Miếu Văn chỉ Vĩnh Xương đã “lọt sổ” như thế nào?

Cổng Tam quan - phần còn lại của Văn chỉ Vĩnh Xương.

Thời gian gần đây, báo chí đã nhiều lần nêu lên việc Miếu Văn chỉ Vĩnh Xương bị phá dỡ để bán. Tuy nhiên, ngày 15-12-2008, Báo Khánh Hòa nhận được báo cáo của UBND TP. Nha Trang về quá trình quản lý, sử dụng nhà đất số 123 Phương Sài liên quan đến Miếu Văn chỉ. Theo văn bản này, Miếu Văn chỉ đã không hoạt động thờ cúng từ năm 1975. Để có thêm thông tin cho bạn đọc, chúng tôi trích đăng báo cáo của UBND thành phố.

I. Về quá trình quản lý sử dụng nhà đất số 123 Phương Sài, phường Phương Sơn có liên quan đến Miếu Văn chỉ:

1. Trước giải phóng, nhà đất số 123 Phương Sài, TP. Nha Trang là Miếu Văn chỉ. Sau năm 1975, miếu này không còn hoạt động, UBND phường Phương Sơn tiếp quản nhà đất số 123 Phương Sài để làm điểm mẫu giáo và nơi sinh hoạt cộng đồng. Trong khuôn viên này, có 2 hộ đang sinh sống là hộ bà Nguyễn Thị Thơ và hộ bà Phạm Thị Hồng Thanh (bà Thanh là con bà Thơ).

- Ngày 18-6-2001, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 2195/QĐ-UB V/v thành lập đoàn Thanh tra nhà đất thuộc diện Nhà nước quản lý trên địa bàn TP. Nha Trang. Qua kiểm tra, xác minh, đoàn Thanh tra đã có Báo cáo số 36/BC-TTr ngày 8-10-2001 với nội dung: Nguyên trước giải phóng, nhà đất số 123 Phương Sài, TP. Nha Trang dùng làm nơi thờ gọi là Miếu Văn chỉ. Từ năm 1975, miếu này không hoạt động thờ cúng nữa. UBND phường Phương Sơn tiếp quản nhà đất số 123 Phương Sài và nhà đất này được bố trí sử dụng làm trường Mẫu giáo phường cho đến nay (Nhà đất 123 Phương Sài có cấu trúc là nhà cấp 4, mái ngói, tôn, tường gạch, nền xi măng). Diện tích đất là 563,38m2, diện tích xây cất: 284,38m2, diện tích sử dụng chính: 227,2m2, diện tích sử dụng phụ: 44,74m2.

- Trên cơ sở báo cáo của Đoàn Thanh tra và căn cứ điểm 4, Mục III (đối với nhà đất của các đoàn, hội tôn giáo) tại Quyết định số 111/CP ngày 14-4-1977 của Hội đồng Chính phủ: “Những nhà cửa đất đai khác còn bỏ trống hoặc dùng vào mục đích không phải thờ cúng, hành đạo thì Nhà nước dùng vào việc phục vụ lợi ích chung”. UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 3128/QĐ-UB ngày 17-9-2002 V/v chuyển thuộc sở hữu Nhà nước đối với nhà đất số 123 Phương Sài, phường Phương Sơn, TP. Nha Trang. Quyết định nêu rõ: Nhà đất số 123 Phương Sài được Nhà nước trực tiếp quản lý và trên thực tế đã đưa vào phân phối, bố trí sử dụng liên tục từ 1975 đến nay nên căn cứ vào các văn bản hiện hành của Nhà nước về chính sách quản lý và cải tạo nhà đất ở đô thị các tỉnh phía Nam, thì nhà số 123 Phương Sài thuộc sở hữu Nhà nước, diện cải tạo miếu không hoạt động thờ cúng.

