Nhận diện văn hóa biển đảo để bảo tồn và phát huy giá trị

Đó là ý kiến của các nhà khoa học, nghiên cứu văn hóa tại Hội thảo "Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa biển đảo" vừa được Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với UBND tỉnh tổ chức tại Nha Trang.

Đó là ý kiến của các nhà khoa học, nghiên cứu văn hóa tại Hội thảo “Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa biển đảo” vừa được Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với UBND tỉnh tổ chức tại Nha Trang.

Lễ hội Cầu Ngư - nét văn hóa đặc sắc của cư dân vùng biển

Tại hội thảo, 60 tham luận của các nhà khoa học, nghiên cứu văn hóa trong nước và một số nhà khoa học đến từ Liên bang Nga, Canada, Thụy Điển, Scotland, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Đan Mạch, Nigieria, Đài Loan... đã đặt ra các vấn đề, cách tiếp cận khác nhau đối với văn hóa biển đảo. Qua đó, đề xuất các phương pháp nghiên cứu, bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị của văn hóa biển đảo.

Các tham luận nêu rõ, Việt Nam có hơn 3.200km bờ biển, 28 tỉnh, thành phố ven biển với hơn 1.000 danh lam, thắng cảnh đã được xếp hạng. Đáng chú ý là các khu bảo tồn biển, khu dự trữ sinh quyển quốc gia cùng nhiều đảo, vịnh ven biển đã tạo cho Việt Nam nhiều tiềm năng phát triển du lịch biển đảo. Bên cạnh đó, các cộng đồng dân cư ven biển với 195 lễ hội dân gian, đặc biệt là các lễ hội cầu ngư, cúng thần sông, thần biển, tục thờ cá Ông Voi, Ông Nam Hải... các điệu hò Bá Trạo của các cư dân ven biển đã trở thành nét văn hóa đặc trưng, hết sức đặc sắc của cư dân vùng biển đảo trên địa bàn cả nước.

Tuy nhiên, nền văn hóa hướng biển lâu đời đó vẫn chưa được nghiên cứu một cách thỏa đáng. Tham luận “Nghiên cứu đảo và nghiên cứu văn hóa đảo: khoảng trống trong tư liệu ở Việt Nam” của nhà nghiên cứu Trần Hữu Thùy Giang (Đại học Southern Cross, Úc) đã cho thấy “khoảng trống” về các nghiên cứu biển đảo ở Việt Nam trong thời gian qua. Còn GS-TSKH Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa quốc gia chia sẻ, việc nghiên cứu di sản văn hóa biển đảo ở Việt Nam còn hết sức manh mún, tự phát và phó mặc cho địa phương, cộng đồng dân cư tự bảo tồn, gìn giữ. Do đó, nguy cơ mai một và không phát huy được giá trị của văn hóa biển đảo là hết sức rõ ràng. Vì vậy, các nhà nghiên cứu phải gấp rút xây dựng kế hoạch, thu thập và hệ thống hóa, số hóa các tư liệu về văn hóa biển đảo trên quy mô cả nước; sớm pháp lý hóa, quốc tế hóa những di sản có giá trị cần được bảo tồn lâu dài; chú trọng khảo cổ học dưới nước...

Tham luận của PGS.TS Nguyễn Duy Thiệu (Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam) hay của PGS.TSKH Nguyễn Tác An (nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang) lại đặt ra vấn đề về cách tiếp cận, nhận diện văn hóa biển đảo, xây dựng phong cách sống, thích ứng của các cộng đồng dân cư ven biển, hải đảo nhằm đối phó với những biến đổi của khí hậu... Còn tham luận “Bảo vệ và phát huy giá trị của văn hóa biển đảo Khánh Hòa và phát triển bền vững” của PGS. TS Nguyễn Duy Bắc - Phó Chủ tịch UBND tỉnh; “Bàn về vấn đề bảo tồn và khai thác nguồn lợi hải sản từ góc nhìn văn hóa” của PGS.TS Võ Sĩ Tuấn - Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang; “Vài nét về đặc điểm lịch sử, văn hóa biển đảo Khánh Hòa” của Thạc sĩ Lê Văn Hóa - Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Khánh Hòa đã đưa ra cái nhìn toàn cảnh về các tiềm năng, lợi thế và các giá trị văn hóa biển đảo ở Khánh Hòa...

Vấn đề về quản lý các di sản văn hóa biển đảo, vai trò của văn hóa biển đảo trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là phát triển du lịch cũng được nhiều đại biểu đặt ra. Điều này đã được nhiều địa phương ven biển chú trọng và mang lại hiệu quả thiết thực, đáng chú ý như: Đà Nẵng, Quảng Nam, Khánh Hòa, Bình Thuận, Phú Quốc (Kiên Giang), đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), vùng đảo Cát Bà (Hải Phòng)... Tuy nhiên, các đại biểu cũng chỉ ra những mặt hạn chế trong việc nghiên cứu cũng như chưa phát huy hết giá trị văn hóa biển đảo trong phát triển kinh tế - xã hội, du lịch. Đồng thời, đề xuất nhiều phương án với chính quyền quản lý các cấp, cũng như các cộng đồng dân cư, các nhà khoa học nhằm bảo tồn và phát huy hiệu quả hơn nữa nguồn lực này trong đời sống văn hóa tinh thần và kinh tế - xã hội trong thời đại toàn cầu hóa.

Tại hội thảo, các đại biểu đến từ Nga, Canada, Nigeria, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản... đã chia sẻ những kinh nghiệm trong nghiên cứu, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa biển đảo trên thế giới. Qua đó, giúp các nhà khoa học trong nước có thêm những cách tiếp cận về văn hóa biển đảo, giúp các cấp chính quyền cũng như cộng đồng dân cư nâng cao nhận thức về vai trò văn hóa biển đảo, quy hoạch phát triển du lịch biển đảo lồng ghép với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa biển đảo...

Được biết, các ý kiến, tham luận của các nhà khoa học tại hội thảo sẽ được tập hợp và phổ biến, nhằm nâng cao nhận thức của chính quyền các cấp và cộng đồng các địa phương ven biển, hải đảo trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của văn hóa biển đảo. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để khẳng định và góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Nam Phong