Gìn giữ giá trị yến sào Khánh Hòa

Yến sào Khánh Hòa là thương hiệu mạnh quốc gia. Rất nhiều sản phẩm chất lượng được tạo ra từ tổ yến của Khánh Hòa được người tiêu dùng trong nước và quốc tế tin dùng. Dẫu vậy, trên thị trường vẫn còn một số sản phẩm chưa rõ ràng nguồn gốc, chất lượng, ít nhiều ảnh hưởng đến thương hiệu yến sào Khánh Hòa.

Nâng tầm sản vật trứ danh

Sáng 15-6, chúng tôi may mắn được tham dự Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2024 tại đảo yến Hòn Nội (TP. Nha Trang). Chứng kiến những nghi thức trang nghiêm nhằm tưởng nhớ, tri ân tổ nghề đã sáng lập ngành nghề yến sào Khánh Hòa, những người dự lễ không khỏi xúc động. Ông Nguyễn Thanh Hải - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Yến sào Khánh Hòa (Công ty Yến sào Khánh Hòa) cho biết, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa hàng năm là dịp để những người gắn bó với nghề yến ở Khánh Hòa thành kính tri ân, tưởng nhớ đến công đức lớn lao của Thủy tổ, Thánh mẫu, các vị tiền bối đã sáng lập, phát triển ngành nghề yến sào trong suốt 700 năm qua và những người đã ngã xuống vì biển, đảo quê hương. Đây là dịp để những người làm nghề nêu cao trách nhiệm gìn giữ, phát huy giá trị truyền thống và phát triển ngành nghề yến sào ngày càng vững mạnh.

Các đại biểu Indonesia tìm hiểu sản phẩm của Sanest Khánh Hòa trong Hội nghị gặp gỡ Khánh Hòa - Indonesia tháng 3-2024 tại TP. Nha Trang.

Những năm qua, không chỉ khai thác tổ yến, Công ty Yến sào Khánh Hòa còn quan tâm đầu tư nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ để từng bước phát triển gia tăng giá trị của tổ yến. Nhờ đó, nhiều sản phẩm cao cấp, đạt tiêu chuẩn quốc tế được cung cấp ra thị trường đã đưa sản phẩm yến sào Khánh Hòa trở thành một thương hiệu mạnh của quốc gia, được thị trường quốc tế tin tưởng sử dụng. Hiện nay, chỉ riêng Công ty Yến sào Khánh Hòa đã cho ra thị trường gần 60 sản phẩm bổ dưỡng, cao cấp phục vụ sức khỏe người tiêu dùng như: Yến đảo thiên nhiên, tổ yến tinh chế, nước yến Sanest, tinh chất yến sào… Đây cũng là đơn vị tiên phong trong việc ứng dụng và chuyển giao công nghệ nuôi, ấp nở, chăm sóc chim yến cho người dân.

Công nhân Công ty Yến sào Khánh Hòa tinh chế yến sào.

Cùng với Công ty Yến sào Khánh Hòa, hiện nay, trên địa bàn tỉnh còn có nhiều doanh nghiệp chế biến, kinh doanh các sản phẩm từ yến sào hoạt động bài bản, chất lượng. Theo bà Lê Hà Thị Thanh Nga - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Thanh Thảo Nha Trang, bằng sự tỉ mỉ, khéo léo của người công nhân, những tổ yến thô được sơ chế, tinh chế hoàn toàn thủ công, không sử dụng hóa chất hay nhuộm màu. Từ cái tâm với nghề và luôn đặt chữ “tín” lên hàng đầu, sản phẩm yến sào của công ty đã được nhiều người biết đến và tin dùng. Để đảm bảo chất lượng và chủ động nguồn nguyên liệu, công ty đã xây dựng được hệ thống nhà yến. Chỉ sau hơn 1 năm kể từ khi xây dựng, chim yến đã kéo về làm tổ ngày càng nhiều. Nhờ thế, nguồn nguyên liệu yến thô được tạo ra ngày càng nhiều, đáp ứng nhu cầu sản xuất. Bà Thanh Nga chia sẻ: “Từ hộ kinh doanh yến sào mang tính gia đình, đến năm 2011, tôi đã mở rộng thành lập công ty và không ngừng phát triển cho đến nay. Tôi luôn mong muốn cung cấp sản phẩm tốt nhất đến người tiêu dùng”.