2. Về công tác quản lý di tích:

- Ngày 21-5-1999, Sở Văn hóa - Thông tin đã có báo cáo số 681/VHTT về việc rà soát lại toàn bộ di tích, căn cứ địa cách mạng ở các thời kỳ khác nhau trên địa bàn TP. Nha Trang. Tại báo cáo này, trên địa bàn TP. Nha Trang có 125 di tích, trong đó không có Miếu Văn chỉ.

- Năm 2002, thực hiện chủ trương của Bộ Văn hóa - Thông tin, Sở Văn hóa - Thông tin (trực tiếp là Trung tâm Quản lý di tích - danh lam thắng cảnh) đã triển khai tổng kiểm kê các di tích, danh thắng trong toàn tỉnh. Trên địa bàn TP. Nha Trang có 131 di tích và công trình có dấu hiệu di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và danh lam thắng cảnh. Trong đó vẫn không có Miếu Văn chỉ.

- Ngày 3-10-2003, Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã tổ chức cuộc họp bàn việc phân cấp quản lý di sản văn hóa (kết luận số 444/VHTT ngày 11-10-2003). Tại cuộc họp, các huyện và phòng Văn hóa - Thông tin đã đề nghị Sở Văn hóa - Thông tin sớm tham mưu UBND tỉnh ban hành quy chế v/v phân cấp quản lý bảo vệ di tích, danh thắng trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, cho đến nay việc phân cấp quản lý chưa được các cấp thẩm quyền ban hành.

- Từ năm 2003 đến nay, UBND thành phố và các phòng ban chuyên môn cũng chưa nhận được văn bản chỉ đạo nào của Sở Văn hóa - Thông tin, Trung tâm Quản lý di tích - danh lam thắng cảnh (đơn vị quản lý Nhà nước có chức năng, nhiệm vụ về quản lý các di tích, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa theo Quyết định số 5465/QĐ-UB ngày 6-11-1997 của UBND tỉnh) về việc triển khai quản lý các di tích, danh lam thắng cảnh trên địa bàn TP. Nha Trang.

Như vậy, từ năm 1975 đến nay, nhà đất số 123 Phương Sài, trong đó có Miếu Văn chỉ đã được Nhà nước quản lý theo chính sách nhà đất ở đô thị và là tài sản thuộc sở hữu Nhà nước.

II. Diễn biến vụ việc tháo dỡ Văn chỉ Vĩnh Xương để xây dựng Trạm Y tế phường Phương Sơn:

- Theo đề nghị của Sở Y tế tại công văn số 297/SYT-KHTC ngày 13-2-2007 v/v xin phép lập dự án đầu tư xây dựng, nâng cấp các trạm y tế xã, phường tỉnh Khánh Hòa (đối ứng dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và mua sắm trang thiết bị y tế cho 62 trạm y tế xã, phường do Tổ chức Atlantic Philanthropies tài trợ). Ngày 28-2-2007, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 391/QĐ-UBND v/v cho phép lập dự án đầu tư xây dựng công trình: Đầu tư xây dựng, nâng cấp các trạm y tế, xã phường tỉnh Khánh Hòa, trong đó có Trạm Y tế phường Phương Sơn.

- Ngày 1-8-2007, tại kỳ họp lần thứ 8, HĐND phường Phương Sơn đã ban hành Nghị quyết số 24/NQ-HĐND nhất trí thông qua việc xây dựng Trạm Y tế tại số 123 Phương Sài, TP. Nha Trang.

- Ngày 12-9-2007, UBND phường Phương Sơn có tờ trình số 335/TTr-UBND v/v đề nghị đầu tư xây dựng Trạm Y tế phường Phương Sơn đạt chuẩn, địa điểm xin đầu tư tại số 123 đường Phương Sài, phường Phương Sơn.

