Sinh ra trong một gia đình có truyền thống về hát bội, từ nhỏ, từng lớp lang, lời ca, điệu múa, cử chỉ của sân khấu tuồng đã thấm vào tâm hồn Nghệ sĩ Nhân dân Thu Hà.
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống về hát bội, từ nhỏ, từng lớp lang, lời ca, điệu múa, cử chỉ của sân khấu tuồng đã thấm vào tâm hồn Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Thu Hà. Từ đó, bằng niềm đam mê cháy bỏng của mình với bộ môn sân khấu truyền thống của dân tộc, chị đã nỗ lực vượt qua khó khăn để cống hiến hết mình cho nghệ thuật tuồng.
Gặp nghệ sĩ Thu Hà khi chị vừa được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NSND, chúng tôi nhận thấy rõ niềm vui xen lẫn với niềm tự hào trên gương mặt chị. Trong câu chuyện với chúng tôi, chị đã cho thấy được bầu nhiệt huyết, niềm đam mê cháy bỏng của chị đối với sân khấu tuồng. Với chị, những vai diễn, ánh đèn sân khấu và hơn hết là được biểu diễn phục vụ công chúng là niềm hạnh phúc lớn nhất.
. Đam mê và nỗ lực không ngừng
 |
| Nghệ sĩ Nhân dân Thu Hà trong vai Chung Vô Diệm |
Từ nhỏ, NSND Thu Hà đã được sống trong môi trường nghệ thuật tuồng. Trải qua nhiều thế hệ, gánh hát của gia đình chị luôn nhận được sự ái mộ của đông đảo khán giả các tỉnh Nam Trung bộ. Ông của chị - NSND Nho Túy - thuộc hàng “cây đa, cây đề” trong làng hát bội Việt Nam. Bố chị - Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo - đã có những vai diễn in sâu trong lòng khán giả sân khấu tuồng một thuở. Ông cũng là chủ gánh hát bội Thùy Dương nổi tiếng ở các tỉnh Quảng Nam, Khánh Hòa. Lớn lên trong môi trường đậm chất nghệ thuật như thế, nên từ nhỏ, NSND Thu Hà đã mê mẩn với những vai diễn của các nhân vật tuồng. “Gia đình tôi sống nhờ vào gánh hát bội, nên từ thuở lên mười, tôi đã ngồi bên cánh gà sân khấu xem các cô, chú biểu diễn một cách say mê. Tôi cũng không hiểu vì sao mình lại mê tuồng đến thế. Nhiều đêm nằm ngủ, tôi vẫn mơ mình được diễn các vai yêu thích. Chính niềm đam mê đó là sức mạnh để tôi quyết tâm theo đuổi nghề kể cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất”, NSND Thu Hà tâm sự.
Thấy được niềm đam mê của con gái đối với sân khấu hát bội, Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo đã dày công luyện tập cho NSND Thu Hà. Khó khăn đối với chị khi mới bước vào nghề, đó là dù có niềm đam mê, nhưng chị không phải là người có năng khiếu với nghệ thuật tuồng. “Giọng hát thô, dáng người cao lớn, cử chỉ mạnh mẽ chính là những trở ngại của bản thân tôi khi đến với hát bội. Nhưng nhờ sự kiên trì chỉ dạy của ba, tôi đã dần khắc phục được những khuyết điểm của mình, biến chúng thành ưu điểm để theo nghề từ bấy đến nay”, chị tâm sự. Là con nhà nòi, nên từ nhỏ, NSND Thu Hà đã được bố rèn giũa những ngón nghề đặc biệt. Thay vì tập các vai đào trong nghệ thuật tuồng, chị lại được luyện cho đóng vai kép. Điều này cho thấy định hướng đúng của Nghệ sĩ Ưu tú Quang Hảo, cũng như sự nỗ lực của chị khi quyết tâm theo đuổi hát bội. Bởi trong nghệ thuật tuồng, nữ đóng vai nữ để thành công đã khó, nữ đóng vai nam càng khó gấp bội. Trong khi đó, với một người không được ưu đãi những tố chất nghệ thuật ban đầu như NSND Thu Hà thì sự nỗ lực đó là vô bờ bến. Để thành công, ngoài sự đam mê, nỗ lực còn là sự sáng tạo, ham học hỏi mọi lúc, mọi nơi của chị.
. Đôi chân hia điêu luyện
Một trong những động tác khó của nghệ thuật tuồng là đi hia. Khác với những loại giày khác, đôi hia của nghệ thuật tuồng có thân đế cao, mặt đế hẹp, dáng đế vuốt theo dáng mũi thuyền. Để có thể đi vững trên đôi hia đó, người diễn viên phải có sức khỏe tốt, phải có sự uyển chuyển, khéo léo khi di chuyển. Kỹ thuật đi hia tuy đơn giản nhưng để bước đi được trên đôi hia đó và biểu diễn các động tác vũ đạo thuần thục, đẹp mắt không phải là điều dễ dàng. Đến giờ, nhiều khán giả vẫn nhớ NSND Thu Hà với những bước chân hia điêu luyện, thanh thoát, lướt nhẹ trên sân khấu. Cùng với bước chân hia, chị còn tạo được dấu ấn biểu diễn với động tác múa giáo chuẩn mực, thuần thục. Đường giáo của chị toát lên được thần thái của những vai kép võ, đào tướng, làm hấp dẫn khán giả. Đôi chân hia điêu luyện, tay múa giáo chuẩn mực đã cho thấy sự nỗ lực tập luyện của chị. Nói về NSND Thu Hà, ông Nguyễn Tứ Hải - Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh đánh giá: “Cái độc đáo của Thu Hà thể hiện ở 3 điểm: thứ nhất, đó là phương pháp luyện giọng; thứ hai là đôi chân hia và tay múa giáo rất tuyệt vời; thứ ba là lối hát nam cực hay”.
Với sự nỗ lực hết mình, NSND Thu Hà đã tạo dựng cho mình một sự nghiệp nghệ thuật đáng tự hào với nhiều giải thưởng, danh hiệu và những vai diễn để lại ấn tượng sâu sắc với nhiều thế hệ khán giả. Nghệ sĩ Thu Hà từng đạt Huy chương Vàng Liên hoan trích đoạn tuồng hay năm 1993, Huy chương Vàng Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc các năm 1995, 1999, 2010. Năm 2001, nghệ sĩ Thu Hà được phong tặng Nghệ sĩ Ưu tú; năm 2012 được phong tặng NSND… Hiện niềm đam mê, tình yêu đối với sân khấu tuồng vẫn luôn cháy bỏng trong chị, nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên chị không thường xuyên đứng trên sân khấu phục vụ công chúng. Nhưng, niềm đam mê ấy đang được chị truyền lại cho thế hệ sau thông qua các buổi lên lớp tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang.
NHÂN TÂM
Các vở diễn, vai diễn thành công của NSND Thu Hà: Thoại Khanh Châu Tuấn; Phạm Công Cúc Hoa; Đào Phi Phụng; vai Lữ Bố (vở Phụng Nghi Đình); vai kép Địch Thanh, đào Thoại Ba (vở Ngũ hổ thứ nhì); vai kép Tiết Giao, đào Hồ Nguyệt Cô (vở Nguyệt Cô hóa cáo); vai kép Hoàng Phủ Thiếu Hoa, đào Mạnh Lệ Quân (vở Mạnh Lệ Quân); vai Chung Vô Diệm (vở Chung Vô Diệm); vai Bùi Thị Xuân (vở Nữ tướng Tây Sơn); vai Nguyễn Uông (vở Sóng dậy Lê Triều)…