Đừng để “con sâu làm rầu nồi canh”

Thị trường sản phẩm yến sào Khánh Hòa ngày càng đa dạng, người tiêu dùng có thể dễ dàng tìm kiếm, đặt mua sản phẩm tại chợ truyền thống, siêu thị, cửa hàng, đại lý hay thông qua các trang thương mại điện tử, mạng xã hội như: Shopee, Lazada, Facebook, Zalo, Tiktok… Ngoài các loại tổ yến, các nhà sản xuất đã đưa ra thị trường nhiều loại yến chưng sẵn với hương vị phong phú, kết hợp cùng nguyên liệu tự nhiên như: Đường phèn, hạt sen, táo đỏ, đông trùng hạ thảo, hạt chia, nhân sâm, long nhãn, nhụy hoa nghệ tây… được nhiều người lựa chọn. Đáng tiếc, sản vật “tiến vua” này đang ngày càng bị biến tướng, bởi nhiều tổ chức, cá nhân đã không tuân thủ các quy định về chất lượng, nguồn gốc, nhãn mác… phần nào gây ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu yến sào Khánh Hòa.

Cầm trên tay hộp “Yến sào cao cấp Nha Trang” vừa mới mua từ một người quen tên Hương ở phường Phước Long (Nha Trang) với giá 2,5 triệu đồng/lạng, bà Trịnh Minh Ánh - phường Phước Long chia sẻ: “Yến sào mua tại các công ty đã có thương hiệu giá khá cao, thấp nhất phải 5 đến 6 triệu đồng/lạng loại đã tinh chế; 3 đến 4 triệu đồng/lạng yến thô. Tôi biết, tiền nào của nấy nhưng kinh tế chưa cho phép nên nhiều năm nay tôi vẫn mua sản phẩm với giá mềm hơn gần một nửa (tùy loại) so với các thương hiệu lớn. Sở dĩ tôi tin dùng vì bà Hương có một cơ sở sản xuất yến thô đã hoạt động trong nhiều năm nay”.

Theo quan sát của chúng tôi, hộp “Yến sào cao cấp Nha Trang” được thiết kế khá đẹp mắt, trên hộp có hướng dẫn chi tiết cách chế biến, sử dụng, bảo quản… Tuy nhiên, sản phẩm không có ngày sản xuất, hạn sử dụng, địa chỉ cụ thể ghi trên bao bì. Bà Ánh cho biết thêm, tuy không có chức năng sản xuất yến tinh chế nhưng cơ sở sản xuất yến thô của bà Hương vẫn sản xuất và bán ra thị trường. Theo tìm hiểu, sở dĩ, bà không đăng ký thương hiệu vì quy trình sản xuất yến tinh chế đòi hỏi rất nghiêm ngặt và phải thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, phí. Như vậy, giá thành sản phẩm sẽ cao, người tiêu dùng bình dân khó có thể sử dụng. Trong khi đó, bà đã có nguồn khách ổn định nên không cần quảng cáo rầm rộ vẫn bán được hàng. Tuy nhiên, với các sản phẩm yến sào từ nguồn này, người tiêu dùng không thể nhận biết được nguồn gốc xuất xứ, chất lượng sản phẩm. Là người lâu năm trong nghề, bà Hương cho biết, sản phẩm tốt, thu hoạch ngay tại nhà yến (dù không đăng ký thương hiệu) cũng phải có giá hơn 2 triệu đồng/lạng yến vụn, hơn 3 triệu đồng/lạng yến rút lông chứ không có giá rẻ hơn. Như vậy, việc trên thị trường có nhiều người rao bán yến nguyên chất với giá 1,5 đến 1,6 triệu đồng/lạng đang đặt ra câu hỏi lớn về chất lượng sản phẩm.

