới mùng mười tháng mười. Mỗi khi có đứa trẻ mới ra đời, các bà cụ lại nấu chè con ong để cúng mụ; vào những dịp mùng một, ngày rằm, trên mâm lễ không thể thiếu món chè thơm ngon dân dã này. Mùa nào thức ấy, mẹ tôi cũng như bao bà mẹ quê khác, từ khi còn là con gái đến khi về già, vẫn chắt chiu giống lúa nếp cao cây vừa thơm vừa dẻo để sau vụ mùa xay giã dần sàng để nấu món chè con ong. Nữ công gia chánh của mẹ là đây. Mỗi món ăn, mỗi đường chỉ mũi kim, mỗi khi thức khuya dậy sớm tảo tần, chúng tôi hiểu được tình yêu thương vô bờ mà cả cuộc đời mẹ dành cho chồng, cho con.
Mẹ tôi nay đã già, nhưng cứ tháng mười về, mẹ vẫn dành cho chúng tôi món chè quê như thầm nhắc các con luôn nhớ về những điều bình dị mà thiêng liêng.
N.T.L
