Nền tảng phát triển của nghệ thuật múa đương đại

Một nền nghệ thuật múa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là yêu cầu bức thiết đối với những người làm công tác quản lý; các biên đạo, nghệ sĩ, diễn viên múa của nước nhà.

Một nền nghệ thuật múa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là yêu cầu bức thiết đối với những người làm công tác quản lý; các biên đạo, nghệ sĩ, diễn viên múa của nước nhà. Tuy nhiên, hiểu thế nào cho đúng vấn đề bản sắc dân tộc trong các tiết mục múa vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Tìm được đáp án cho bài toán trên chính là xây dựng nền tảng cho sự phát triển của nghệ thuật múa đương đại Việt Nam.

Trung tuần tháng 10-2011, tại Nhà Sáng tác Nha Trang, Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam tổ chức trại sáng tác các tác phẩm múa. Đến với trại sáng tác, 16 tác giả, biên đạo múa trong toàn quốc không chỉ mang đến những đề cương tác phẩm mà còn mang đến những nỗi trăn trở cho sự phát triển của nghệ thuật múa Việt Nam ở hiện tại và tương lai. Một vấn đề được các tác giả, nghệ sĩ, biên đạo múa quan tâm chính là tính dân tộc của nghệ thuật múa đương đại. Đây không phải là vấn đề mới, vì từ nhiều năm qua, trên các diễn đàn, hội thảo, tọa đàm, hội thi, hội diễn… đều đã đề cập đến với nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Chính vì thế, ngay trong khuôn khổ của một trại sáng tác, để có thể lựa chọn những tác phẩm Hội Nghệ sĩ múa đặt hàng, vấn đề bản sắc dân tộc trong nghệ thuật múa một lần nữa lại được đặt ra.

Bản sắc dân tộc là nền tảng cho sự phát triển của nghệ thuật múa đương đại Việt Nam.

Nhìn lại lịch sử nghệ thuật múa chuyên nghiệp ở nước ta từ ngày ra đời đến nay, những người trong nghề và những người “ngoại đạo” vẫn luôn có chung một cảm giác tự hào, tự tôn bởi những tiết mục múa mang đậm bản sắc dân tộc, nét đặc trưng của văn hóa vùng miền. Các tiết mục múa sen, múa quạt, múa xòe, múa sạp, múa Chăm… mang nét đặc trưng của các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam đã được nhiều thế hệ nghệ sĩ, biên đạo múa dàn dựng thành những tác phẩm múa giàu tính nghệ thuật. Tuy nhiên, những năm gần đây, sự đi xuống của nghệ thuật múa đã làm mất dần khả năng “độc chiếm” sân khấu. Múa trở thành một tiết mục nhằm thay đổi không khí cho một chương trình nghệ thuật, hoặc đóng vai trò minh họa cho các ca khúc. Vì vậy, tính dân tộc, bản sắc dân tộc trong nghệ thuật múa cũng dần mai một, hoặc có nhưng với cách hiểu lệch lạc. Xót xa trước thực trạng này, Nghệ sĩ Nhân dân Chu Thúy Quỳnh - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam nói: “Mấy năm gần đây, nghệ thuật múa nước nhà phát triển nhưng tỏ ra thiên lệch theo hướng đa dạng hóa, táo bạo và lai tạp nhiều hơn. Nhiều tác phẩm múa đương đại nhưng phong cách, chất liệu ngôn ngữ có nguồn gốc nước ngoài. Năm 2010, Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam đã tổ chức cuộc thi “Tác phẩm múa các dân tộc Việt Nam lần thứ nhất” với tiêu chí: Sáng tạo nhưng không xa lạ, đậm chất dân tộc nhưng phải mới mẻ. Qua đó, đã bộc lộ nhiều tác phẩm mà định hướng nghệ thuật của người dàn dựng hoàn toàn xa lạ với tôn chỉ mục đích của cuộc thi”. Còn nhà nghiên cứu nghệ thuật múa Thái Phiên - Tổng Biên tập Tạp chí Nhịp Điệu cho biết: “Hiện nay, loại hình múa đã độc lập với các tác phẩm múa nghệ thuật dân gian và dân tộc, ngày càng mất đi vị thế trong các hoạt động trình diễn. Nhiều tác phẩm được đầu tư công phu để tham gia các liên hoan, hội diễn nghệ thuật múa, nhưng sau đó hầu hết đều bị rơi vào quên lãng, hiếm khi trình diễn lại cho công chúng thưởng thức”.

Tại trại sáng tác, nhiều ý kiến cũng đã đồng ý rằng: Bản sắc dân tộc được thể hiện trong các tác phẩm ở những dáng vẻ, đường nét khác nhau nhưng mang diện mạo, cách biểu đạt mới; nhịp độ, tiết tấu, ngôn ngữ mang hơi thở mới, gắn liền với hiện thực đời sống. Các điệu múa dân gian của các dân tộc qua tư duy sáng tạo của người nghệ sĩ phải được tái hiện với những hình ảnh mới hơn, chuyên nghiệp hơn nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng của mình. Để giúp các tác giả trẻ nắm bắt được vấn đề bản sắc dân tộc trong nghệ thuật múa, những người lãnh đạo Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam đã quyết định: Ngay sau khi trại sáng tác kết thúc sẽ mở tiếp trại sáng tác dành cho các tác giả trẻ, trong đó sẽ đề cập đến vấn đề tính dân tộc và hiện đại của nghệ thuật múa. Có thể thấy rằng, bản sắc dân tộc đối với nghệ thuật múa đương đại là một vấn đề mang tính cốt yếu. Ở đó không chỉ có sự tôn vinh các giá trị truyền thống mà còn góp phần định hướng phát triển cho loại hình nghệ thuật múa trong hiện tại và tương lai. Quan tâm đến tính dân tộc trong các tiết mục múa đương đại chính là chúng ta đang xây dựng nền móng vững chắc cho tương lai nghệ thuật múa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc như định hướng văn hóa của Đảng và Nhà nước.

NHÂN TÂM