So với chuyên ngành khác, văn nghệ dân gian có vẻ trầm lặng hơn. Thế nhưng, những đóng góp của các nhà nghiên cứu ở lĩnh vực này không hề nhỏ, bởi các tác phẩm văn nghệ dân gian đã góp phần khuôn định lại diện mạo văn hóa xứ Trầm Hương.
So với chuyên ngành khác, văn nghệ dân gian (VNDG) có vẻ trầm lặng hơn. Thế nhưng, những đóng góp của các nhà nghiên cứu ở lĩnh vực này không hề nhỏ, bởi các tác phẩm VNDG đã góp phần khuôn định lại diện mạo văn hóa xứ Trầm Hương.
 |
| Tuyển tập “Văn hóa dân gian Khánh Hòa” vừa được xuất bản cuối năm 2014. |
Hiện tại, Phân hội VNDG có 19 hội viên, trong đó 8 người là hội viên Hội VNDG Việt Nam. Đây là con số khá khiêm tốn so với hội viên của các chuyên ngành khác như nhiếp ảnh, mỹ thuật, văn học... Dẫu vậy, những năm qua, VNDG Khánh Hòa đã có nhiều thành quả đáng kể. Các nhà nghiên cứu đã hoàn thành nhiều công trình sưu tầm, nghiên cứu văn hóa, VNDG có chất lượng khoa học và giá trị thực tiễn. Trong đó, nhiều công trình có giá trị đã được xuất bản như: Tuyển tập Văn nghệ dân gian Khánh Hòa 2005 - 2010, Người Ninh Hòa kể chuyện xưa (biên khảo của Võ Triều Dương), Ninh Hòa - Những mảnh ghép văn hóa dân gian (biên khảo của Đỗ Công Quý), Khảo sát đình làng xã Vĩnh Trung, Lịch sử - văn hóa Khánh Hòa (biên khảo của Ngô Văn Ban), Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn (tiểu luận của Trương Quang Cảm)... Mới nhất, Hội Văn học Nghệ thuật tổ chức xuất bản tuyển tập Văn hóa dân gian Khánh Hòa (tuyển chọn các công trình của hội viên giai đoạn 2010 - 2014).
Các công trình nghiên cứu, biên khảo, ghi chép của các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian đã góp phần làm rõ diện mạo văn hóa, lịch sử xứ Trầm Hương. Nổi bật trong đó là những nghiên cứu về văn hóa các vùng đất, ngành nghề truyền thống, các địa danh Khánh Hòa xưa và nay, đặc trưng văn hóa ẩm thực của xứ Trầm Hương. Có thể kể đến Địa danh Khánh Hòa xưa và nay, Một số nghề, làng nghề truyền thống và văn hóa ẩm thực vùng đất Khánh Hòa (tác giả Ngô Văn Ban), Hồn quê xứ Vạn (Võ Khoa Châu và Nguyễn Viết Trung), Non nước xứ Đồng Hương (Võ Triều Dương và Nguyễn Viết Trung), Nghề biển truyền thống ở một số tỉnh ven biển Việt Nam (Nguyễn Viết Trung và Nguyễn Xuân Phong), Nghề nông cổ truyền vùng đất Khánh Hòa xưa; Hái lượm và săn bắt của người dân vùng đất Khánh Hòa xưa (Võ Triều Dương và Ngô Văn Ban). Ở mảng văn hóa dân tộc Raglai, nối tiếp các công trình của nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Sang (đã mất), các tác giả Mấu Quốc Tiến và Trần Kiêm Hoàng đã tiếp tục cho ra đời những công trình như: Truyện cổ Raglai; Tri thức bản địa của người Raglai Khánh Hòa; Dân ca Raglai, Yếu tố biển trầm tích trong văn hóa Raglai... Những công trình này đã được Hội VNDG Việt Nam hỗ trợ in ấn, xuất bản.
Thành quả của nghiên cứu VNDG Khánh Hòa không chỉ làm rõ diện mạo văn hóa của xứ Trầm Hương hiện nay, mà còn chỉ rõ mối liên hệ về văn hóa của Khánh Hòa với các địa phương lân cận, quá trình hình thành, diễn tiến văn hóa qua các thời kỳ lịch sử... Về những đóng góp của chuyên ngành VNDG, nhà viết kịch Nguyễn Sĩ Chức - Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh đánh giá: “Tuy Phân hội VNDG có số lượng hội viên ít nhưng số lượng tác phẩm rất dày dặn, trong đó có nhiều tác phẩm chất lượng. Các nhà nghiên cứu VNDG đã góp phần không nhỏ trong việc làm rõ diện mạo văn hóa của xứ Trầm Hương, lưu giữ lại những ký ức về địa danh, ngành nghề, tập tục truyền thống của địa phương...”.
Theo đánh giá của Hội VNDG Việt Nam, Khánh Hòa là 1 trong 3 địa phương của Nam Trung bộ - Tây Nguyên mạnh về VNDG. Giai đoạn 2009 - 2014, Hội VNDG Việt Nam đã trao giải thưởng cho 9 công trình nghiên cứu của các tác giả ở Khánh Hòa. Đặc biệt, đã có 4 tác giả được trao Giải thưởng văn học - nghệ thuật tỉnh Khánh Hòa 5 năm (giai đoạn 2006 - 2011) gồm: Ngô Văn Ban, Trần Việt Kỉnh, Nguyễn Viết Trung, Võ Khoa Châu.
Văn hóa đang ngày càng khẳng định vai trò nền tảng của phát triển kinh tế - xã hội. Trong tình hình văn hóa truyền thống đang ngày càng bị mai một, ảnh hưởng của văn hóa nước ngoài ngày càng sâu rộng, việc nghiên cứu và bảo tồn VNDG càng trở nên cấp bách. Thiết nghĩ, bên cạnh nỗ lực của các nhà nghiên cứu VNDG, ngành Văn hóa cần có những giải pháp hữu hiệu để bảo tồn văn hóa dân gian truyền thống.
XUÂN THÀNH