- Ngày 14-1-2007, Phòng Y tế thành phố có công văn số 267/PYT gởi Sở Y tế v/v xin đầu tư xây dựng Trạm Y tế phường Phương Sơn tại địa điểm 123 Phương Sài, phường Phương Sơn. Sở Y tế đã có báo cáo số 2359/SYT-KHTH ngày 14-12-2007 và được UBND tỉnh thống nhất tại công văn số 8608/UBND ngày 28-12-2007 v/v dự án đầu tư xây dựng trạm y tế xã, phường tỉnh Khánh Hòa.

- Theo đề nghị của UBND phường Phương Sơn, Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố có công văn số 525/TC-KH ngày 5-5-2008 gởi UBND thành phố v/v đề nghị thanh lý tài sản là nhà cửa, vật kiến trúc trường Mẫu giáo Phương Sơn, 123 Phương Sài. UBND thành phố đã ban hành Quyết định số 2871/QĐ-CT-UBND ngày 12-5-2008 cho phép thanh lý tài sản là nhà cửa vật kiến trúc trường Mẫu giáo Phương Sơn - 123 Phương Sài với diện tích xây dựng 298,1m2, nguyên giá 102,2 triệu đồng, chất lượng còn lại của công trình là 20%, giá trị còn lại là 20,45 triệu đồng.

- Theo đề nghị của Phòng Tài chính - Kế hoạch tại công văn số 641/TC-KH ngày 30-5-2008, UBND TP. Nha Trang đã phê duyệt giá khởi điểm vật tư thu hồi của trường Mẫu giáo Phương Sơn tại 123 Phương Sài là 22,46 triệu đồng.

- UBND phường Phương Sơn đã phối hợp với Trung tâm Bán đấu giá tỉnh tổ chức bán đấu giá tài sản với giá 23,1 triệu đồng.

Việc thanh lý và tháo dỡ trường Mẫu giáo Phương Sơn - 123 Phương Sài được thực hiện theo chủ trương của UBND tỉnh cho phép xây dựng Trạm Y tế phường Phương Sơn. Quá trình triển khai, UBND thành phố và các cơ quan liên quan đã thực hiện theo đúng quy định của Nhà nước.

III. Kiến nghị:

1. Sự việc diễn ra do nhiều nguyên nhân khách quan, trải qua nhiều thời kỳ quản lý, sử dụng của chính quyền các cấp và không được các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh đưa vào danh sách kiểm kê, đăng ký, quản lý xếp hạng di tích. Vì vậy, UBND thành phố không thống nhất nội dung xác định nguyên nhân, trách nhiệm các cơ quan liên quan tại Báo cáo số 1300/SVHTTDL-NVVH của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

2. Theo Luật Di sản văn hóa đã có hiệu lực từ ngày 1-1-2002 và tại Điều 49, 50 Nghị định số 92/2002/NĐ-CP ngày 11-11-2002 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Di sản văn hóa quy định: Việc tổ chức kiểm kê, đăng ký, quyết định xếp hạng thuộc trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền cấp tỉnh. UBND cấp huyện chịu trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trong phạm vi địa phương. Vì vậy, đề nghị UBND tỉnh và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sớm có chỉ đạo và hướng dẫn chi tiết để các đơn vị triển khai thực hiện đúng quy định.

3. Trước đây, UBND tỉnh đã có quyết định quản lý sử dụng nhà đất số 123 Phương Sài, do cải tạo miếu không hoạt động. Vì vậy, cần phải xem xét và đánh giá một cách khoa học trước khi lập dự án khôi phục. Trường hợp xác định là di tích cần được công nhận xếp hạng, UBND thành phố đề nghị xây dựng tại Văn miếu Khổng Tử (nay là trụ sở UBND phường Phước Hải - 30 Lê Hồng Phong. Năm 2007 UBND thành phố đã đồng ý cho UBND phường Phước Hải lập dự án xây dựng trụ sở mới và di dời đến địa điểm khác).

TM. UBND TP. NHA TRANG

Chủ tịch Lê Đức Vinh