Đẩy mạnh chế biến thủy sản xuất khẩu

Chiều 18-12, Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa tổ chức hội nghị sơ kết Đề án phát triển chế biến thủy sản giai đoạn 2021-2030 và tổng kết Kế hoạch quan trắc, cảnh báo và giám sát môi trường nuôi trồng thủy sản (NTTS) giai đoạn 2021-2025. Lãnh đạo, đại diện lãnh đạo các cơ quan chuyên môn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh: Khánh Hòa, Quảng Trị, Đắk Lắk, Gia Lai; các cơ sở đào tạo; tổ chức, doanh nghiệp, chuyên gia và người NTTS tham dự.

Hội nghị tập trung đánh giá những kết quả đạt được trong phát triển chế biến thủy sản, đồng thời chỉ ra những tồn tại và đề ra định hướng, giải pháp đẩy mạnh chế biến thủy sản xuất khẩu và phát triển bền vững ngành Thủy sản trong giai đoạn tới.

Những kết quả tích cực

Theo báo cáo tại hội nghị, trong 5 năm qua (2021-2025), ngành chế biến thủy sản Việt Nam đã đạt được những kết quả rất tích cực. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành kế hoạch triển khai chi tiết, thực hiện kiểm tra, giám sát tại nhiều địa phương và tổ chức các hội thảo chuyên sâu về kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải trong chuỗi giá trị tôm và cá tra. Nhiều doanh nghiệp lớn đã chủ động nghiên cứu công nghệ mới như: Sản xuất collagen, dầu cá từ phụ phẩm hay ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý. Đồng thời, năm 2025, Cục Chuyển đổi số được thành lập với nhiệm vụ chính là tập trung số hóa truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng từ vùng nuôi đến nhà máy.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã triển khai ít nhất 5 nhiệm vụ xây dựng chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm đặc sắc như: Cá chình bông Phú Yên, sò huyết Cà Mau, nước mắm Nam Ô... Việt Nam đã đàm phán thành công để duy trì và mở rộng số lượng cơ sở xuất khẩu sang các thị trường trên thế giới. Trong đó, một số thị trường tiêu biểu là: EU (506 cơ sở), Trung Quốc (636 cơ sở), Hàn Quốc (787 cơ sở), Hoa Kỳ (31 cơ sở). Hẳn nhiên, để có thể xuất khẩu thủy sản qua các thị trường khó tính nêu trên, khâu chế biến thủy hải sản luôn được các đơn vị, doanh nghiệp đầu tư, đẩy mạnh, có sự đồng hành, hỗ trợ từ các chính sách của nhà nước.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

Trao đổi tại hội nghị, ông Võ Văn Công - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa cho biết, về chế biến và xuất khẩu thủy sản, tỉnh Khánh Hòa đã tập trung đẩy mạnh các mặt hàng chủ lực như tôm hùm, cá ngừ và các sản phẩm giá trị gia tăng cao. Giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2025 ước đạt 870 triệu USD (tăng 2,9% so với năm 2024), đóng góp tới 44,8% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Các sản phẩm của thủy sản xuất khẩu Khánh Hòa không chỉ đảm bảo chất lượng, mà còn nỗ lực đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về IUU và an toàn thực phẩm để vươn tầm quốc tế. Hiện nay, Khánh Hòa đang phấn đấu đưa trên 70% cơ sở chế biến xuất khẩu đạt trình độ công nghệ tiên tiến, kiểm soát chặt chẽ chuỗi giá trị từ khâu khai thác, nuôi trồng đến bàn ăn.

Tại hội nghị, ông Nhữ Văn Cẩn - Phó Cục Thủy sản và Kiểm ngư khẳng định, năm 2025, mặc dù đối diện với nhiều thách thức, ngành Thủy sản vẫn đạt được những con số ấn tượng. Kim ngạch xuất khẩu dự kiến cả năm 2025 sẽ cán mốc 11,2 - 11,3 tỷ USD - mức cao nhất từ trước đến nay. Trong đó, tôm tiếp tục là "đầu tàu" với hơn 4,31 tỷ USD (tăng 21,2%); cá tra vượt mốc 2 tỷ USD (tăng 9%). Các nhóm hàng chế biến sâu, mực, bạch tuộc và cá biển đều duy trì mức tăng trưởng 2 con số.