Trong vai người mua yến, phóng viên đã vào một số trang Facebook có tên “Yến sào cao cấp Nha Trang”; “Yến sào Nha Trang thượng hạng”; “Yến sào Khánh Hòa - Royal Nest”… ngỏ ý muốn mua yến. Sau một thời gian liên lạc trao đổi, chủ các trang mạng rất nhiệt tình giới thiệu về sản phẩm cũng như công dụng của yến sào và cam kết hàng chuẩn yến sào Nha Trang - Khánh Hòa. Trong đó, yến tinh chế nguyên liệu có giá chỉ từ 900.000 đồng đến 1,2 triệu đồng/lạng, thậm chí mua từ 2 lạng trở lên giá còn rẻ hơn; yến hũ có giá từ 15.000 đến 18.000 đồng/hũ… Thế nhưng, khi chúng tôi ngỏ ý xin địa chỉ, muốn trực tiếp tới xem hàng để mua với số lượng lớn, được chủ trang Facebook cho biết, shop ở Hà Nội và giao hàng trong toàn quốc. Khi được hỏi vì sao trang Facebook ghi “Yến sào Nha Trang”, “Yến sào Khánh Hòa…”, các chủ shop cho biết, địa điểm bán sản phẩm ở Hà Nội nhưng nguyên liệu chế biến được nhập từ Nha Trang…

Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, bà Trần Thị Ánh Thu - Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Khánh Hòa cho biết, qua trao đổi với cán bộ hội ở nhiệm kỳ trước được biết, trước đây, hội đã từng nhận được 2 đơn khiếu nại của một số cá nhân ở các tỉnh, thành khác mua hàng trên mạng liên quan đến thương hiệu yến sào Nha Trang. Cụ thể, theo đơn khiếu nại của bà Bùi Thị Thế (thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị) gửi tới Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh, bà đặt mua 1 lạng yến sào thông qua trang Facebook có tên “Yến sào thiên nhiên Nha Trang - yến ngọc”. Trước khi đặt, bà cẩn thận hỏi về chất lượng sản phẩm và được người bán xác nhận yến sào 100%, chuẩn yến nhà làm, có địa chỉ 34 Trần Phú, phường Lộc Thọ, TP. Nha Trang. Thấy người bán có địa chỉ rõ ràng nên bà tin tưởng đặt 1 lạng yến sào nhưng khi nhận được sản phẩm, bà chưng lên dùng phát hiện yến giả, vì khi nấu lên bị đông đặc giống thạch. Hay trường hợp của bà Trần Thị Quỳnh Trâm (TP. Hồ Chí Minh), đặt mua yến sào qua trang Facebook có tên “Yến sào cao cấp Hoàng Gia” với tổng trị giá 1,2 triệu đồng, nơi gửi ở Khánh Hòa. Thế nhưng khi nhận hàng, bà mới phát hiện hàng giả, vì sản phẩm cũng bị đông đặc giống thạch. Các trường hợp này đều đã chủ động liên hệ với những trang Facebook trên nhưng không được do họ liên tục thay đổi tên trang.

Sau khi nhận được đơn khiếu nại của các trường hợp nêu trên, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh đã có công văn gửi Cục Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh; Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh; Công ty Yến sào Khánh Hòa phối hợp kiểm tra, xử lý nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và hình ảnh, uy tín mặt hàng yến sào của tỉnh. Tuy nhiên, qua xác minh thực tế, các địa chỉ nêu trên không có kinh doanh yến và chủ các địa chỉ hoàn toàn không biết hoạt động này, kiểm tra mã bưu phẩm thì sản phẩm được gửi đến từ địa phương khác… Bên cạnh đó, hiện nay, chưa có văn bản pháp luật quy định thực hiện việc xác định chất lượng mặt hàng yến sào, cơ quan nào đánh giá chất lượng các loại yến sào (yến đảo, yến nuôi hay yến nhập khẩu) nên các cơ quan chức năng nói chung và lực lượng QLTT nói riêng gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý đối với mặt hàng này.

 Ông CHU ĐỨC HÙNG - Phó Chi cục trưởng, Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản tỉnh: Sản phẩm yến sào phải được sản xuất, chế biến trong cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Tính đến nay, Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tỉnh đã thẩm định, cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm cho 105 cơ sở sản xuất, kinh doanh yến; trong đó có 83 cơ sở tại TP. Nha Trang.

KHÁNH HÀ - HỒNG ĐĂNG