Tản mạn chuyện hoa ngày Tết

Mỗi độ Tết đến Xuân về, phố phường, chợ hoa từ Bắc vào Nam đều ngập tràn sắc hoa. Người người tấp nập chọn mua cho mình những cành hoa, chậu hoa ưng ý để trang trí cho không gian ngày xuân của gia đình thêm tươi mới và ấm cúng. Yêu hoa đồng nghĩa với yêu cái đẹp, nhưng mỗi người lại có một sở thích, một gu thẩm mỹ khác nhau, nên việc yêu thích hoa cũng khác nhau. Mỗi loài hoa có những đặc tính riêng mà ta có thể gọi là sắc tính của nó. Chính vì vậy, người thưởng thức hoa không chỉ biết hưởng thụ, chiêm ngưỡng cái đẹp mà cần phải hiểu sắc tính riêng của hoa.

Hoa lan có mùi hương nồng nàn nên người xưa gán cho nó tính lẳng lơ. Do đó, ngày xưa, các nhà gia giáo truyền thống không cho con gái gần loài hoa này. Thủy tiên được xem là loài hoa đài các bởi tính tĩnh lặng, cao quý của nó. Người chơi hoa thủy tiên phải có tính kiên nhẫn, có tâm với hoa và chăm chút hoa như con thơ dại. Hoa thủy tiên yêu cầu sự cầu kỳ ở khâu chăm sóc, nếu người biết chăm sóc thì hoa sẽ nở đúng vào đêm giao thừa. Trong khi đó, hoa quỳnh có vẻ đẹp thanh khiết, trong trắng như một thiếu nữ nhan sắc mà yểu mệnh. Ngày xưa, những nhà có con gái đẹp không trồng loài hoa này. Còn hoa hải đường có màu đỏ thẫm, nhị vàng, lá xanh, thường nở vào dịp Tết và tượng trưng cho việc làm ăn may mắn, tấn tới. Chính vì vậy, vào dịp Tết, những người kinh doanh, buôn bán thường tìm mua loài hoa này để mong sang năm mới gặp nhiều may mắn trong công việc. Hoa mẫu đơn thuộc loài hoa cao khiết, biểu tượng cho sự giàu có, thịnh vượng và chủ yếu dùng ở những nơi trang trọng, linh thiêng như bàn thờ gia tiên.

Trong muôn vàn loài hoa, có thứ hoa thanh đạm là hoa cúc, hoa cúc vàng (đại đóa) với hương thơm dịu dàng, ý nhị biểu thị niềm vui sum họp. Vì thế, trong những ngày Tết, nhà nào cũng có vài chậu hoa cúc. Hoa cúc thường được trồng trong chậu, không bao giờ trồng lẻ. Điều đó nói lên ý nghĩa của sự đoàn tụ, sum họp, đầm ấm, mặn nồng. Không những thế, hoa cúc còn được ví với tính tao nhã của các bậc ẩn sĩ. Xưa, Nguyễn Trãi khi cáo quan về ở ẩn cũng vui vầy với cảnh thiên nhiên ở Côn Sơn cùng với mai, cúc, lan, sen…

Nếu như người miền Bắc, trong ngày Tết thường có thú chơi hoa đào thì người miền Nam thường có thú chơi hoa mai, đặc biệt là mai vàng. Màu vàng của hoa mai tượng trưng cho sự cao thượng, cao sang, màu của vua chúa. Loại hoa mai trắng có hương thơm dịu và thanh khiết là loại hoa rất quý hiếm. Hoa mai không có hương sắc quyến rũ như hoa hồng, không nực hương thơm như dạ lý nhưng hoa mai mỏng manh đính trên cành tạo nên một nét đẹp duyên dáng, độc đáo.

Mỗi loài hoa đều có nét đẹp riêng và tùy vào phong tục của mỗi vùng miền, đất nước, dân tộc, dòng văn hóa mà sự tôn sùng các loài hoa cũng khác nhau. Người phương Tây tôn hoa hồng làm bà chúa các loài hoa. Người Nhật Bản lại tôn hoa anh đào, người Trung Quốc tôn hoa mẫu đơn. Nhưng ở Việt Nam, ngày Tết, mỗi người lại có thú chơi hoa riêng, người có thú chơi hoa đào, người chơi hoa mai, quất cảnh… Thực chất, sự tôn sùng ấy chỉ mang tính ước lệ của mỗi dân tộc chứ sở thích của mỗi người mới là điều đáng nói.

Thưởng thức hoa cho đúng nghĩa đã khó, biết chơi hoa lại là cả một nghệ thuật, phải biết phối hợp một cách hài hòa giữa hoa và tính cách người chơi hoa. Một cành đào dáng đẹp, nụ đều và mập, cắm trong một chiếc bình cổ, lại đặt trong một căn phòng chật hẹp, đồ đạc không ngăn nắp thì thật sự không phù hợp. Người có tính bồng bột, nóng nảy không chơi được hoa phong lan. Người có tính đại khái, gặp đâu hay đấy đừng nghĩ đến chuyện chơi hoa trà my. Tưới hoa cũng phải dùng nước trong và sạch, nước suối là tốt nhất. Khi tưới, vẫy nhẹ như mưa bụi, không được chạm vào cánh hoa. Tưới hoa phong lan là việc của thi sĩ; tưới trà my là khách văn nhân; tưới mai, cúc phải dành cho nhưng người có tâm hồn cao thượng như các nhà hiền triết…

Ngày nay, thú chơi hoa lan của người dân đã trở nên phổ biến.

Thời nay, khi đời sống của người dân ngày một nâng cao, chuyện chơi hoa trong ngày Tết là điều khá phổ biến, nhưng để tìm cho được một người sành điệu, tao nhã, đáng mặt một nhà “văn hóa hoa” thì không phải dễ.

VĂN GIANG