Về sản lượng, tổng sản lượng thủy sản 11 tháng ước đạt 9,05 triệu tấn (tăng 2,9%). Trong đó, sản lượng nuôi trồng đạt 5,5 triệu tấn (tăng 5,1%), minh chứng cho sự chuyển dịch đúng đắn từ khai thác sang nuôi trồng bền vững theo định hướng của Đảng và Chính phủ.

Song hành với phát triển kinh tế, công tác bảo vệ môi trường được xác định là nền tảng của sự bền vững. 100% các vùng NTTS trọng điểm đã được lắp đặt hệ thống quan trắc môi trường. Đi cùng với quan trắc, các cơ quan chuyên môn còn đưa ra các khuyến cáo về chỉ số chất lượng nước, kim loại nặng…; triển khai hoạt động giám sát dịch bệnh thủy sản để kịp thời thông tin, tuyên truyền cho cơ quan quản lý và ngư dân về tình hình, nguy cơ khi chất lượng môi trường nuôi, dịch bệnh có dấu hiệu phức tạp. 

Qua gần 5 năm triển khai, Kế hoạch quan trắc, cảnh báo môi trường trong NTTS đã mang lại một số hiệu quả thiết thực, nhất là việc chia sẻ và truyền tải thông tin được thống nhất từ Trung ương đến địa phương (xây dựng phần mềm cập nhập cơ sở dữ liệu quan trắc môi trường), xây dựng các bản tin thông báo kết quả quan trắc và khuyến cáo được chuyển tải kịp thời, nhờ đó hạn chế thấp nhất thiệt hại cho người nuôi. Ngoài ra, kết quả quan trắc cũng góp phần phục vụ truy xuất nguồn gốc của các đoàn thanh tra an toàn vệ sinh thực phẩm như: FSIS (Cơ quan Kiểm dịch và An toàn Thực phẩm Mỹ), EU...

Hướng tới những mục tiêu chiến lược

Tại hội nghị, các đại biểu còn tập trung thảo luận các nội dung liên quan đến những khó khăn, tồn tại trong quá trình triển khai đề án. Chẳng hạn như ngân sách nhà nước bố trí cho các đề án còn chậm, chưa thường xuyên. Các hoạt động thường bị lồng ghép chung dẫn đến kết quả thiếu tính đồng bộ và toàn diện. Hầu hết các cơ sở chế biến vẫn ở quy mô vừa và nhỏ, công nghệ chưa cao, chủ yếu sản xuất sản phẩm truyền thống với tỷ lệ giá trị gia tăng thấp. Một số thủ tục còn rườm rà hoặc phạm vi hỗ trợ chưa sát thực tế.

Ngư dân xã Đại Lãnh thu hoạch cá bớp.

Giai đoạn 2026-2030, để hiện thực hóa mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 14-16 tỷ USD vào năm 2030, ngành Thủy sản tập trung tổng hợp thông tin để trình Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh các mục tiêu cụ thể và nhiệm vụ cho phù hợp với tình hình thực tế và bộ máy quản lý mới; ký kết thỏa thuận phối hợp với các tổ chức quốc tế, hiệp hội và doanh nghiệp để huy động nguồn vốn và kỹ thuật; tiếp tục chuyển giao các nội dung thực hiện từ Trung ương về cho địa phương để tăng tính chủ động. Định hướng chiến lược 2026-2030 là tập trung xây dựng hệ thống kho lạnh, cảng cá và các cụm công nghiệp chuyên ngành chế biến; phát triển vùng nguyên liệu ổn định và gắn kết chặt chẽ giữa khai thác, nuôi trồng với nhà máy chế biến; đẩy mạnh sản phẩm OCOP, chỉ dẫn địa lý và kết nối với các kênh phân phối hiện đại như sàn thương mại điện tử; coi ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là "khâu đột phá" để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Ngành Thủy sản Việt Nam đã và đang không ngừng lớn mạnh, thuộc hàng top thế giới. Thay vì xuất khẩu thô, việc xuất khẩu thủy sản chế biến, chế biến sâu, gia tăng giá trị và kinh tế tuần hoàn (tận dụng phụ phẩm) đang là những bước đi có tính chất chiến lược của thủy sản trong giai đoạn hiện nay.

HỒNG ĐĂNG